1. Powietrze wszystko połyka. Gdy ogień gaśnie, znika w powietrzu. Kiedy słońce zachodzi, znika w powietrzu. I kiedy księżyc zachodzi, znika w powietrzu.
2. Kiedy woda wysycha, znika w powietrzu. Powietrze to wszystko pochłania. Na tym polega kult sił natury (adhidaiwata).
3. Następnie następuje wielbienie dotyczące ciała. Prāṇa połyka wszystko. Kiedy osoba śpi, mowa, oczy, uszy i umysł – wszystko to idzie do prāṇa. Prāṇa połyka to wszystko.
4. Ci dwaj połykają wszystko: powietrze wśród bogów i prāṇa wśród organów.
5. Pewnego razu serwowano posiłek Śaunaka, synowi Kapi oraz Abhipratārin, synowi Kakszasena, gdy pojawił się brahmaćārin i błagał ich o trochę jedzenia. Ci jednak nie chcieli mu nic dać.
6. Brahmaćārin powiedział: „Jeden bóg połknął czterech mędrców. Kim jest ten, który chroni ten świat? O Kāpeja, O Abhipratārin, ten bóg istnieje w wielu postaciach ale istoty ludzkie nie mogą go zobaczyć. Jedzenie jest przeznaczone dla niego ale wy mu go nie dajecie”.
7. Po przemyśleniu tych słów Śaunaka Kāpeja udał się do brahmaćārina i powiedział: „Ten, który jest jaźnią wszystkich bogów i bogiń, stwórca wszystkiego, co ruchome i nieruchome, który je swoimi złotymi [tj. mocnymi] zębami, który jest inteligentny, którego inni nie mogą jeść, który je rzeczy niebędące pożywieniem, którego wielkość mądrzy ludzie wysoko cenią – O brahmaćārin, my czcimy jego.” Następnie powiedział: „Dajcie temu człowiekowi jałmużnę”.
8. Potem dali mu jałmużnę. Pierwsza piątka [Wāju itd.] i druga piątka [prāṇa itd.] razem daje dziesięć. To jest kryta [rzut kostką o najwyższym nominale]. Te dziesięć to dziesięć kierunków i one są pokarmem. Ten kryta to Wirāṭ. Ponieważ Wirāṭ jest wszechprzenikający, wszystko jest jego pożywieniem. Dzięki temu Wirāṭ wszystko to jest widziane. Ten, kto zna tego Wirāṭ, sam staje się Wirāṭ. Staje się wszechprzenikający i wszystko staje się jego pożywieniem.
Wers 4.3.1
वायुर्वाव संवर्गो यदा वा अग्निरुद्वायति वायुमेवाप्येति यदा सूर्योऽस्तमेति वायुमेवाप्येति यदा चन्द्रोऽस्तमेति वायुमेवाप्येति ॥ ४.३.१ ॥
vāyurvāva saṃvargo yadā vā agnirudvāyati vāyumevāpyeti yadā sūryo’stameti vāyumevāpyeti yadā candro’stameti vāyumevāpyeti || 4.3.1 ||
1. Powietrze wszystko połyka. Gdy ogień gaśnie, znika w powietrzu. Kiedy słońce zachodzi, znika w powietrzu. I kiedy księżyc zachodzi, znika w powietrzu.
Komentarz:
Wcześniej poruszono kwestię przekazywania pouczeń duchowych. Tutaj pokazano, w jaki sposób wydawana jest instrukcja. Instrukcja rozpoczyna się od sił natury (adhidaiwata) – poprzez podkreślenie znaczenia powietrza. Powietrze może pokonać wszystko, łącznie ze słońcem, księżycem i ogniem.
Wers 4.3.2
यदाप उच्छुष्यन्ति वायुमेवापियन्ति वायुर्ह्येवैतान्सर्वान्संवृङ्क्त इत्यधिदैवतम् ॥ ४.३.२ ॥
yadāpa ucchuṣyanti vāyumevāpiyanti vāyurhyevaitānsarvānsaṃvṛṅkta ityadhidaivatam || 4.3.2 ||
2. Kiedy woda wysycha, znika w powietrzu. Powietrze to wszystko pochłania. Na tym polega kult sił natury (adhidaiwata).
Komentarz:
Ma to na celu pokazanie, że powietrze jest najważniejsze. Może nawet zniszczyć tak potężną rzecz jak ogień.
