1. Zaprawdę, istnieją dwie formy Brahmana: zgrubna i subtelna, śmiertelna i nieśmiertelna, ograniczona i nieograniczona, określona i nieokreślona.

2. Zgrubna forma to coś innego niż powietrze i ākāśa. Jest ona śmiertelna, ograniczona i określona. Istotą tego, co zgrubne (materialne), śmiertelne, ograniczone i określone, jest słońce, które świeci, ponieważ ono (słońce) jest esencją trzech elementów.

3. Teraz o tym, co subtelne: To powietrze i ākāśa. Jest nieśmiertelne, nieograniczone i nieokreślone. Esencją tego, co jest subtelne, co jest nieśmiertelne, co jest nieograniczone i co jest nieokreślone, jest Osoba (Purusza) w tarczy słonecznej, ponieważ ta [Osoba] jest istotą dwóch elementów. Odnosi się to do bogów.

4. Teraz w odniesieniu do ciała: Zgrubna forma jest tym, co jest inne niż powietrze i ākāśa, które są w ciele. Jest śmiertelna, jest ograniczona i jest określona. Esencją tego, co jest zgrubne, co jest śmiertelne, co jest ograniczone i co jest określone, jest oko; ponieważ ono (oko) jest esencją trzech elementów.

5. Teraz o tym, co subtelne: To powietrze i ākāśa, które są w ciele. Jest to nieśmiertelne, jest nieograniczone i jest nieokreślone. Esencją tego, co jest subtelne, co jest nieśmiertelne, co jest nieograniczone i co jest nieokreślone, jest osoba (purusza), która jest w prawym oku, ponieważ ta [osoba] jest esencją dwóch elementów.

6. Forma tej osoby jest jak tkanina barwiona kurkumą, albo jak szara wełna owcza, albo jak [szkarłatny] owad zwany Indragopa, albo jak język ognia, albo jak biały lotos, albo jak błysk błyskawicy. Ten, kto to wie – jego wspaniałość jest jak błysk błyskawicy.

Teraz, zatem, opis Brahmana: „Nie to, nie to”; ponieważ nie ma innego i bardziej odpowiedniego opisu niż ten „Nie to”. Teraz o określeniu Brahmana: „Prawda prawdy”. Oddech życiowy jest prawdą, a On (Brahman) jest Prawdą tego.

---

Wers 2.3.1

द्वे वाव ब्रह्मणो रूपे—मूर्तं चैवामूर्तं च, मर्त्यं चामृतं च, स्थितं च यच्च, सच्च, त्यच्च ॥ २.३.१॥

dve vāva brahmaṇo rūpe—mūrtaṃ caivāmūrtaṃ ca, martyaṃ cāmṛtaṃ ca, sthitaṃ ca yacca, sacca, tyacca ॥ 2.3.1 ॥

1. Zaprawdę, istnieją dwie formy Brahmana: zgrubna i subtelna, śmiertelna i nieśmiertelna, ograniczona i nieograniczona, określona i nieokreślona.

Komentarz:

ISTNIEJĄ ITD.: Poprzez nałożenie tych form, z powodu awidjā, transcendentalny Najwyższy Brahman jest definiowany lub pojmowany.

NIEŚMIERTELNA: To znaczy, mówiąc relatywnie.

OGRANICZONA: Porusza się na krótką odległość, a potem się zatrzymuje.

NIEOGRANICZONA: Porusza się bez zatrzymywania i jest wszechobecna.

OKREŚLONA: Obdarzona szczególnymi cechami, które odróżniają go od innych.

NIEOKREŚLONA: Może być określona tylko ogólnikowo jako coś, czego nie znamy dokładnie.

Ciało i organy, określane jako „prawda”, są modyfikacjami pięciu elementów, zwanych również „prawdą”. Są one ograniczającymi dodatkami Brahmana; poprzez ich eliminację za pomocą negatywnej metody „Neti, neti” – „Nie to, nie to” – ujawniana jest prawdziwa natura Brahmana.

