Śri Ramakryszna Paramahansa, (ur. 18 lutego 1836, zm. 16 sierpnia 1886) – jest sławnym joginem i mistykiem żyjącym w XIX-wiecznych Indiach. Jego duchowe nauki doprowadziły do założenia Misji Ramakryszna przez jego głównego ucznia, Swami Wiwekanandę – obydwaj byli wpływowymi postaciami Odrodzenia Bengalskiego i odrodzenia hinduizmu w XIX i XX wieku. Wielu uczniów uważało go za awatara czyli wcielenie Boga i za takiego jest uważany przez wielbicieli obecnie.

Ramakryszna urodził się w biednej wisznuickiej rodzinie należącej do kasty bramińskiej w bengalskiej wsi. Został kapłanem w Świątyni Bogini Kali (w devanagari: काली, Kālī) w Dakszineśwarze, która miała duży wpływ na główne ruchy bhaktystyczne w Bengalu. Jego pierwszą duchową nauczycielką była ascetyczna kobieta wyszkolona w Tantrze i bhakti linii wisznuickiej. Następnie pobierał nauki u wedyjskiego ascety propagującego adwaitę, który nauczył go niedualnej medytacji i zgodnie ze słowami samego Ramakryszny doświadczył przy nim Nirvikalpa Samadhi. Ramakryszna zgłębiał także inne religie, między innymi islam i chrześcijaństwo i stwierdził, że wszystkie one prowadzą do tego samego Boga. Mimo braku formalnej edukacji przyciągał bengalską inteligencję i średnią klasę.

Ruch Ramakryszna został rozpropagowany na Zachodzie przez Swami Wiwekananda. Sam Ruch Ramakryszna został określony jako jeden z odnowicielskich ruchów indyjskich.

Narodziny i dzieciństwo

Ramakryszna urodził się w 1836 roku we wsi Kamarpukur, w dystrykcie Hooghly w Zachodnim Bengalu, w bardzo biednej ale pobożnej, ortodoksyjnej bramińskiej rodzinie. Położona z dala od torów kolejowych wieś Kamarpukur była nietknięta przez miejski przepych i mieściła w sobie pola ryżowe, wysokie palmy, królewskie banjany, kilka jezior i dwa pola kremacyjne. Jego rodzicami byli Khudiram Chattopâdhyâya i Chandramani Devî. Według tradycyjnych relacji, rodzice Ramakryszny doświadczali nadnaturalnych zdarzeń i wizji przed jego narodzinami. Jego ojciec Khudiram miał sen w Gaja w którym Pan Gadadhara (forma boga Wisznu) powiedział, że urodzi mu się syn. Chandramani (Księżycowy Klejnot) miała mieć wizję światła wchodzącego do jej łona ze świątyni Śiwy (Shiva).

Ramakryszna był popularną postacią w wiosce, znany ze swych naturalnych zdolności artystycznych. Mimo, że uczęszczał w miarę regularnie do wioskowej szkoły przez dwanaście lat, odrzucił później tradycyjne szkolnictwo, mówiąc, że nie jest zainteresowany „edukacją nagradzającą chlebem”. Kamarpukur będąc punktem tranzytowym w dobrze ustanowionych trasach pielgrzymkowych do Puri, zetknął go z ludźmi którzy wyrzekli się świata i ze świętymi. Stał się dobrze zaznajomiony z mistycznymi traktatami, z Puranami, Ramajaną, Mahabharatą i Bhagawata Puraną, słysząc je od wędrownych mnichów i Kathaków – klasie w starożytnych Indiach, nauczającej i śpiewającej Purāṇy. Umiał czytać i pisać w Bengali.

Ramakryszna opisuje swoją pierwszą duchową ekstazę, którą doświadczył w wieku sześciu lat: kiedy spacerował wzdłuż pól ryżowych, jego wzrok przykuło białych dzikich żurawi frunące na tle ciemnych chmur burzowych. Ten widok tak go wchłonął, że stracił zewnętrzną świadomość i doświadczył w tym stanie nieopisywalnej radości. Ramakryszna miał doświadczenia podobnej natury także kilka innych razy w czasie swego dzieciństwa – gdy wielbił boginię Wiśalakszi i gdy odtwarzał Śiwę podczas przedstawienie w święto Śiwaratri. Od wieku dziesięciu lub jedenastu lat duchowe transy, ekstazy, samadhi, stawały się coraz częstsze, a w końcowych latach jego życia, okresy samādhi Ramakryszny zdarzały się codziennie.

