1. Na początku [wszystko] to zaprawdę było tylko Ātmanem, jednym i bez drugiego. Nie było nic innego, co by świeciło. Pomyślał Sobie: „Teraz stworzę światy”.
2. Stworzył te światy: Ambhah (świat chmur niosących wodę), Marīći (świat promieni słonecznych), Mara (świat śmiertelników) i Āp (świat wód). Jon to Ambhah, ponad niebem; niebo jest jego podporą. Marīći są przestrzenią międzyplanetarną. Mara to ziemia. To, co jest pod spodem, to Āp.
3. Pomyślał Sobie: „Oto są światy. Stworzę teraz strażników świata”. Z wód wyciągnął On Osobę [w formie bryły] i nadał jej kształt.
4. Rozmyślał nad Nim (bryłą). Od Niego, tak rozmyślającego, oddzieliły się usta, jak z jajka; z ust, [narząd] mowy; z mowy, ogień (bóstwo kontrolujące narząd).
Następnie zostały oddzielone nozdrza; z nozdrzy, [narząd] oddechu (prāṇa); z oddechu, powietrze (bóstwo kontrolujące narząd).
Następnie zostały oddzielone oczy; z oczu, [narząd] wzroku (ćakszu); ze wzroku, słońce (bóstwo kontrolujące narząd).
Następnie zostały oddzielone uszy; z uszu, [narząd] słuchu (śrotra); ze słuchu, ćwiartki przestrzeni (bóstwo kontrolujące narząd).
Następnie została oddzielona skóra; ze skóry, włosy (tj. narząd dotyku); z włosów, rośliny i drzewa (tj. powietrze, bóstwo kontrolujące narząd).
Następnie zostało oddzielone serce; z serca, [narząd] umysłu (manas); z umysłu, księżyc (kontrolujące bóstwo organu).
Następnie został oddzielony pępek; z pępka, [narząd] apāna; z apāna, Śmierć (tj. Waruṇa, kontrolujące bóstwo organu).
Następnie został oddzielony męski członek; z męskiego członka, nasienie (narząd rozrodczy); z nasienia, wody (kontrolujące bóstwo organu).
Wers 1.1.1
॥ अथ ऐतरेयोपनिषदि प्रथमाध्याये प्रथमः खण्डः ॥
ॐ आत्मा वा इदमेक एवाग्र आसीन्नान्यत्किंचन मिषत् । स ईक्षत लोकान्नु सृजा इति ॥ १.१.१ ॥
॥ atha aitareyopaniṣadi prathamādhyāye prathamaḥ khaṇḍaḥ ॥
oṃ ātmā vā idameka evāgra āsīnnānyatkiṃcana miṣat । sa īkṣata lokānnu sṛjā iti ॥ 1.1.1 ॥
1. Na początku [wszystko] to zaprawdę było tylko Ātmanem, jednym i bez drugiego. Nie było nic innego, co by świeciło. Pomyślał Sobie: „Teraz stworzę światy”.
