Rozdział Pierwszy

„Pożądanie i chciwość” rzeczywiście są przeszkodami na ścieżce jogi¹ – praktykowanie dyscyplin duchowych i sekret jogi

Śri Ramakryszna mieszka z wielbicielami w świątyni Dakszineśwar. Jest czwartek, 24 sierpnia 1882 roku, dziesiąty dzień jasnych dwóch tygodni miesiąca Śrawana.

Obecnie Hazra, Ramlal, Rakhal i inni wielbiciele przebywają u Thakura. Ramlal jest siostrzeńcem Thakura i pracuje jako kapłan w Świątyni Kali. Kiedy przybywa M., widzi on, że Thakur i Hazra stoją i rozmawiają na długiej północno–wschodniej werandzie. M. pada na twarz przed Thakurem i bierze kurz z jego stóp.

Thakur się uśmiecha. Mówi do M.: „Chciałbym ponownie odwiedzić Iśwara Ćandra Widjasagara. Malarz najpierw rysuje ogólny szkic [do Durga Pudźa], a później wypełnia go kolorami. Obraz jest najpierw wykonany z gliny, a następnie pokryty drugą warstwą. Następnie jest wypełniany i na koniec pomalowany pędzlem. Odbywa się to krok po kroku. Iśwar Widjasagar jest gotowy pod każdym względem, ale jest to ukryte. Wykonał tak wiele humanitarnej pracy, ale nie wie co jest w nim samym. Złoto kryje się w jego wnętrzu. Kiedy dowie się, że Pan w nim mieszka, porzuci wszelkie swoje zajęcia i będzie wzywał Go z tęsknym sercem”.

Thakur stoi i rozmawia z M., czasem przechadza się po werandzie tam i z powrotem.

Praktyka duchowa – aby stłumić burzę i wichurę „pożądania i chciwości”

Śri Ramakryszna: „Aby dowiedzieć się, co jest w środku, potrzebna jest odrobina duchowej praktyki.”

M.: „Czy zawsze trzeba będzie wykonywać praktyki duchowe?”

Śri Ramakryszna: „Nie, na początku musisz być na nogach i działać, ale później nie musisz już tak ciężko pracować. Dopóki panują sztormy, wichury i wzburzona woda, łódź należy kierować zygzakowatymi trasami, dopóty żeglarz stoi i trzyma ster – ale nie robi tego kiedy już je ominął. Gdy łódź wyjdzie z zakrętu i powieje sprzyjający wiatr, może usiąść i zrelaksować się, dotykając steru. Potem przygotowuje się do podniesienia żagla i siada, żeby zapalić. Gdy mijają burze i wichury «pożądania i chciwości» wtedy jest spokój.”

Śri Ramakryszna i esencja jogi – upadek z jogi – stan jogi – stały i niezachwiany jak płomień lampy w bezwietrznym miejscu – przeszkoda w jodze

„Niektórzy ludzie wykazują oznaki jogi. Ale nawet oni muszą zachować ostrożność. «Pożądanie i chciwość» są przeszkodami w jodze. Sprawiają, że odchodzi się od jogi i popada w światowość – jeśli nadal istnieje jakiekolwiek pragnienie przyjemności zmysłowych. Kiedy to pragnienie zostanie spełnione, osoba ponownie zwróci się ku Panu – ponownie osiągnie stan jogi. Czy wiesz, co to jest «satka kal», sprężynowa pułapka na ryby?”

M.: „Nie, proszę pana, nie widziałem.”

Śri Ramakryszna: „Można ją zobaczyć na wsi. Do wygiętego bambusowego kijka przyczepiony jest sznurek z haczykiem. Przynęta jest przywiązana do haczyka. Kiedy ryba połknie przynętę, bambusowy kij nagle się odgina. Odzyskuje pozycję pionową.”

„Jeśli umieścisz odważnik w jednej z szalek małej wagi, dolna igła odsunie się od górnej igły. Umysł człowieka jest dolną igłą, Bóg jest igłą górną. Kiedy dolna igła zrówna się z górną igłą, mamy do czynienia z jogą.”

„Jeśli umysł jest niespokojny, joga nie jest możliwa. Wiatr świata zawsze rozprasza płomień umysłu. Kiedy płomień nie chwieje się, osiąga się doskonały stan jogi.”

„Pożądanie i chciwość są przeszkodami w jodze. Musicie rozróżniać: co jest w ciele kobiety oprócz krwi, mięsa, tłuszczu, jelit, robaków, moczu, kału i tak dalej. Dlaczego kochać takie ciało?”

