1. Wtedy przepytał go Ārtabhāga, z rodu Dźaratkāru.
„Jādźńawalkja” – powiedział – „ile jest graha (zmysłów) i ile jest atigraha (przedmiotów zmysłów)?”
„Osiem graha” – odpowiedział – „i osiem atigraha.”
„Które to osiem graha i osiem atigraha?”
2. „Prāṇa (nos) jest graha; kontroluje go apāna (zapach), atigraha, ponieważ człowiek wdycha zapachy przez apānę.”
3. „Wāk (narząd mowy) jest graha; kontroluje go atigraha – nazwa, ponieważ człowiek wymawia nazwy za pomocą narządu mowy.”
4. „Język jest rzeczywiście graha; jest kontrolowany przez atigraha, smak; ponieważ smaki poznaje się za pomocą języka.”
5. „Oko jest rzeczywiście graha; jest kontrolowane przez atigraha, kolor; ponieważ kolory widzi się przez oko.”
6. „Ucho, rzeczywiście, jest graha; jest kontrolowane przez atigraha, dźwięk; ponieważ dźwięki słyszy się uchem.”
7. „Umysł, rzeczywiście, jest graha; jest kontrolowane przez atigraha, pragnienie; ponieważ poprzez umysł pielęgnuje się pragnienia.”
8. „Ręce, rzeczywiście, są graha; są kontrolowane przez atigraha, pracę; ponieważ pracę wykonuje się za pomocą rąk.”
9. „Skóra, rzeczywiście, jest graha; jest kontrolowana przez atigraha, dotyk; ponieważ czuje się dotyk przez skórę. To są osiem graha i osiem atigraha”.
10. „Jādźńawalkja” – powiedział – „ponieważ to wszystko jest pożywieniem śmierci, to któremu bogu, proszę, śmierć służy jako pożywienie?”
„Ogień zaiste jest śmiercią; jest on pożywieniem wody. [Kto to wie], pokonuje dalszą śmierć.”
11. „Jādźńawalkja” – powiedział – „kiedy ta [wyzwolona] osoba umiera, czy jej organy odchodzą od niej, czy nie?”
„Nie” – odpowiedział Jādźńawalkja – „one stapiają się w niej samej. Ciało puchnie, nadyma się i w takim stanie martwe [ciało] leży w spoczynku.”
12. „Jādźńawalkja” – powiedział – „kiedy taka osoba umiera, co z niej nie odchodzi?”
„Imię. Ponieważ imię jest nieskończone, a nieskończeni są Wiśwedewowie. [Kto to wie], zdobywa przez to nieskończony świat.”
13. „Jādźńawalkja” – powiedział – „kiedy narząd mowy tego zmarłego stapia się w ogniu, nos w powietrzu, oko w słońcu, umysł w księżycu, ucho w stronach świata, ciało w ziemi, ākāśa (przestrzeń) w sercu w zewnętrznym ākāśa, włosy na ciele w ziołach, włosy na głowie w drzewach, a krew i nasienie zostają zdeponowane w wodzie, gdzie wtedy przebywa ta osoba?”
Jādźńawalkja powiedział: „Podaj mi rękę, drogi Ārtabhāga. Rozstrzygniemy to między sobą; nie możemy tego zrobić w tłumie.”
Wtedy wyszli i naradzali się, a to, o czym rozmawiali, to karma (działanie), i to, co wychwalali, to karma: człowiek staje się dobry poprzez dobrą karmę i zły poprzez złą karmę.
Na to Ārtabhāga, z rodu Dźaratkāru, zamilkł.
Wers 3.2.1
अथ हैनं जारत्कारव आर्तभागः पप्रच्छ; याज्ञवल्क्येति होवाच, कति ग्रहाः, कत्यतिग्रहा इति । अष्टौ ग्रहाः, अष्टावतिग्रहा इति; ये तेऽष्टौ ग्रहाः, अष्टावतिग्रहाः, कतमे त इति ॥ ३.२.१ ॥
atha hainaṃ jāratkārava ārtabhāgaḥ papraccha; yājñavalkyeti hovāca, kati grahāḥ, katyatigrahā iti । aṣṭau grahāḥ, aṣṭāvatigrahā iti; ye te’ṣṭau grahāḥ, aṣṭāvatigrahāḥ, katame ta iti ॥ 3.2.1 ॥
1. Wtedy przepytał go Ārtabhāga, z rodu Dźaratkāru.
„Jādźńawalkja” – powiedział – „ile jest graha (zmysłów) i ile jest atigraha (przedmiotów zmysłów)?”