Ojciec Ramakryszny zmarł w 1843 roku, po czym obowiązki rodzinne spadły na jego starszego brata Ramkumara. Ta strata przybliżyła go do jego matki i spędzał czas na aktywnościach rodzinnych i codziennym wielbieniu domowych bóstw, a także zaangażował się w kontemplacyjne aktywności, takie jak czytanie świętych eposów. Gdy Ramakryszna był nastolatkiem, finansowa pozycja rodziny pogorszyła się. Ramkumar założył szkołę Sanskrytu w Kalkucie, gdzie służył także jako kapłan. Ramakryszna przeniósł się do Kalkuty w 1852 roku z Ramkumarem aby pomagać mu w pracy kapłańskiej.

Kapłan w Świątyni Kali w Dakszineśwarze

W 1855 Ramkumar został wyznaczony na kapłana w Świątyni Bogini Kali (w devanagari: काली Kālī) w Dakszineśwar, wybudowanej przez Rani Rashmoni – bogatą kobietę z Kalkuty, która należała do wspólnoty kaiwarta. Ramakryszna wspólnie ze swym bratankiem Hridajem zostali asystentami Ramkumara, a zadaniem Ramakryszny było ozdabianie bóstwa. Gdy Ramkumar zmarł w 1856 roku Ramakryszna zajął jego miejsce jako kapłan świątyni Bogini Kali, Kali Dewi. Imię Ramakryszna miało mu być nadane przez Mathur Babu, zięcia Rani Rashmoni.

Po śmierci Ramkumara Ramakryszna stał się bardziej zamyślony. Zaczął patrzeć na obraz Bogini Kali jako na swą matkę i matkę wszechświata. Został opanowany pragnieniem dostąpienia darśany (wizji) Kali – bezpośredniego urzeczywistnienia jej obecności – i wierzył, że kamienny obraz żył i oddychał i przyjmował pokarm z jego ręki. Czasami gorzko szlochał i głośno płakał w czasie uwielbienia i nie czuł ukojenia, ponieważ nie mógł zobaczyć matki Kali tak dobrze jak tego pragnął. Ludzie podzielili się w swych opiniach – niektórzy utrzymywali, że Ramakryszna oszalał, inni, że zawładnęła nim wielka miłość do Boga. Ramakryszna czuł się głęboko obrażony, gdy inni nie okazywali takiego samego poziomu oddania dla bogini Kali co on. Stawał się zły, gdy inni mówili mu, że nie doświadczał na prawdę obecności Kali.Jednak dzięki jego wierze i duchowemu oddaniu inni zaczęli wkrótce wierzyć nie tylko w to, co Ramakryszna widział, ale także w jego nauki. Pewnego dnia, doprowadzony do punktu, w którym chciał popełnić samobójstwo z tęsknoty, doświadczył Bogini Kali jako uniwersalnej Matki, co opisał tak: „…domy, drzwi, świątynie i wszystko inne razem zniknęło; tak jakby nie było niczego i nigdzie! A to co zobaczyłem było nieskończonym, bezbrzeżnym oceanem światła; oceanem, który był świadomością (ćittam). Jakkolwiek daleko w którymkolwiek kierunku nie spojrzałem, widziałem świetliste fale, jedna po drugiej, płynące w moim kierunku”.

Małżeństwo

Pogłoski o tym, że Ramakryszna stał się niestabilny w wyniku swych duchowych praktyk (sadhanam) w Dakszineśwarze doszły do Kamarpukur. Matka Ramakryszny i jego starszy brat Rameśwar zdecydowali ożenić Ramakrysznę, myśląc, że małżeństwo wywrze na nim dobry, wyciszający wpływ – zmuszając go do zaakceptowania odpowiedzialności i utrzymując jego uwagę na zwykłych sprawach zamiast na obsesyjnym pragnieniu duchowych praktyk i wizji. Daleki od protestów Ramakryszna wspomniał, że mogą znaleźć pannę młodą w domu Ramaćandry Mukherdźi w Jayrambati, trzy mile na północny-zachód od Kamarpukur. Pięcioletnia panna młoda, Saradamani Mukhopadhyaya została odnaleziona i małżeństwo zostało należycie zaprzysiężone w 1859 roku. Ramakryszna miał wtedy 23 lata, ale różnica wieku była typowa dla XIX-wiecznego wiejskiego Bengalu. Spędzili później trzy miesiące razem w Kamarpukur. Sarada Dewi miała czternaście lat w czasie, gdy Ramakryszna miał trzydzieści dwa lata. Ramakryszna stał się bardzo wpływową postacią w życiu Sarady i stała się ona gorącą wyznawczynią jego duchowych nauk. Ich małżeństwo jest teraz postrzegane w Indiach jako jedno z najbardziej duchowych i doskonałych połączeń pomiędzy mężczyzną i kobietą. Po ślubie Sarada została w Jayrambati i dołączyła do Ramakryszny w Dakszineśwarze w wieku 18 lat.