„Przyjmowałem postawę radźasową, aby wyrzec się rzeczy ziemskich. Zapragnąłem założyć szaty haftowane czystym złotem², nosić pierścionek i palić fajkę wodną przez długą rurkę. Ubrałam się w szatę haftowaną czystym złotem. On (Mathur Babu) kupił to dla mnie. Po pewnym czasie powiedziałem sobie: «Och, umyśle, więc to jest szata haftowana czystym złotem!». Potem ją zdjąłem i wyrzuciłem – przestała mi się podobać. W ten sam sposób powiedziałem sobie: «Och, to jest tak zwany szal i pierścionek. I to się nazywa palenie fajki wodnej przez długą rurkę». Kiedy je wyrzuciłem, nie chciałem mieć już z nimi nic wspólnego.”

Jest już prawie zmierzch. Thakur rozmawia samotnie z Manim na południowo–wschodniej werandzie, niedaleko drzwi do jego pokoju.

Śri Ramakryszna (do Mani): „Umysł jogina jest zawsze skupiony na Panu, zawsze pochłonięty Atmanem. Wiesz o tym, gdy tylko zobaczysz jego oczy; patrzą w zachwycie. Wyglądają jak oczy ptaka wysiadującego jaja. Jego cała myśl jest skupiona na jajkach. Patrzy na zewnątrz tylko pozornie. Czy możesz mi pokazać taki obrazek ptaka?”

Mani: „Spróbuję taki znaleźć, proszę pana.”

Rozdział Drugi

Rozmowa Guru z uczniem – potajemna rozmowa

Jest już zmierzch. Lampy w Świątyni Kali, Świątyni Radhakanta i wszystkich innych pomieszczeniach zostały zapalone przez latarnika.³ Thakur siedzi na swoim mniejszym łóżku i medytuje o Matce Wszechświata. Następnie powtarza imię Pana. W jego pokoju paliło się kadzidło. Z jednej strony na stojaku lampy pali się światło. Po chwili rozbrzmiewają muszle i dzwonki. W świątyni Kali odbywa się arati. Jest dziesiąty dzień jasnych dwóch tygodni. Księżyc świeci jasno.

Krótko po arati Śri Ramakryszna wciąż siedząc na mniejszym łóżku rozmawia prywatnie z Manim o różnych rzeczach. Mani siedzi na podłodze.

Masz prawo do pracy, ale nie do jej owoców⁴

Śri Ramakryszna (do Mani): „Musisz pracować bez oczekiwania na jakąkolwiek nagrodę. Praca, którą wykonuje Iśwar Widjasagar, jest dobra. Stara się wykonywać pracę bezinteresownie.”

Mani: „Tak, proszę pana. Czy można osiągnąć Pana wykonując pracę? Czy Rama⁵ i kama⁶ mogą współistnieć? Któregoś dnia przeczytałem takie powiedzenie w języku Hindi:

Gdzie jest Rama tam nie ma pragnień, a gdzie jest pragnienie tam nie ma Ramy”.

Śri Ramakryszna: „Każdy wykonuje karmę. Powtarzanie Jego imienia i śpiewanie Jego chwały to także praca. Nawet medytacja niedualistów nad «Ja jestem Nim» również jest pracą. Wydychanie jest pracą. Nie ma możliwości rezygnacji z działania. Pracuj więc, ale rezultaty oddaj Panu.”

Mani: „Proszę pana, czy w porządku jest próbować zarobić więcej pieniędzy?”

Śri Ramakryszna: „Możesz, jeśli wydasz je na duchową drogę. Możesz zarobić więcej – ale musisz to właściwie wykorzystać. Zarabianie nie może być ideałem – ideałem jest służenie Panu. Jeśli pieniądze wykorzystuje się w służbie dla Pana, nie ma w tym żadnej szkody.”

Mani: „No cóż, proszę pana, jak długo ma się obowiązki wobec rodziny?”

Śri Ramakryszna: „Upewnij się, że nie brakuje im jedzenia i odzieży. Ale nie ma potrzeby brać na siebie ciężaru dzieci jeśli mogą one stać na własnych nogach. Kiedy młody ptak uczy się samodzielnie znajdować ziarno, matka dziobie go, gdy zbliża się do niej po pożywienie.”

Mani: „Jak długo trzeba pracować?”