„Osiem graha” – odpowiedział – „i osiem atigraha.”
„Które to osiem graha i osiem atigraha?”
Komentarz:
GRAHA: Dosłownie oznacza „to, co postrzega”, czyli narząd zmysłów.
ATIGRAHA: Dosłownie „to, co przewyższa graha”; w tym kontekście oznacza obiekt zmysłowy, ponieważ to on determinuje naturę percepcji.
Poprzedni rozdział opisywał wyzwolenie jako uwolnienie się od śmierci, która charakteryzuje się czasem i rytuałami. Teraz zostanie wyjaśnione znaczenie słowa „śmierć”. Śmierć składa się ze zmysłów i ich przedmiotów. Człowiek, z powodu naturalnej ignorancji, utożsamia się z nimi, a ponieważ są one skończone i należą do sfery względności, człowiek jest śmiertelny. Nawet pozycja Hiraṇjagarbha znajduje się w sferze śmierci, ponieważ osiąga się ją w wyniku pewnych rytuałów związanych ze śmiertelnym działającym podmiotem i jego akcesoriami. Wszystko, co jest determinowane przez prawo przyczynowości, musi być skończone i przemijające. Przywiązanie do zmysłów i ich przedmiotów nie może prowadzić do Nieśmiertelności. Są one tutaj omawiane, aby pobudzić ducha beznamiętności, który jako jedyny prowadzi do Nieśmiertelności.
Wers 3.2.2
प्राणो वै ग्रहः, सोऽपानेनातिग्राहेण गृहीतः, अपानेन हि गन्धाञ्जिघ्रति ॥ ३.२.२ ॥
prāṇo vai grahaḥ, so’pānenātigrāheṇa gṛhītaḥ, apānena hi gandhāñjighrati ॥ 3.2.2 ॥
2. „Prāṇa (nos) jest graha; kontroluje go apāna (zapach), atigraha, ponieważ człowiek wdycha zapachy przez apānę.”
Komentarz:
Wers 3.2.3
वाग्वै ग्रहः, स नाम्नातिग्राहेण गृहीतः, वाचा हि नामान्यभिवदति ॥ ३.२.३ ॥
vāgvai grahaḥ, sa nāmnātigrāheṇa gṛhītaḥ, vācā hi nāmānyabhivadati ॥ 3.2.3 ॥
3. „Wāk (narząd mowy) jest graha; kontroluje go atigraha – nazwa, ponieważ człowiek wymawia nazwy za pomocą narządu mowy.”
Komentarz:
NARZĄD MOWY ITD.: Dźwięki lub słowa są obiektami narządu mowy. Z powodu przywiązania do słów ludzie wypowiadają rzeczy nieprawdziwe, szkodliwe, niegrzeczne lub obraźliwe. Narząd mowy został stworzony, aby wyrażać słowa. Dlatego mówi się, że jest kontrolowany przez atigraha – nazwę, ponieważ ludzie często wpadają w kłopoty z powodu przywiązania do słów.
Wers 3.2.4
जिह्वा वै ग्रहः, स रसेनातिग्राहेण गृहीतः, जिह्वया हि रसान्विजानाति ॥ ३.२.४ ॥
jihvā vai grahaḥ, sa rasenātigrāheṇa gṛhītaḥ, jihvayā hi rasānvijānāti ॥ 3.2.4 ॥
4. „Język jest rzeczywiście graha; jest kontrolowany przez atigraha, smak; ponieważ smaki poznaje się za pomocą języka.
Komentarz:
Do tego wersu nie ma komentarza.
Wers 3.2.5
चक्शुर्वै ग्रहः, स रूपेणातिग्राहेण गृहीतः, चक्शुषा हि रूपाणि पश्यति ॥ ३.२.५ ॥
cakśurvai grahaḥ, sa rūpeṇātigrāheṇa gṛhītaḥ, cakśuṣā hi rūpāṇi paśyati ॥ 3.2.5 ॥
5. „Oko jest rzeczywiście graha; jest kontrolowane przez atigraha, kolor; ponieważ kolory widzi się przez oko.
Komentarz:
Do tego wersu nie ma komentarza.
Wers 3.2.6
श्रोत्रं वै ग्रहः, स शब्देनातिग्राहेण गृहीतः, श्रोत्रेण हि शब्दाञ्शृणोति ॥ ३.२.६ ॥
śrotraṃ vai grahaḥ, sa śabdenātigrāheṇa gṛhītaḥ, śrotreṇa hi śabdāñśṛṇoti ॥ 3.2.6 ॥
6. „Ucho, rzeczywiście, jest graha; jest kontrolowane przez atigraha, dźwięk; ponieważ dźwięki słyszy się uchem.”