Duchowe praktyki i nauczyciele

Po ślubie Ramakryszna powrócił do Kalkuty i kontynuował ponownie obowiązki w świątyni, ale zamiast osłabnąć, jego duchowa żarliwość i oddanie tylko się wzmocniły. Aby kultywować pokorę i usunąć rozróżnienie pomiędzy swoją własną bramińską kastą i pariasami należącymi do niskiej kasty, zwykł czyścić ich mieszkania swymi własnymi dłońmi i długimi włosami.

Brał złote i srebrne monety, mieszał je ze śmieciami i powtarzał: „pieniądze to śmieci, pieniądze to śmieci”. Powiedział później że: „Straciłem wszelkie postrzeganie różnicy pomiędzy obydwoma w swym umyśle i wrzuciłem obydwa do Gangesu. Nic dziwnego, że ludzie wzięli mnie za szaleńca.” Według Swami Wiwekanandy, jego nienawiść do pieniędzy stała się tak instynktowna, że jego ciało odsuwało się w konwulsjach jeśli dotknęło monety, nawet gdy spał.

Wiele z jego poglądów religijnych bazowało na tradycyjnej hinduskiej myśli i praktyce. Osobiste i religijne poglądy Ramakryszny skupiały się na tradycyjnym życiu, z hinduskimi bóstwami, dewami, w centralnym miejscu. Była to bardziej filozofia boskiego wielbienia i połączenia z bóstwami. Wierzył, że wszystko w życiu – kasta, bogactwo, rodzina i osobiste osiągnięcia – było już ustalone. Ramakryszna nie był uprzedzony do innych religii. Wierzył, że każda religia była dobra i że wielbienie Boga w jakiejkolwiek formie było lepsze niż nie wielbienie go wcale. Stał się bardzo znany ze względu na swą religijną tolerancję i postrzegano go z tego powodu jako świętą postać. Jego poglądy na temat tolerancji zostały także przekazane przez Misję Ramakryszny i jego wielbicieli.

Bhairawi Brahmani i Tantra

W 1861 do Dakszineśwaru przybyła Bhairawi Brahmani, ubrana na pomarańczowo ascetyczna kobieta w średnim wieku. Niosła ze sobą Raghuwi Śilę, kamienną ikonę przedstawiającą Śri Ramę i wszystkie wisznuickie bóstwa. Była doskonale oczytana w pismach wisznuickich i praktykowała Tantrę. Według Bhairawi Ramakryszna doświadczał fenomenu towarzyszącego stanowi mahabhawa – najwyższe podejście miłującego oddania boskości – i cytując z bhaktystycznych śastr powiedziała mu, że inne postacie duchowe takie jak Radha i Ćaitańja mieli podobne doświadczenia.

Bhairawi inicjowała Ramakrysznę w wisznuicką Tantrę. Tantryzm skupia się na wielbieniu Śakti, Śakti Devi, i celem treningu Tantry jest transcendencja poza bariery świętego i nieświętego w sensie osiągnięcia wyzwolenia i postrzegania wszystkich aspektów otaczającego świata jako manifestacji boskiej Śakti. Pod jej przewodnictwem przeszedł przez trening sześćdziesięciu czterech głównych sadhan tantrycznych, które ukończył w 1863 roku. Zaczął od rytuałów mantrycznych takich jak dźapa i puraskarana i wiele innych rytuałów skierowanych na oczyszczanie umysłu i ustanowienie samokontroli. Później zaczął tantryczne sadhany zawierające zestaw heterodoksyjnych praktyk zwanych wamaćara (ścieżka lewej ręki), które dla celów wyzwolenia zawierały takie aktywności jak jedzenie prażonego ziarna, ryby i mięsa wraz z piciem wina i stosunkami seksualnymi. Według Ramakryszny i jego biografów nie uczestniczył bezpośrednio w dwóch ostatnich aktywnościach, wszystko czego potrzebował była ich sugestia, aby wytworzyć oczekiwany efekt. Ramakryszna potwierdził, że mimo swych niepożądanych aspektów, tantryczna ścieżka lewej ręki również jest jedną z dróg do realizacji Boga, jednak konsekwentnie przestrzegał swoich wielbicieli i uczniów przed wiązaniem się z nią.