Śri Ramakryszna: „Kwiat opada, gdy owoc jest dojrzały. Kiedy osiągniesz Pana, nie będziesz musiał już dłużej pracować. Nawet nie będziesz chciał.”

„Kiedy pijak wypije za dużo alkoholu, traci zmysły, ale jeśli wypije dwa lub trzy drinki, może kontynuować swoją pracę. Im bardziej ktoś zbliża się do Pana, tym bardziej On umniejsza jego obowiązki. Nie ma w tym żadnego niebezpieczeństwa. Kiedy synowa w rodzinie zachodzi w ciążę, jej teściowa stopniowo ogranicza jej pracę. W ostatnim miesiącu ciąży teściowa w ogóle nie pozwala jej pracować. Po urodzeniu dziecka jest nim cały czas zajęta.”

„Spokój można osiągnąć tylko wtedy, gdy wykończy się całą karmę, jaka jest pod ręką. Kiedy gospodyni skończy gotować, podawać posiłki i inne prace domowe i idzie się wykąpać, nie wraca, nawet jeśli ją wołasz.”

Co oznacza osiągnięcie Pana i posiadanie Jego wizji? Jaka jest droga?

Mani: „Panie, co oznacza osiągnięcie Pana? Czym jest wizja Pana? Jakie są środki?”

Śri Ramakryszna: „Waisznawowie mówią, że na ścieżce do realizacji Pana są etapy. Są początkujący⁷, aspiranci⁸, doskonali⁹ i najdoskonalsi z doskonałych¹⁰. Początkującym jest ten, kto dopiero zaczyna kroczyć tą ścieżką. Ten, kto praktykuje dyscypliny duchowe – oddawanie czci, dźapę, medytację i intonowanie Jego imienia – jest aspirantem. Ten, kto miał wewnętrzne doświadczenie Boga¹¹ jest doskonały. Wedanta ilustruje to w ten sposób: Pan leży w ciemnym pokoju. Ktoś szuka po omacku w ciemności żeby do niego dotrzeć. Dotyka ręką kanapy i mówi: «Nie, to nie on». Następnie dotyka okna. To nie jest on. Potem dotyka drzwi i znowu mówi sobie: «Nie, nie on». «Nie to, nie to, nie to». Wreszcie jego ręka dotyka tego dżentelmena. Wtedy mówi on: „To jest to! Oto dżentelmen. Oznacza to, że jest teraz świadomy faktycznego «istnienia» dżentelmena. Dotarł do człowieka – ale nie poznał go bliżej.”

„Istnieje jeszcze inna klasa, klasa najdoskonalszych z doskonałych. Innym stanem jest posiadanie bliskiej znajomości z dżentelmenem – bliskie poznanie Pana poprzez miłość i oddanie. Doskonały bez wątpienia osiągnął Pana, lecz najdoskonalszy z doskonałych zapoznał się z Nim w sposób bliski.”

„Aby osiągnąć Go, musisz ustanowić szczególny rodzaj związku z Panem: śanta¹², dasja¹³, sakhja¹⁴, watsalja¹⁵ lub madhura¹⁶.

Śanta – ryszi mieli spokojne nastawienie. Nie pragnęli ziemskich przyjemności. Jest to także całkowite oddanie¹⁷ żony wobec męża. Uważa ona, że jej mąż jest ucieleśnieniem piękna i miłości.
Dasja – taka była postawa Hanumana. Służył Ramie z siłą lwa. Żona również ma taką postawę: służy mężowi z głębi serca. W pewnym stopniu matka ma takie podejście. Jaśoda je miała.
Sakhja – postawa przyjaciela. «Chodź, usiądź obok mnie». Śridama i inni czasami dawali Śri Krysznie kęs owocu, który jedli, a innym razem jechali na jego ramionach.
Watsalja – takie było nastawienie Jaśody. W pewnym stopniu żona ma to także w stosunku do męża. Karmi go z głębi serca. A ona jest usatysfakcjonowana dopiero wtedy, gdy jej syn naje się do syta. Jaśoda błąkała się z masłem w dłoni, aby nakarmić Krysznę.
Madhura – jak postawa Radhy. Żona również ma takie podejście. Ta postawa obejmuje wszystkie inne postawy – śanta, dasja, sakhja i watsalja.”

Mani: „Czy można widzieć Pana tymi właśnie oczami?”

Śri Ramakryszna: „Nie można go zobaczyć tymi fizycznymi oczami. Praktykując dyscypliny duchowe, rozwija się specjalne ciało miłości¹⁸, które ma oczy i uszy ekstatycznej miłości. Widzi się Go tymi oczami i słucha Go tymi uszami. Wtedy rozwija się nawet narząd seksualny ekstatycznej miłości.”