Komentarz:
NA POCZĄTKU ETC: Przed stworzeniem wszechświat, pozbawiony rozróżnienia nazw i form, pozostawał nieobjawiony, będąc jednym z Ātmanem i był określony jako Ātman. Jeśli tak jest, można twierdzić, czy ten sam niedualny Ātman nie istnieje jako jedyna rzeczywistość nawet po stworzeniu? Odpowiedź brzmi, że z pewnością tak jest. Ta sama Jaźń, czyli Brahman, która istniała przed stworzeniem, istnieje nawet teraz. Dlaczego więc tekst używa czasu przeszłego było? W odpowiedzi mówimy, że chociaż Ātman jest taki sam po stworzeniu, jak był przedtem, istnieje niewielka różnica. Przed stworzeniem wszechświata, pozbawiony rozróżnienia nazw i form i całkowicie utożsamiony z Ātmanem, był oznaczony wyłącznie nazwą Ātman i był również przedmiotem wiedzy oznaczonym terminem Ātman. Innymi słowy, nie było wtedy takiego terminu jak wszechświat, ani żadnego obiektu oznaczonego tym terminem. Ale po stworzeniu, ze względu na manifestację nazw i form, ten sam wszechświat czasami jest znany pod wieloma różnymi nazwami i również staje się przedmiotem wiedzy oznaczonym tymi nazwami, a czasami staje się znany wyłącznie pod nazwą Ātman i staje się przedmiotem wiedzy oznaczonym tą nazwą. To jest różnica między stanem przed stworzeniem i po nim. Czas przeszły w tekście, przekazywany przez słowo było, został użyty z uwzględnieniem tej różnicy. Można podać ilustrację piany, która przed swoim zamanifestowaniem się jako taka jest nazywana wodą, a później jest znana zarówno jako piana, jak i jako woda. Sam Ātman, jeden i bez drugiego, istnieje zarówno przed stworzeniem, jak i w stanach zachowania i rozpadu. Nazwy i formy, które odróżniają wszechświat fenomenalny od stanu sprzed stworzenia, są nakładane na Ātmana poprzez mājā.
TO: Przejawiony wszechświat, zróżnicowany pod względem nazwy, formy i pragnienia.
ĀTMANEM: Słowo pochodzące od rdzenia āp, ad lub at może oznaczać odpowiednio, uzyskać lub przenikać, jeść lub cieszyć się, lub poruszać się bez przerwy. Termin Ātman wskazuje na „Najwyższą Rzeczywistość, wszechwiedzącą, wszechmocną, wolną od wszelkich cech fenomenalnych, takich jak głód i pragnienie, wieczną, czystą, oświeconą, wolną, nienarodzoną, nieulegającą rozkładowi, wolną od śmierci, nieśmiertelną, nieustraszoną i niedualną”. (Śaṅkarāćārja.)
NIE BYŁO ETC.: Upaniszady obalają tutaj teorie filozofii Sāmkhja i Waiśeszika, zgodnie z którymi materia w postaci niezróżnicowanej prakryti, albo jako cząsteczki atomowe, istniała jako odrębny byt przed stworzeniem.
CO BY ŚWIECIŁO: To znaczy, przed stworzeniem nie istniało nic poza Ātmanem, czy to aktywnym, czy nieaktywnym.
POMYŚLAŁ: Stworzenie jest spontanicznym działaniem, bez żadnego przymusu lub logicznej konieczności. Jak Ātman, który był pozbawiony narządów zmysłów, mógł myśleć? Ponieważ wszechwiedza jest samą naturą Ātmana, a zatem nie potrzebował żadnego organu do myślenia. Porównaj: „Pozbawiony rąk i stóp, szybko się porusza i chwyta”. Przedmiotem Jego myślenia było stworzenie świata, którego natura byłaby określona przez przeszłe działania istot żywych z poprzedniego cyklu dla ich doświadczenia przyjemności lub bólu, determinowanego przez ich dobre lub złe uczynki.
Filozofia Ātmana jest przedstawiona w tekście w formie aforyzmu (sūtra). Później, poprzez demonstrację, że nazwy i formy są jedynie iluzorycznymi nałożeniami (adhjāropa), a następnie poprzez ich obalenie (apawāda), zostanie pokazana nierealna natura zjawisk i jedyna rzeczywistość Ātmana. Wersety do pierwszego zdania wersu 1.3.13 zajmują się tematem iluzorycznego nałożenia; następnie następuje obalenie.
Ātmana można porównać do architekta, który wyobraża sobie budynek w swoim umyśle, zanim nada mu namacalny kształt. Jeśli twierdzi się, że Ātman, w przeciwieństwie do architekta, nie posiada żadnych narzędzi ani akcesoriów do tworzenia, można odpowiedzieć, że Ātman jest zarówno materialną, jak i sprawczą przyczyną wszechświata, tak jak woda jest pianą. Albo Ātmana można porównać do magika, który bez żadnych akcesoriów, po prostu za pomocą swojej cudownej mocy, sprawia, że jedna moneta wydaje się być wieloma lub wykonuje inne takie wyczyny. Niedualny Ātman, poprzez mājā, moc tkwiącą w Nim samym, projektuje fenomenalny świat wielości.