Ramakryszna przyjął podejście syna w stosunku do Bhairawi. Bhairawi ze swej strony patrzyła na Ramakrysznę jako na awatarę, inkarnację boskości i była pierwszą osobą, która publicznie oświadczyła, że Ramakryszna jest awatarem. Bhairawi nauczyła też Ramakrysznę kumari-pudźy, formy rytuału, w którym Dziewicza Bogini jest wielbiona symbolicznie w formie młodej dziewczyny. Pod opieką Bhairawi Ramakryszna został także adeptem Kundalini Jogi. Bhairawi ze swymi jogicznymi technikami i tantrą odegrała ważną rolę w początkowym rozwoju duchowym Ramakryszny.

Bhakti Wisznu

Wisznuickie tradycje bhaktystyczne mówią o pięciu różnych nastrojach nazywanych bhāwa – różnych podejść jakie wielbiciel może przyjąć dla wyrażenia swej miłości dla Boga. Są to śānta, spokojne podejście; dāsya, podejście sługi; sakhja postawa przyjaciela; wātsalja, podejście matki do dziecka i madhura, postawa kobiety w stosunku do kochanka.

W pewnym okresie pomiędzy wizją Kali i małżeństwem, Ramakryszna praktykował dāsja bhāwę. Zaczął wielbić Śri Ramę z nastawieniem Hanumana. Według Ramakryszny, pod koniec tej sadhany, miał wizję Sity, małżonki Ramy, wchodzącej w jego ciało.

W 1864 roku Ramakryszna praktykował wātsalja bhāwę pod przewodnictwem wisznuickiego guru Dźatadhari. W tym okresie wielbił metalowy obraz Ramlālā (Rama jako dziecko) z nastawieniem matki. Według Ramakryszny, mógł on czuć obecność dziecka Ramy jako żyjącego Boga w metalowym obrazie.

Później Ramakryszna zaangażował się w praktykę madhura bhāwa – podejście Gopis i Radhy w stosunku do Kryszny. W czasie praktyk tej bhawy Ramakryszna ubierał się w kobiece stroje przez wiele dni i uważał się za jedną z Gopi z Wryndawanu. Według Ramakryszny madhura bhawa jest praktykowana po to, aby wykorzenić ideę płci, która jest postrzegana jako przeszkoda w duchowym życiu. Według Ramakryszny pod koniec tej sadhany osiągnął sawikalpa samadhi – wizję i jednię z Kryszną.

Ramakryszna odwiedził Nadię, dom Ćaitańji i Nitjanandy, XV-wiecznych założycieli Bengalskiej Gaudija Waisznawa bhakti. Według Ramakryszny miał on intensywną wizję dwóch młodych chłopców jednoczących się z jego ciałem. Wcześniej, po wizji Bogini Kali, miał on praktykować również śānta bhawę – pasywne, „spokojne” podejście wobec Bogini Kali.

Totapuri i Wedanta

W 1865 roku Ramakryszna został inicjowany w sannjasę przez Tota Puri Swami, wędrownego mnicha, który wyszkolił Ramakrysznę w Adwaita Wedancie, hinduskiej filozofii kładącej nacisk na niedualizm, na adwaitam.

Na początku Swami Totapuri przeprowadził Ramakrysznę przez rytuały sannjasy – wyrzeczenia się wszelkiego przywiązania do świata. Następnie udzielił mu nauk adwaity, że „Tylko Brahman jest prawdziwy, a świat jest iluzoryczny; nie mam osobnej egzystencji; jestem samym tym Brahmanem”. Pod przewodnictwem Totapuri Ramakryszna miał doświadczyć nirwikalpa samadhi, które jest uważane za najwyższy stan duchowej realizacji.