Komentarz:
Do tego wersu nie ma komentarza.
Wers 3.2.7
मनो वै ग्रहः, स कामेनातिग्राहेण गृहीतः, मनसा हि कामान्कामयते ॥ ३.२.७ ॥
mano vai grahaḥ, sa kāmenātigrāheṇa gṛhītaḥ, manasā hi kāmānkāmayate ॥ 3.2.7 ॥
7. „Umysł, rzeczywiście, jest graha; jest kontrolowane przez atigraha, pragnienie; ponieważ poprzez umysł pielęgnuje się pragnienia.”
Komentarz:
Do tego wersu nie ma komentarza.
Wers 3.2.8
हस्तौ वै ग्रहः, स कर्मणातिग्राहेण गृहीतः, हस्ताभ्यां हि कर्म करोति ॥ ३.२.८ ॥
hastau vai grahaḥ, sa karmaṇātigrāheṇa gṛhītaḥ, hastābhyāṃ hi karma karoti ॥ 3.2.8 ॥
8. „Ręce, rzeczywiście, są graha; są kontrolowane przez atigraha, pracę; ponieważ pracę wykonuje się za pomocą rąk.”
Komentarz:
Do tego wersu nie ma komentarza.
Wers 3.2.9
त्वग्वै ग्रहः, स स्पर्शेनातिग्राहेण गृहीतः, त्वचा हि स्पर्शान्वेदयत—इत्येतेऽष्टौ ग्रहाः, अष्टावतिग्रहाः ॥ ३.२.९ ॥
tvagvai grahaḥ, sa sparśenātigrāheṇa gṛhītaḥ, tvacā hi sparśānvedayata—ityete’ṣṭau grahāḥ, aṣṭāvatigrahāḥ ॥ 3.2.9 ॥
9. „Skóra, rzeczywiście, jest graha; jest kontrolowana przez atigraha, dotyk; ponieważ czuje się dotyk przez skórę. To są osiem graha i osiem atigraha”.
Komentarz:
Do tego wersu nie ma komentarza.
Wers 3.2.10
याज्ञवल्क्येति होवाच, यदिदं सर्वं मृत्योरन्नम्, का स्वित्सा देवता यस्या मृत्युरन्नमिति; अग्निर्वै मृत्युः, सोऽपामन्नम्, अप पुनर्मृत्युं जयति ॥ ३.२.१० ॥
yājñavalkyeti hovāca, yadidaṃ sarvaṃ mṛtyorannam, kā svitsā devatā yasyā mṛtyurannamiti; agnirvai mṛtyuḥ, so’pāmannam, apa punarmṛtyuṃ jayati ॥ 3.2.10 ॥
10. „Jādźńawalkja” – powiedział – „ponieważ to wszystko jest pożywieniem śmierci, to któremu bogu, proszę, śmierć służy jako pożywienie?”
„Ogień zaiste jest śmiercią; jest on pożywieniem wody. [Kto to wie], pokonuje dalszą śmierć.”
Komentarz:
PONIEWAŻ TO WSZYSTKO ITD.: Oznacza to, że wszystko, co jest narodzone, ostatecznie staje się ofiarą śmierci w postaci graha i atigraha.
KTÓREMU BOGU ITD.: Jeśli Jādźńawalkja wspomni o śmierci śmierci, jego odpowiedź doprowadzi do nieskończonej regresji, ponieważ następnie zostanie zapytany, kto jest śmiercią drugiej śmierci. Jeśli jednak nie ma śmierci śmierci, to nie ma też wyzwolenia od śmierci w formie graha i atigraha.
OGIEŃ JEST ŚMIERCIĄ ITD.: Ogień niszczy wszystko i dlatego nazywany jest śmiercią; ale z kolei ogień jest niszczony przez wodę. Tak więc można stwierdzić, że istnieje śmierć śmierci, która pochłania wszystkie graha i atigraha, czyli zmysły i ich przedmioty. Człowiek może uwolnić się od zmysłów i ich obiektów oraz wyzwolić się z istnienia względnego.