Wers 2.3.2

तदेतन्मूर्तं यदन्यद्वायोश्चान्तरिक्षाच्च; एतन्मर्त्यम्, एतत्स्थितम्, एतत्सत्, तस्यैतस्य मूर्तस्य, एतस्य मर्त्यस्य एतस्य स्थितस्य, एतस्य सत एष रसो य एष तपति, सतो ह्येष रसः ॥ २.३.२॥

tadetanmūrtaṃ yadanyadvāyoścāntarikṣācca; etanmartyam, etatsthitam, etatsat, tasyaitasya mūrtasya, etasya martyasya etasya sthitasya, etasya sata eṣa raso ya eṣa tapati, sato hyeṣa rasaḥ ॥ 2.3.2 ॥

2. Zgrubna forma to coś innego niż powietrze i ākāśa. Jest ona śmiertelna, ograniczona i określona. Istotą tego, co zgrubne (materialne), śmiertelne, ograniczone i określone, jest słońce, które świeci, ponieważ ono (słońce) jest esencją trzech elementów.

Komentarz:

TO COŚ INNEGO … ĀKĀŚA: To znaczy pozostałe trzy elementy: ziemia, woda i ogień.

ONA: Triada elementów zwanych zgrubnymi.

OKREŚLONE: Obdarzone zauważalnymi cechami. Z tego samego powodu jest ograniczone, a będąc ograniczone, jest śmiertelne, a zatem jest również zgrubne.

SŁOŃCE: Słońce jest kwintesencją trzech elementów. Lśniąca słoneczna kula jest reprezentacją ciała Wirādź.

Poprzedni werset opisał grube ciało kosmiczne (słoneczną kulę) w odniesieniu do bogów. Teraz zostanie opisane subtelne ciało w odniesieniu do bogów:

Wers 2.3.3

अथामूर्तम्—वायुश्चान्तरिक्षं च; एतदमृतम्, एतद्यत्, एतत्त्यत्; तस्यैतस्यामूर्तस्य, एतस्यामृतस्य, एतस्य यतः, एतस्य तस्यैष रसो य एष एतस्मिन्मण्डले पुरुषः, तस्य ह्येष रसः—इत्यधिदैवतम् ॥ २.३.३॥

athāmūrtam—vāyuścāntarikṣaṃ ca; etadamṛtam, etadyat, etattyat; tasyaitasyāmūrtasya, etasyāmṛtasya, etasya yataḥ, etasya tasyaiṣa raso ya eṣa etasminmaṇḍale puruṣaḥ, tasya hyeṣa rasaḥ—ityadhidaivatam ॥ 2.3.3 ॥

3. Teraz o tym, co subtelne: To powietrze i ākāśa. Jest nieśmiertelne, nieograniczone i nieokreślone. Esencją tego, co jest subtelne, co jest nieśmiertelne, co jest nieograniczone i co jest nieokreślone, jest Osoba (Purusza) w tarczy słonecznej, ponieważ ta [Osoba] jest istotą dwóch elementów. Odnosi się to do bogów.

Komentarz:

OSOBA: To znaczy Hiraṇjagarbha czyli oddech życiowy, lub prāṇa. Jest to kosmiczny organ odpowiadający organom w ciele. Przez słowo Osoba rozumie się subtelne ciało Hiraṇjagarbhy, a nie Jego świadome ja.

ESENCJĄ ITD.: Powietrze i ākāśa są głównymi składnikami kosmicznego ciała subtelnego. Pozostałe trzy elementy również tam są, ale odgrywają podrzędną rolę.