Totapuri pozostał z Ramakryszną prawie przez jedenaście miesięcy i przekazał mu dalsze nauki adwaity. Po odejściu Totapuri Ramakryszna miał pozostać przez sześć miesięcy w stanie całkowitej kontemplacji. Ramakryszna powiedział, że ten okres nirwikalpa samadhi skończył się, gdy otrzymał rozkaz od Matki Kali aby „pozostał w Bhawamukha; dla oświecenia ludzi”. Bhawamukha jest stanem istnienia pomiędzy samādhi i normalną świadomością.

Islam i Chrześcijaństwo

W 1866 roku spotkał Govinda Roy, hinduskiego guru który praktykował sufizm i inicjował Ramakrysznę w ezoteryczny Sufi Islam. Ramakryszna powiedział, że „z oddaniem powtarzałem imię Allah (spolszcz. Allach), nosiłem ubrania jak arabscy muzułmanie, powtarzałem ich modlitwy pięć razy dziennie i czułem niechęć nawet do patrzenia na obrazki hinduskich bogów i bogiń, tak samo jak do wielbienia ich – gdyż hinduski sposób myślenia zniknął całkowicie z mojego umysłu”. Według Ramakryszny po trzech dniach praktyki miał wizję „świetlistej osoby z uroczystym obliczem i jasną brodą przypominającą Proroka Muhammada i wchodzącą weń, i jednoczącą się z jego ciałem”.

Pod koniec 1873 roku rozpoczął praktyki chrześcijaństwa, gdy jego wielbiciel Shambu Charan Mallik przeczytał mu Biblię. Ramakryszna powiedział, że przez wiele dni był wypełniony chrześcijańskimi myślami i nie myślał więcej o chodzeniu do świątyni Bogini Kali. Według Ramakryszny pewnego dnia zobaczył on obraz Madonny z Dzieciątkiem Jezus i poczuł, że postacie stały się żywe i miał wizję, w której Jezus zjednoczył się z jego ciałem. W jego własnym pokoju pomiędzy innymi boskimi obrazami był jeden obraz Jezusa Chrystusa i palił przed nim kadzidełka rano i wieczorem. Był także obrazek przedstawiający Jezusa Chrystusa ratującego apostola świętego Piotra przed utonięciem.

Przybycie wyznawców

W 1875 roku Ramakryszna poznał wpływowego lidera Brahmo Samadź – Keśab Ćandra Sena. Keśab przyjął chrześcijaństwo i odseparował się od Adi Brahmo Samadź. Wcześniej Keśab odrzucił wiarę w posągi i obrazy, ale pod wpływem Ramakryszny zaakceptował hinduskie wielbóstwo i założył ruch „Nowy Rozdział” (Nava Vidhan), oparty na zasadach Ramakryszny – „Wielbieniu Boga jako Matki”, „Wszystkie religie są prawdziwe” i „Asymilacja hinduskiego politeizmu z Brahmaizmem”. Keśab publikował także nauki Ramakryszny w czasopismach Nowego Rozdziału przez okres wielu lat, co było pomocne w zwróceniu uwagi szerszego kręgu na Ramakrysznę, szczególnie Bhadraloków (wyedukowanych przez anglików klas w Bengalu) i Europejczyków mieszkających w Indiach.

Za Keśabem także inni Brahmaiści tacy jak Widźajakryszna (Vijay Krishna) Goswami zaczęli wielbić Ramakrysznę, propagować jego ideały i reorientować swe społeczno-religijne spojrzenie. Wiele prominentnych osobistości z Kalkuty – Pratap Chandra Mazumdar, Shivanath Shastri i Trailokyanath Sanyal zaczęło odwiedzać Ramakrysznę w tym czasie (1871-1885). Mozumdar napisał pierwszą angielską biografię Ramakryszny zatytułowaną „The Hindu Saint” w czasopiśmie The Theistic Quarterly Review, co odegrało istotną rolę w przedstawieniu Ramakryszny ludziom Zachodu, takim jak niemiecki indolog Max Müller. Gazety donosiły, że Ramakryszna rozprzestrzeniał „Miłość” i „Oddanie” pośród wykształconych klas Kalkuty i że odniósł sukces w poprawie charakteru niektórych młodych, których moralność była zepsuta.