Wers 3.2.11
याज्ञवल्क्येति होवाच, यत्रायं पुरुषो म्रियत उदस्मात्प्राणाः क्रामन्त्यहो3 नेति; नेति होवाच याज्ञवल्क्योः, अत्रैव समवनीयन्ते, स उच्छ्वयति, आध्मायति, आध्मातो मृतः शेते ॥ ३.२.११ ॥
yājñavalkyeti hovāca, yatrāyaṃ puruṣo mriyata udasmātprāṇāḥ krāmantyaho3 neti; neti hovāca yājñavalkyoḥ, atraiva samavanīyante, sa ucchvayati, ādhmāyati, ādhmāto mṛtaḥ śete ॥ 3.2.11 ॥
11. „Jādźńawalkja” – powiedział – „kiedy ta [wyzwolona] osoba umiera, czy jej organy odchodzą od niej, czy nie?”
„Nie” – odpowiedział Jādźńawalkja – „one stapiają się w niej samej. Ciało puchnie, nadyma się i w takim stanie martwe [ciało] leży w spoczynku.”
Komentarz:
KIEDY TA ITD.: To znaczy, po śmierci (tj. gdy organy i obiekty) zostają pochłonięte przez inną śmierć (tj. urzeczywistnienie Najwyższego Ja).
ORGANY: Słowo „organy” obejmuje zarówno narządy (takie jak język, skóra i umysł), które nazywane są graha, jak i ich obiekty, które nazywane są atigraha. Atigraha tworzą subtelne wrażenia, które popychają osobę do przyszłych działań.
STAPIAJĄ SIĘ W NIEJ SAMEJ: To znaczy, w człowieku urzeczywistnionym, który jest tożsamy z Brahmanem. Z Brahmana powstają wszystkie organy i obiekty, podobnie jak fale powstają z oceanu. Ich projekcja jest wynikiem ignorancji, a kiedy ignorancja zostaje zniszczona, ponownie stają się Brahmanem.
CIAŁO PUCHNIE ITD.: To ciało umiera, a nie człowiek obdarzony Wiedzą o Brahmanie.
Wyzwolona osoba nie idzie nigdzie po tym, jak jej więzy zostają zniszczone. Budzi się z ignorancji, tak jak człowiek budzi się ze snu.
Kiedy oświecona osoba umiera, organy (graha), obiekty (atigraha) w postaci wrażeń i wszystko inne stapia się w niej. Z jej punktu widzenia nic nie pozostaje. Z punktu widzenia świata pozostaje jedynie jej imię.
Wers 3.2.12
याज्ञवल्क्येति होवाच, यत्रायं पुरुषो म्रियते किमेनं न जहातीति; नामेति, अनन्तं वै नाम, अनन्ता विश्वे देवाः, अनन्तमेव स तेन लोकं जयति ॥ ३.२.१२ ॥
yājñavalkyeti hovāca, yatrāyaṃ puruṣo mriyate kimenaṃ na jahātīti; nāmeti, anantaṃ vai nāma, anantā viśve devāḥ, anantameva sa tena lokaṃ jayati ॥ 3.2.12 ॥
12. „Jādźńawalkja” – powiedział – „kiedy taka osoba umiera, co z niej nie odchodzi?”
„Imię. Ponieważ imię jest nieskończone, a nieskończeni są Wiśwedewowie. [Kto to wie], zdobywa przez to nieskończony świat.”
Komentarz:
IMIĘ ITD.: Imię jest nazywane nieskończonym, ponieważ jest cenione na zawsze. Wiśwedewowie w rzeczywistości liczą dziesięciu, ale etymologicznie słowo to obejmuje wszystkich bogów. Posiadają oni nieskończoną liczbę imion. Kto zna tę naukę, utożsamia się z Wiśwedewami i zdobywa przez to nieskończony świat.
To pochwała tej nauki. Z punktu widzenia świata imię oświeconej osoby jest czczone na zawsze po jej śmierci. Dlatego imię jest określane jako nieskończone. Jednak z jego własnego punktu widzenia nawet imię nie istnieje. Zniknięcie graha i atigraha w Brahmanie jest jak zgaśnięcie płomienia. To jest nazywane Wyzwoleniem.
Co dzieje się z osobą nieoświeconą po śmierci? Ponownie przybiera fizyczne ciało zgodnie z prawem karmy.