Wers 2.3.4

अथाध्यात्मम्—इदमेव मूर्तं यदन्यत्प्राणाच्च, यश्चायमन्तरात्मन्नाकाशः; एतन्मर्त्यम्, एतत्स्थितम्, एतत्सत्; तस्यैतस्य मूर्तस्य, एतस्य मर्त्यस्य, एतस्य स्थितस्य, एतस्य सत एष रसो यच्चक्षुह्, सतो ह्येष रसः ॥ २.३.४॥

athādhyātmam—idameva mūrtaṃ yadanyatprāṇācca, yaścāyamantarātmannākāśaḥ; etanmartyam, etatsthitam, etatsat; tasyaitasya mūrtasya, etasya martyasya, etasya sthitasya, etasya sata eṣa raso yaccakṣuh, sato hyeṣa rasaḥ ॥ 2.3.4 ॥

4. Teraz w odniesieniu do ciała: Zgrubna forma jest tym, co jest inne niż powietrze i ākāśa, które są w ciele. Jest śmiertelna, jest ograniczona i jest określona. Esencją tego, co jest zgrubne, co jest śmiertelne, co jest ograniczone i co jest określone, jest oko; ponieważ ono (oko) jest esencją trzech elementów.

Komentarz:

TO, CO JEST INNE NIŻ ITD.: To znaczy, pozostałe trzy elementy składowe ciała: ziemia, woda i ogień.

TO: Triada elementów zwanych grubymi.

OKO: Oko jest esencją trzech zgrubnych materiałów, które budują ciało, ponieważ to ono nadaje znaczenie trzem grubym elementom; innym powodem jest pierwszeństwo oka w czasie: w zarodku najpierw tworzą się oczy. (Śa. Br. 4.2.1) Ponadto słońce wchodzi do ciała jako oko. (Ai. Br. 1.2.4)

Wers 2.3.5

अथामूर्तम्—प्राणश्च यश्चायमन्तरात्मन्नाकाशः; एतदमृतम्, एतद्यत्, एतत्त्यत्, तस्यैतस्यामूर्तस्य, एतस्यामृतस्य, एतस्य यतः, एतस्य त्यस्यैष रसो यो’यं दक्षिणे’क्षन्पुरुषः, त्यस्य ह्येष रसः ॥ २.३.५॥

athāmūrtam—prāṇaśca yaścāyamantarātmannākāśaḥ; etadamṛtam, etadyat, etattyat, tasyaitasyāmūrtasya, etasyāmṛtasya, etasya yataḥ, etasya tyasyaiṣa raso yo’yaṃ dakṣiṇe’kṣanpuruṣaḥ, tyasya hyeṣa rasaḥ ॥ 2.3.5 ॥

5. Teraz o tym, co subtelne: To powietrze i ākāśa, które są w ciele. Jest to nieśmiertelne, jest nieograniczone i jest nieokreślone. Esencją tego, co jest subtelne, co jest nieśmiertelne, co jest nieograniczone i co jest nieokreślone, jest osoba (purusza), która jest w prawym oku, ponieważ ta [osoba] jest esencją dwóch elementów.

Komentarz:

ESENCJĄ TEGO ITD.: To znaczy, subtelnego ciała. Jest to stwierdzone na podstawie świadectwa pism świętych. Esencja tego co subtelne musi być subtelna; dlatego osoba, która jest w prawym oku jest nienamacalna.

Rozróżnienie między zgrubnym i subtelnym – które są nazywane „prawdą” i które są ograniczającymi dodatkami Brahmana w odniesieniu do bogów i ciała – zostało opisane w dwojakim aspekcie ciała i organów. Teraz pismo święte opisze formę tej osoby utożsamionej z organami:

Wers 2.3.6

तस्य हैतस्य पुरुषस्य रूपम् । यथा माहारजनं वासः, यथा पाण्ड्वाविकम्, यथेन्द्रगोपः, यथाग्न्यर्चिः, यथा पुण्डरीकम्, यथा सकृद्विद्युत्तम्; सकृद्विद्युत्तेव ह वा अस्य श्रीर्भवति य एवं वेद; अथात आदेशः—नेति नेति, न ह्येतस्मादिति नेत्यन्यत्परमस्ति; अथ नामधेयम्—सत्यस्य सत्यमिति; प्राणा वै सत्यम्, तेषामेष सत्यम् ॥ २.३.६॥
इति तृतीयं ब्राह्मणम्

tasya haitasya puruṣasya rūpam । yathā māhārajanaṃ vāsaḥ, yathā pāṇḍvāvikam, yathendragopaḥ, yathāgnyarciḥ, yathā puṇḍarīkam, yathā sakṛdvidyuttam; sakṛdvidyutteva ha vā asya śrīrbhavati ya evaṃ veda; athāta ādeśaḥ—neti neti, na hyetasmāditi netyanyatparamasti; atha nāmadheyam—satyasya satyamiti; prāṇā vai satyam, teṣāmeṣa satyam ॥ 2.3.6 ॥
iti tṛtīyaṃ brāhmaṇam

6. Forma tej osoby jest jak tkanina barwiona kurkumą, albo jak szara wełna owcza, albo jak [szkarłatny] owad zwany Indragopa, albo jak język ognia, albo jak biały lotos, albo jak błysk błyskawicy. Ten, kto to wie – jego wspaniałość jest jak błysk błyskawicy.

Teraz, zatem, opis Brahmana: „Nie to, nie to”; ponieważ nie ma innego i bardziej odpowiedniego opisu niż ten „Nie to”. Teraz o określeniu Brahmana: „Prawda prawdy”. Oddech życiowy jest prawdą, a On (Brahman) jest Prawdą tego.

Komentarz:

OSOBY: To znaczy, subtelnego ciała. Jest ono wytwarzane przez zjednoczenie intelektu (widźńāna) i wrażeń zgrubych i subtelnych obiektów i składa się z wrażeń. Opis pokazuje, że subtelne ciało jest umysłem, a nie jaźnią. Według szkoły Jogāćāra buddyjskich idealistów, Jaźń jest umysłem. Według Naijājików i Waiśeszików, wrażenia, podobnie jak kolor tkaniny, są atrybutami Jaźni, która jest substancją. Sāṃkhjowie uważają, że umysł, który jest zależny od prakryti i posiada trzy guṇy, jest odrębną jednostką; służy on celom Jaźni i działa dla jej najwyższego dobra, mianowicie wyzwolenia poprzez doświadczenie.

TKANINA …KURKUMĄ: W obecności obiektów przyjemności umysł otrzymuje odpowiedni odcień wrażeń, dlatego mówi się, że człowiek będący w takich okolicznościach jest przywiązany, tak jak mówi się, że tkanina jest farbowana. Kolor zmienia się czasami w zależności od obiektów przedstawionych umysłowi, a czasami w zależności od tendencji samego umysłu.

BŁYSK BŁYSKAWICY: Odnosi się to do Hiraṇjagarbhy, który nagle objawia Siebie jak błyskawica, gdy wyłania się z Niezróżnicowanego.

TERAZ, ZATEM: Mając w ten sposób całkowicie opisany charakter „prawdy”, Śruti przechodzi do wyjaśnienia „Prawdy prawdy”.

„NIE TO, NIE TO”: Brahman nie posiada żadnych wyróżniających cech, które można opisać słowami. Poprzez wyeliminowanie wszystkich różnic wynikających z ograniczających dodatków, słowa Nie to, nie to odnoszą się do czegoś, co nie ma wyróżniającego znaku, takiego jak nazwa, forma, działanie, heterogeniczność, gatunek, lub cechy. Te dwie negatywne cząstki są używane w sensie obejmującym wszystko, tak aby wyeliminować każdą możliwą specyfikację, która może wystąpić.

PONIEWAŻ NIE MA ITD.: Można zapytać, czy uczciwie jest opisywać Brahmana jako „Nie to, nie to” po zrobieniu wokół Niego takiego zamieszania. Odpowiadamy: Jest to jedyny trafny opis Brahmana.