Słysząc to Mani śmieje się głośno. Thakur nie jest zirytowany i kontynuuje:

Śri Ramakryszna: „Komunią¹⁹ z Atmanem można cieszyć się poprzez ciało ekstatycznej miłości.”

Mani znów staje się poważny.

Śri Ramakryszna: „Nie stanie się to bez intensywnej miłości do Boga. Kiedy rozwijamy intensywną miłość, widzimy, że wszystko jest wypełnione Bogiem. Podobnie jak w przypadku ciężkiej żółtaczki wszystko wydaje się żółte.”

„To wtedy ma się to szczególne uczucie: «W istocie jestem Nim». Osoba pijana mówi: «Rzeczywiście jestem Kali».”

„Odurzone ekstatyczną miłością gopi powiedziały: «Jestem Kryszną».”

„Rozmyślając o Bogu dzień i noc, można Go zobaczyć wszędzie. Tak jak skoncentrujesz się na płomieniu lampy, zaczniesz widzieć wszędzie płomienie.”

Czy urzeczywistnienie Boga jest jakimś błędem umysłu? Osoba wątpiąca jest zrujnowana²⁰

Mani myśli sobie, że ten płomień nie jest prawdziwym płomieniem.

Thakur, który potrafi czytać w ludzkich myślach²¹, mówi: „Nikt nie może stracić świadomości poprzez medytację nad Świadomością. Śiwanath powiedział, że jeśli ktoś za dużo medytuje o Panu to zaczyna mu się kręcić w głowie. Zapytałem go: «Czy można stać się nieświadomym medytując nad Świadomością?»”

Mani: „Proszę pana, teraz to rozumiem. To nie jest medytacja nad przemijającym obiektem. Jak człowiek może stać się nieświadomym przez medytację nad prawdziwą Jaźnią wiecznej Świadomości?”

Śri Ramakryszna (radośnie): „To jest Jego łaska. Bez Jego łaski wątpliwości nie znikają.”

„Bez wizji Atmana wątpliwości nie zostaną rozwiane.”

„Nie ma strachu, gdy wzejdzie Jego łaska. Syn trzymający ojca za rękę może upaść. Ale jeśli ojciec trzyma syna za rękę, nie ma strachu. Wszelkie trudności zostaną rozwiązane, jeśli dzięki swojej łasce rozwieje On wątpliwości i obdarzy Swoją wizją. A jeśli ktoś będzie nadal wzywał Go z sercem pełnym tęsknoty i nadal będzie praktykował duchową dyscyplinę, aby Go osiągnąć, Jego łaska zaświta. Kiedy matka widzi swoje dziecko niespokojnie biegające po okolicy [szukające jej], współczuje mu. Ta, która się ukrywała, teraz przychodzi i objawia się.”

Mani zastanawia się, dlaczego Bóg każe nam niespokojnie biegać. Thakur natychmiast mówi: „Jej wolą jest, żeby niektórzy biegali. Tylko wtedy jest zabawa. On stworzył ten wszechświat w zabawie. Tym właśnie jest Mahamaja. Dlatego należy szukać schronienia u tej Matki, ucieleśnienia Śakti (Mocy). Człowiek został uwiązany w sieci maji. Rozrywając sieć, można ujrzeć Pana”.

Pierwotna Energia,²² Mahamaja i kult Śakti

Śri Ramakryszna: „Aby otrzymać Jego łaskę, należy zadowolić Pierwotną Energię, Śakti. Ona sama jest rzeczywiście Mahamają. Poprzez zaczarowanie świata, tworzy Ona, utrzymuje i rozpuszcza. To Ona oszukała naszą duchową świadomość. Można wejść przez te drzwi tylko wtedy, gdy Ona nas przepuści. Kiedy jesteśmy na zewnątrz, możemy widzieć tylko zewnętrzne obiekty – nie możemy poznać Najwyższej Wiecznej Osoby, Sat–ćit–ananda.²³ Dlatego Purany stwierdzają: Brahma i inni bogowie śpiewali hymny pochwalne do Mahamaji w czasie zabójstwa demonów Madhu i Kaitabha.”²⁴

„Śakti leży u podstaw wszechświata. Obejmuje ona zarówno wiedzę²⁵ jak i niewiedzę.²⁶ Niewiedza zwodzi i oczarowuje – prowadzi do «pożądania i chciwości». Z drugiej strony miłość i oddanie, współczucie, dźnana i prema,²⁷ które prowadzą do Pana, pochodzą z wiedzy (widja).”