Wers 3.2.13
याज्ञवल्क्येति होवाच, यत्रास्य पुरुषस्य मृतस्याग्निं वागप्येति, वातं प्राणः, चक्शुरादित्यम्, मनश्चन्द्रम्, दिशः श्रोत्रम्, पृथिवीं शरीरम्, आकाशमात्म, ओषधीर्लोमानि, वनस्पतीन्केशाः, अप्सु लोहितं च रेतश्च निधीयते, क्वायं तदा पुरुषो भवतीति; अहर सोम्य हस्तमार्तभा, आवामेवैतस्य वेदिष्यावः, न नावेतत् सजन इति । तौ होत्क्रम्य मन्त्रयांचक्राते; तौ ह यदूचतुः कर्म हैव तदूचतुः, अथ यत्प्रशशंसतुः कर्म हैव तत् प्रशशंसतुः; पुण्यो वै पुण्येन कर्मणा भवति, पापः पापेनेति । ततो ह जारत्कारव आर्तभाग उपरराम ॥ ३.२.१३ ॥
इति द्वितीयं ब्राह्मणम् ॥
yājñavalkyeti hovāca, yatrāsya puruṣasya mṛtasyāgniṃ vāgapyeti, vātaṃ prāṇaḥ, cakśurādityam, manaścandram, diśaḥ śrotram, pṛthivīṃ śarīram, ākāśamātma, oṣadhīrlomāni, vanaspatīnkeśāḥ, apsu lohitaṃ ca retaśca nidhīyate, kvāyaṃ tadā puruṣo bhavatīti; ahara somya hastamārtabhā, āvāmevaitasya vediṣyāvaḥ, na nāvetat sajana iti । tau hotkramya mantrayāṃcakrāte; tau ha yadūcatuḥ karma haiva tadūcatuḥ, atha yatpraśaśaṃsatuḥ karma haiva tat praśaśaṃsatuḥ; puṇyo vai puṇyena karmaṇā bhavati, pāpaḥ pāpeneti । tato ha jāratkārava ārtabhāga upararāma ॥ 3.2.13 ॥
iti dvitīyaṃ brāhmaṇam ॥
13. „Jādźńawalkja” – powiedział – „kiedy narząd mowy tego zmarłego stapia się w ogniu, nos w powietrzu, oko w słońcu, umysł w księżycu, ucho w stronach świata, ciało w ziemi, ākāśa (przestrzeń) w sercu w zewnętrznym ākāśa, włosy na ciele w ziołach, włosy na głowie w drzewach, a krew i nasienie zostają zdeponowane w wodzie, gdzie wtedy przebywa ta osoba?”
Jādźńawalkja powiedział: „Podaj mi rękę, drogi Ārtabhāga. Rozstrzygniemy to między sobą; nie możemy tego zrobić w tłumie.”
Wtedy wyszli i naradzali się, a to, o czym rozmawiali, to karma (działanie), i to, co wychwalali, to karma: człowiek staje się dobry poprzez dobrą karmę i zły poprzez złą karmę.
Na to Ārtabhāga, z rodu Dźaratkāru, zamilkł.
Komentarz:
ZMARŁEGO: Odnosi się do osoby, która umiera, nie osiągnąwszy najwyższej wiedzy, i jest świadoma posiadania ciała.
NARZĄD MOWY: Słowa „narząd mowy”, „nos”, „umysł” itp. w tekście nie odnoszą się do materialnych, fizycznych organów, ale do ich kontrolujących bóstw, takich jak ogień, powietrze itd. Te bóstwa, ulokowane w żywej osobie, stapiają się po jej śmierci ze swoimi kosmicznymi odpowiednikami. Organy nie stapiają się z Brahmanem przed wyzwoleniem. Gdy kontrolujące bóstwa przestają działać, organy stają się bezużytecznymi narzędziami. Kiedy dusza przyjmuje nowe ciało, kontrolujące bóstwa ożywiają jego różne organy i części.
ZDEPONOWANE: Słowo to oznacza, że zostają one ponownie wycofane, gdy przyjmowane jest nowe ciało.
GDZIE WTEDY ITD.: To znaczy, gdzie wtedy spoczywa ta osoba? Jaka jest ta podstawa, na której znów przyjmuje ciało i organy i przez którą rozpoczyna się więź znana jako graha i atigraha?
W TŁUMIE: Różne szkoły filozoficzne wysunęły różne byty jako ową podstawę, takie jak natura, przypadek, czas, działanie, przeznaczenie itd. Dlatego zwykła debata stworzyłaby wielkie zamieszanie. Z tego powodu Jādźńawalkja zasugerował, aby udali się w odosobnione miejsce, by omówić to pytanie.
KARMA: Doszli do wniosku, że to karma jest podstawą, która powoduje wielokrotne przyjmowanie fizycznego ciała, charakteryzowanego przez graha i atigraha. Natura, przypadek i inne mogą jednak być przyczynami pośrednimi.
ZAMILKŁ: Uznał, że nie jest w stanie pokonać Jādźńawalkji.
Tutaj kończy się Drugi Rozdział Trzeciej Części Bryhadāraṇjaka Upaniszad.