Ramakryszna-Dźi miał także łączność z Debendranathem Tagore, ojcem Rabindranatha Tagore, i z Ishwar Chandra Vidyasagar, znanym społecznikiem. Spotkał także Swami Dajanandę (Dayananda Ji). Ramakryszna jest uważany za jednego z głównych twórców Bengalskiego Renesansu.

Wśród Europejczyków którzy zostali zainspirowani przez Ramakrysznę był Dr W.W. Hastie, Dyrektor Scottish Church College w Kalkucie. W celu wyjaśnienia słowa trans, ekstaza, w poemacie The Excurtion Williama Wordswortha, Hastie powiedział studentom, że jeśli chcą poznać jego „prawdziwe znaczenie” powinni udać się do „Ramakryszny w Dakszineśwarze”. To natchnęło niektórych jego studentów, w tym Narendranatha Dutta (później Swami Wiwekananda) do odwiedzenia Ramakryszny.

Wielbiciele i Uczniowie

Większość najbardziej znaczących uczniów Ramakryszny przybyła do niego pomiędzy 1879-1885 i była zainspirowana stylem jego nauczania.

Jego główni uczniowie składali się z:

• Grihastów lub pozostających w związkach – Mahendranath Gupta, Girish Chandra Ghosh, Akshay Kumar Sen i inni.
• Uczniów monastycznych, którzy wyrzekli się rodzin i stali najwcześniejszymi mnichami zakonu Ramakryszna – Narendranath Dutta (Swami Wiwekananda), Rakhal Ćandra Ghosh (Swami Brahmananda), Kaliprasad Chandra (Swami Abhedananda), Taraknath Ghoshal (Swami Śiwananda), Sashibhushan Chakravarty (Swami Ramakrysznananda), Saratchandra Chakravarty (Swami Saradananda) i inni.
• Małej grupy kobiecych uczniów, włączając w to Gauri Maa i Yogini Maa. Kilka z nich zostało inicjowanych w sannjasę poprzez mantra dikszan (przekaz mantry). Wśród kobiet Ramakryszna kładł nacisk na służbę (seevanam) innym kobietom bardziej niż na tapasję (praktykę wyrzeczeń ascetycznych). Gauri-Maa założyła Saradeśwari Aśrama w Barrackpur, która jest oddana nauczaniu i pomaganiu kobietom.

Gdy jego imię stało się sławne, nieustannie zmieniający się tłum ze wszystkich klas i kast przybywał z wizytą do Ramakryszny. Według Kathamryty włączane były w to także bezdzietne wdowy, młodzi uczniowie, starzy emeryci, hinduscy uczeni i postacie religijne, ludzie zdradzeni przez kochanków/-i, ludzie z tendencjami samobójczymi, mali biznesmeni i ludzie „przerażeni harówką życia w samsarze”. Według jego biografów, Śri Ramakryszna był bardzo rozmowny i potrafił przegadać najbardziej znanych mówców swoich czasów. Godzinami potrafił wspominać swoje bogate życie duchowe, opowiadać historie, wyjaśniać zawiłe doktryny Wedanty z ekstremalnie przyziemnym zilustrowaniem ich, zadawać pytania i udzielać samemu odpowiedzi na nie, opowiadać dowcipy, śpiewać pieśni i naśladować sposoby zachowania wszystkich typów światowych ludzi – odwiedzający byli oczarowani. W przygotowaniu do życia monastycznego Śri Ramakryszna nakazał swym monastycznym uczniom prosić w ramach jałmużny o jedzenie wedrując od drzwi do drzwi bez względu na kastę. Dał im szafranowe (pomarańczowe) szaty, znak sannjasinów i inicjował ich poprzez Mantra Dikszan.

Sarada Dewi

W wieku osiemnastu lat Sarada Dewi dołączyła do Ramakryszny w Dakszineśwarze. Zanim jego małżonka dołączyła do niego, Ramakryszna prowadził już monastyczne życie sannjasina; w rezultacie małżeństwo nigdy nie zostało fizycznie skonsumowane. Jako kapłan Ramakryszna przeprowadził ceremonię rytualną – Szodaśi pudźę – w której Sarada Dewi siedziała na tronie Bogini Kali i była czczona jako młodziutka Boska Matka (Śri Devi Ma, Matadźi). Ramakryszna traktował Saradę jako ucieleśnioną Boską Matkę, zwracając się do niej jak do Boskiej Matki i to pod tym imieniem była znana uczniom Ramakryszny. Sarada Dewi Maa przeżyła Ramakrysznę o 34 lata i odegrała ważną rolę w rodzącym się ruchu duchowo-religijnym.