Wers 1.1.2
स इमाँ ल्लोकानसृजत । अम्भो मरीचीर्मापोऽदोऽम्भः परेण दिवं
द्यौः प्रतिष्ठाऽन्तरिक्षं मरीचयः ॥ पृथिवी मरो या अधस्तात्त आपः ॥ १.१.२॥
sa imām̐ llokānasṛjata । ambho marīcīrmāpo’do’mbhaḥ pareṇa divaṃ
dyauḥ pratiṣṭhā’ntarikṣaṃ marīcayaḥ ॥ pṛthivī maro yā adhastātta āpaḥ ॥ 1.1.2 ॥
2. Stworzył te światy: Ambhah (świat chmur niosących wodę), Marīći (świat promieni słonecznych), Mara (świat śmiertelników) i Āp (świat wód). Jon to Ambhah, ponad niebem; niebo jest jego podporą. Marīći są przestrzenią międzyplanetarną. Mara to ziemia. To, co jest pod spodem, to Āp.
Komentarz:
STWORZYŁ ETC.: Należy założyć, że na samym początku stworzył pięć podstawowych elementów, a następnie światy.
AMBHAH: Który zawiera takie wyższe płaszczyzny jak Mahah, Dźanah i Satjā.
MARĪĆI: Podobnie jak promienie słońca, przestrzeń międzyplanetarna jest zróżnicowana.
MARA … ZIEMIA: Gdzie wszystkie żywe istoty są skazane na śmierć.
ĀP: Odnosi się do światów podziemnych, które są odwiedzane przez niższe istoty.
Zostaje opisanie stworzenie Wirāt, całości wszystkich ciał fizycznych:
Wers 1.1.3
स ईक्षतेमे नु लोका लोकपालान्नु सृजा इति ॥ सोऽद्भ्य एव पुरुषं समुद्धृत्यामूर्छयत् ॥ १.१.३॥
sa īkṣateme nu lokā lokapālānnu sṛjā iti || so’dbhya eva puruṣaṃ samuddhṛtyāmūrchayat ॥ 1.1.3 ॥
3. Pomyślał Sobie: „Oto są światy. Stworzę teraz strażników świata”. Z wód wyciągnął On Osobę [w formie bryły] i nadał jej kształt.
Komentarz:
ŚWIATY: Natura nowego stworzenia jest determinowana przez działanie istot żywych z poprzedniego cyklu. Stworzenie służy również jako scena, na której ucieleśnione istoty zbierają owoce swoich przeszłych działań, doświadczając radości i smutku zgodnie ze swoimi dobrymi lub złymi uczynkami. Ta doktryna stanowi moralny fundament dla wszechświata.
STWORZĘ ETC.: Bez strażników światy by zginęły.
WÓD: Chociaż światy zawierają wszystkie pięć elementów, to jednak przeważają wody.
WYCIĄGNĄŁ: Jak garncarz, który najpierw bierze bryłę gliny w swoje ręce, a następnie stopniowo nadaje jej kształt.
KSZTAŁT: Odnosi się do Wirāt, zgrubnej formy Kosmicznej Osoby. Wszystkie namacalne obiekty fizyczne są Jego częścią.
Rozmyślał nad bryłą, zamierzając nadać jej kształt człowieka.