„Musisz uspokoić awidję. Taki jest cel wielbienia Śakti.”

„Aby sprawić Jej przyjemność, można Ją czcić na różne sposoby – poprzez postawę służebnicy, postawę bohatera i postawę dziecka.”

„Postawą bohaterską jest postawa romantyczna, obcowanie z Nią,²⁸ aby Jej sprawić przyjemność.”

„Dyscyplina wielbienia Śakti jest bardzo trudna do praktykowania. Nie można Jej zwieść ani oszukać.”

„Przez dwa lata żyłem w postawie służebnicy i towarzyszki Boskiej Matki. Ale moje podejście jest takie jak dziecko wobec matki. Patrzę na kobiece piersi, jakby były piersiami mojej matki.”

„Każda kobieta jest formą Śakti. Na zachodzie [północno–zachodnie Indie] w chwili zawarcia małżeństwa pan młody trzyma w dłoni nóż; w Bengalu trzyma dziadka do orzechów. Oznacza to, że przy pomocy swojej oblubienicy, ucieleśnienia Śakti, pan młody przetnie więzy iluzji.²⁹ To jest bohaterska postawa. Nigdy nie modliłem się z taką postawą. Mam postawę dziecka.”

„Panna młoda jest ucieleśnieniem Śakti. Czy nie zauważyłaś podczas rytuału małżeńskiego, że pan młody siedzi z tyłu jak głupiec? Podczas gdy panna młoda siedzi nieustraszona!”

Mając wizję Boga, zapomina się o światowych bogactwach – kilka gałęzi wiedzy i światowej edukacji – religia i naucka – sattwiczna dźnana i radźasowa dźnana

Śri Ramakryszna: „Po urzeczywistnieniu Boga zapomina się o Jego zewnętrznych bogactwach, chwałach Jego świata. Widząc Go, nie pamięta się już o Jego bogactwach. Kiedy bhakta zatraca się w szczęśliwości Pana, pozbywa się wszelkich kalkulacji. Kiedy ktoś widzi Narendrę, nie zawraca sobie głowy pytaniem: «Jak masz na imię? Gdzie mieszkasz?». Gdzie jest czas na zadawanie mu takich pytań? Ktoś zapytał Hanumana o datę konkretnego dnia. Hanuman odpowiedział: «Bracie, nie znam dnia tygodnia, ani daty, ani konstelacji gwiazd. Medytuję tylko o Ramie».”

Przypisy:

1. Komunia z Bogiem. ↩︎
2. Sari. ↩︎
3. Faras. ↩︎
4. Karmaṇjewādhikāras te mā phaleszu kadāćana. (Gita 2:47) ↩︎
5. Jedno z wcieleń Boga. ↩︎
6. Pragnienie. ↩︎
7. Prawartaka. ↩︎
8. Sadhaka. ↩︎
9. Siddha. ↩︎
10. Siddha Siddhów. ↩︎
11. Bodhebodhe. ↩︎
12. Pogodna postawa. ↩︎
13. Postawa sługi wobec swego pana. ↩︎
14. Postawa przyjaciela. ↩︎
15. Postawa matki wobec dziecka. ↩︎
16. Postawa kochanki. ↩︎
17. Nisztha. ↩︎
18. Prema: ekstatyczna miłość. ↩︎
19. Ramana: romans, dosł. stosunek płciowy. ↩︎
20. sanśajātmā winaśhjati (Gita 4:40) ↩︎
21. Antarjami. ↩︎
22. Adjaśakti. ↩︎
23. Absolut Istnienia–Wiedzy–Błogości. ↩︎
24. Matko, jesteś mistycznymi słowami „Swaha” i „Waszat” wypowiadanymi podczas wykonywania homa i jadźna. Jesteś Swadha, mistycznym słowem wypowiadanym podczas przestrzegania śraddha. Jesteś najgłębszą Jaźnią mantry. Jesteś nektarem nieśmiertelności. O Wieczna, jesteś trzema okresami czasu na wymowę dźwięku samogłoskowego. (Cały utwór można znaleźć w Tomie 2, Części 19, Rozdziale Szóstym). ↩︎
25. Widja. ↩︎
26. Awidja. ↩︎
27. Miłość ekstatyczna. ↩︎
28. Ramana. ↩︎
29. Maja. ↩︎