Ostatnie dni

Na początku 1885 roku Ramakryszna zachorował na chorobę gardła, która stopniowo przerodziła się w raka krtani. Został przewieziony do Shyampukur koło Kalkuty, gdzie zatrudniono najlepszych lekarzy ówczesnych czasów, w tym Dr. Mahendralala Sarkara. Gdy jego stan się nasilił, został 11 grudnia 1885 roku przeniesiony do dużego domu ogrodowego w Cossipore.

W czasie jego ostatnich dni opiekowali się nim jego monastyczni uczniowie, sannjasini i Sarada Dewi Maa. Lekarze polecili Ramakrysznie utrzymywać całkowite milczenie, ale ignorując ich poradę nieprzerwanie rozmawiał z odwiedzającymi. Według tradycyjnych relacji, przed swą śmiercią Ramakryszna przekazał swe duchowe moce Swami Wiwekanandzie i zapewnił Wiwekanandę o tym, że jest awatarem. Ramakryszna poprosił Wiwekanandę o to, aby dbał o dobro uczniów, mówiąc: „trzymaj moich chłopców razem” i poprosił go, aby „ich uczył”. Ramakryszna poprosił także innych monastycznych uczniów, aby patrzyli na Wiwekanandę jako na swego lidera. Stan Ramakryszny stopniowo się pogarszał i odszedł we wczesnych godzinach porannych 16 sierpnia 1886 roku w domku ogrodowym w Cossipore. Według jego uczniów było to mahasamadhi – tak nazywa się odejście osoby zdolnej do wejścia w samadhi. Po śmierci swego mistrza monastyczni uczniowie z Wiwekanandą na czele założyli bractwo duchowe w na wpół zrujnowanym domu w Barangar w pobliżu rzeki Ganga, ze wsparciem finansowym od uczniów pozostających w związkach rodzinnych. Stało się to pierwszą Mathą lub klasztorem uczniów, którzy utworzyli pierwszy braterski Zakon Ramakryszny.

Źródła biograficzne

Według Malcolma McLeana głównym źródłem nauk Ramakryszny jest Śri Śri Ramakryszna Kathamryta autorstwa Mahendranatha Gupty. Kripal nazywa ten tekst „głównym tekstem tej tradycji”. Tekst został opublikowany w pięciu tomach od 1902 do 1932 roku. Oparty na notatkach pamiętnika Gupty, każdy z pięciu tomów służy udokumentowaniu życia Ramakryszny od 1882-1886 roku.

Głównym przekładem Kathamryty jest The Gospel of Sri Ramakrishna (Ewangelia Śri Ramakryszny) autorstwa Swami Nikilanandy. W tłumaczeniu Nikhilanandy przearanżowano sceny z pięciu tomów w jedną liniową sekwencję.

Nauki

Nauki duchowe i mistyczne Śri Ramakryszna wykładał w prostym bengalskim języku, używając opowieści, metafor i parabol. Nauki te wywarły ogromny wpływ na intelektualistów z Kalkuty, pomijając fakt, że jego kazania był daleko odsunięte od tematów modernistycznych lub niepodległości narodowej. Jego ruch duchowy niebezpośrednio wsparł nacjonalizm, jako że odrzucał kastowe podziały i religijne uprzedzenia. W Kalkucie w drugiej połowie dziewiętnastego wieku Ramakryszna był zawzięty na temat niewolniczej, kolonialnej Ćakri. Kolonialną Ćakri można opisać jako rodzaj nisko płatnej niewolniczej pracy wykonywanej przez wykształconych ludzi – zazwyczaj państwowych lub związanych z handlem urzędniczych posad. Na podstawowym poziomie Ramakryszna postrzegał ten system jako skorumpowaną formę europejskiej organizacji społecznej, która zmuszała wyedukowanych ludzi do bycia sługami nie tylko swych szefów w biurze, ale także ich żon w domu. Jako główną krzywdę czynioną przez kolonialny system Ćakri Ramakryszna uważał jednak to, że system zmuszał pracowników do ścisłej, bezosobowej, opartej o czas struktury pracy. Postrzegał narzucanie ścisłego systemu pracy i dostosowywania się do każdej sekundy na zegarku jako szkodliwą blokadę dla duchowości (widzimy to także w XXI wieku u niewolników pracujących w różnych zachodnich koporacjach, zwanych korposzczurami). Pomimo tego jednak, Ramakryszna pokazał, że Bhakti może być praktykowana jako wewnętrzna ucieczka dająca osłodę i pociechę wobec dyscypliny kolonialnej w zachodnim stylu i często okrutnej dyskryminacji oraz poniżeniu i wykorzystywaniu w miejscu pracy.