Wers 1.1.4
तमभ्यतपत्तस्याभितप्तस्य मुखं निरभिद्यत यथाऽण्डं
मुखाद्वाग्वाचोऽग्निर्नासिके निरभिद्येतं नासिकाभ्यां प्राणः ॥
प्राणाद्वायुरक्षिणी निरभिद्येतमक्षीभ्यां चक्षुश्चक्षुष
आदित्यः कर्णौ निरभिद्येतां कर्णाभ्यां श्रोत्रं
श्रोत्रद्दिशस्त्वङ्निरभिद्यत त्वचो लोमानि लोमभ्य ओषधिवनस्पतयो
हृदयं निरभिद्यत हृदयान्मनो मनसश्चन्द्रमा नाभिर्निरभिद्यत
नाभ्या अपानोऽपानान्मृत्युः
शिश्नं निरभिद्यत शिश्नाद्रेतो रेतस आपः ॥ १.१.४॥
॥ इत्यैतरेयोपनिषदि प्रथमाध्याये प्रथमः खण्डः ॥
tamabhyatapattasyābhitaptasya mukhaṃ nirabhidyata yathā’ṇḍaṃ
mukhādvāgvāco’gnirnāsike nirabhidyetaṃ nāsikābhyāṃ prāṇaḥ ॥
prāṇādvāyurakṣiṇī nirabhidyetamakṣībhyāṃ cakṣuścakṣuṣa
ādityaḥ karṇau nirabhidyetāṃ karṇābhyāṃ śrotraṃ
śrotraddiśastvaṅnirabhidyata tvaco lomāni lomabhya oṣadhivanaspatayo
hṛdayaṃ nirabhidyata hṛdayānmano manasaścandramā nābhirnirabhidyata
nābhyā apāno’pānānmṛtyuḥ
śiśnaṃ nirabhidyata śiśnādreto retasa āpaḥ ॥ 1.1.4 ॥
॥ ityaitareyopaniṣadi prathamādhyāye prathamaḥ khaṇḍaḥ ॥
4. Rozmyślał nad Nim (bryłą). Od Niego, tak rozmyślającego, oddzieliły się usta, jak z jajka; z ust, [narząd] mowy; z mowy, ogień (bóstwo kontrolujące narząd).
Następnie zostały oddzielone nozdrza; z nozdrzy, [narząd] oddechu (prāṇa); z oddechu, powietrze (bóstwo kontrolujące narząd).
Następnie zostały oddzielone oczy; z oczu, [narząd] wzroku (ćakszu); ze wzroku, słońce (bóstwo kontrolujące narząd).
Następnie zostały oddzielone uszy; z uszu, [narząd] słuchu (śrotra); ze słuchu, ćwiartki przestrzeni (bóstwo kontrolujące narząd).
Następnie została oddzielona skóra; ze skóry, włosy (tj. narząd dotyku); z włosów, rośliny i drzewa (tj. powietrze, bóstwo kontrolujące narząd).
Następnie zostało oddzielone serce; z serca, [narząd] umysłu (manas); z umysłu, księżyc (kontrolujące bóstwo organu).
Następnie został oddzielony pępek; z pępka, [narząd] apāna; z apāna, Śmierć (tj. Waruṇa, kontrolujące bóstwo organu).
Następnie został oddzielony męski członek; z męskiego członka, nasienie (narząd rozrodczy); z nasienia, wody (kontrolujące bóstwo organu).
Komentarz:
ROZMYŚLAŁ: Tekst używa słowa (abhjatapat), które przekazuje ideę wyrzeczeń (tapas). Wyrzeczenia Pana polegają na intensywnym myśleniu.
JAK Z JAJKA: To znaczy, kiedy jajko się wykluwa.
USTA: Zobaczymy, że najpierw formuje się widoczny narząd, następnie subtelny organ (indrija), który jest prawdziwym narządem percepcji, a na końcu kontrolujące bóstwo (dewatā) lub świadomy element, który ożywia organ. Widzialne oko jest narządem, a nerw wzrokowy można nazwać indrija. Kontrolujące bóstwo jest aspektem wszechobecnej Świadomości (Brahman) związanej z organem. Kontrolujące bóstwo jest strażnikiem organu.
APĀNA: Jeden z pięciu prāṇa, który znajduje się w okolicy pępka i niesie w dół nieprzyswojone jedzenie i napoje.
Kontrolujące bóstwa różnych organów i elementów ewoluują z różnych części Wirāt.
Tutaj kończy się Pierwszy Rozdział Pierwszej Części Aitareja Upaniszad.