Śri Ramakryszna kładł szczególny nacisk na realizację Boga, Brahmana, jako na najwyższy cel wszystkich żyjących istot. Ramakryszna nauczał, że kamini-kanćana jest przeszkodą w urzeczywistnieniu Boga. Kamini-kanćana/h tłumaczy się dosłownie jako „kobiety i złoto”.

Śri Ramakryszna traktował świat jako Maję (माया trl. Māyā) i wyjaśniał, że awidja maja reprezentuje ciemne siły kreacji (to jest pożądanie zmysłowe, złe pasje, chciwość, lubieżność, okrucieństwo), które utrzymują ludzi na niższych planach świadomości. Te siły są odpowiedzialne za uwięzienie ludzi w cyklu narodzin i śmierci i muszą oni walczyć i zwyciężyć. Widja maja z drugiej strony reprezentuje wyższe siły kreacji (duchowe zalety, oświeceniowe cechy, życzliwość, czystość, miłość i oddanie), które wznoszą ludzi do wyższych planów świadomości.

Śri Ramakryszna praktykował wiele religii, włączając w to islam i chrześcijaństwo i rozpoznał, że mimo różnic wszystkie religie są prawdziwe i prowadzą do tego samego ostatecznego celu jakim jest Bóg, w sanskrycie Brahman lub osobowo Iśwara (Śiwa). Ramakryszna ogłosił, że jatra jiv tatra Shiv (gdziekolwiek jest żyjąca istota, tam jest Śiwa). Jego hasło: Jive daya noy, Shiv gyane jiv seba (nie życzliwość dla żyjących istot, ale służenie żyjącym istotom jak Samemu Śiwie) jest uważane za inspirację dla dobroczynnej pracy wykonywanej przez jego głównego ucznia Wiwekanandę.

Język

W wykładach i rozmowach Śri Ramakryszna używał prostego, potocznego języka bengalskiego (bengali). Według dzisiejszych raportów styl lingwistyczny, którego używał był unikalny, nawet dla tych, którzy mówili w bengali. Zawierał on proste lokalne słowa i idiomy z bengalskiej wioski połączone z filozoficznymi terminami sanskryckimi i odnośnikami do Wed, Puran i Tantr. Z tej przyczyny, według filozofa Lexa Hixona, jego wykłady nie mogą być dosłownie przetłumaczone na angielski ani na żaden inny język. Uczony Amiya P. Sen argumentował, że poszczególne terminy, których Ramakryszna mógł używać tylko w metafizycznym znaczeniu są niepoprawnie obdarzane współczesnymi znaczeniami.

Śri Ramakryszna był świetnie obznajomiony ze słowami i miał niezwykły styl nauczania i wykładania, przemawiający do nawet najbardziej sceptycznych odwiedzających świątynię. Według opisów jego przemowy przejawiały poczucie radości i zabawy, ale nigdy nie odstawał w tyle ani nie przegrywał debat z intelektualistami i filozofami. Filozof Arindam Chakrabarti kontrastował rozmowność Ramakryszny z legendarną małomównością Buddhy i porównywał jego styl nauczania do stylu Sokratesa.

Dosadny język seksualnych metafor tantrycznych Śri Ramakryszny zszokował XIX-wiecznych ludzi Zachodu, nawet uczonego Maxa Müllera, który był jego zwolennikiem. Müller napisał, że jego język był momentami „odrażająco nieprzyzwoity”. Przyznał jednak, że taka bezpośrednia mowa była naturalna dla ówczesnych Hindusów, „gdzie pewne klasy ludzi chodziły całkowicie nagie” i nie powinny być traktowane jako zamierzona nieprzyzwoitość lub obsceniczność.