Wers 4.3.3
अथाध्यात्मं प्राणो वाव संवर्गः स यदा स्वपिति प्राणमेव वागप्येति प्राणं चक्षुः प्राणं श्रोत्रं प्राणं मनः प्राणो ह्येवैतान्सर्वान्संवृङ्क्त इति ॥ ४.३.३ ॥
athādhyātmaṃ prāṇo vāva saṃvargaḥ sa yadā svapiti prāṇameva vāgapyeti prāṇaṃ cakṣuḥ prāṇaṃ śrotraṃ prāṇaṃ manaḥ prāṇo hyevaitānsarvānsaṃvṛṅkta iti || 4.3.3 ||
3. Następnie następuje wielbienie dotyczące ciała. Prāṇa połyka wszystko. Kiedy osoba śpi, mowa, oczy, uszy i umysł – wszystko to idzie do prāṇa. Prāṇa połyka to wszystko.
Komentarz:
Kiedy człowiek zasypia, narządy zmysłów przestają działać. Wycofują się do prāṇa jakby zostały przez niego pochłonięte.
Wers 4.3.4
तौ वा एतौ द्वौ संवर्गौ वायुरेव देवेषु प्राणः प्राणेषु ॥ ४.३.४ ॥
tau vā etau dvau saṃvargau vāyureva deveṣu prāṇaḥ prāṇeṣu || 4.3.4 ||
4. Ci dwaj połykają wszystko: powietrze wśród bogów i prāṇa wśród organów.
Komentarz:
Krótko mówiąc, wāju, powietrze, jest źródłem ognia, słońca, księżyca i wody. Dlatego należy wielbić wāju na zewnątrz, w naturze (adhidaiwata). Podobnie prāṇa, oddech życiowy, jest źródłem mowy, oczu, uszu i umysłu, dlatego należy czcić tego prāṇa wewnątrz siebie (adhjātma).
Wers 4.3.5
अथ ह शौनकं च कापेयमभिप्रतारिणं च काक्षसेनिं परिविष्यमाणौ ब्रह्मचारी बिभिक्षे तस्मा उ ह न ददतुः ॥ ४.३.५ ॥
atha ha śaunakaṃ ca kāpeyamabhipratāriṇaṃ ca kākṣaseniṃ pariviṣyamāṇau brahmacārī bibhikṣe tasmā u ha na dadatuḥ || 4.3.5 ||
5. Pewnego razu serwowano posiłek Śaunaka, synowi Kapi oraz Abhipratārin, synowi Kakszasena, gdy pojawił się brahmaćārin i błagał ich o trochę jedzenia. Ci jednak nie chcieli mu nic dać.
Komentarz:
Śaunaka i Abhipratārin jedli posiłek, a kucharz ich obsługiwał. Właśnie wtedy przyszedł do nich brahmaćārin po jedzenie. Był tym, który osiągnął wiedzę o Brahmanie. Jednakże Śaunaka i Abhipratārin chcieli sprawdzić, czy wiedza brahmaćārina jest autentyczna, więc nic mu nie dali.
Wers 4.3.6
स होवाच महात्मनश्चतुरो देव एकः कः स जगार भुवनस्य गोपास्तं कापेय नाभिपश्यन्ति मर्त्या अभिप्रतारिन्बहुधा वसन्तं यस्मै वा एतदन्नं तस्मा एतन्न दत्तमिति ॥ ४.३.६ ॥
sa hovāca mahātmanaścaturo deva ekaḥ kaḥ sa jagāra bhuvanasya gopāstaṃ kāpeya nābhipaśyanti martyā abhipratārinbahudhā vasantaṃ yasmai vā etadannaṃ tasmā etanna dattamiti || 4.3.6 ||
6. Brahmaćārin powiedział: „Jeden bóg połknął czterech mędrców. Kim jest ten, który chroni ten świat? O Kāpeja, O Abhipratārin, ten bóg istnieje w wielu postaciach ale istoty ludzkie nie mogą go zobaczyć. Jedzenie jest przeznaczone dla niego ale wy mu go nie dajecie”.
Komentarz:
Ogień, słońce, księżyc i woda – mówi się, że są czterema mędrcami. Powietrze kontroluje to wszystko i powietrze nazywane jest bogiem Pradźāpati. Podobnie prāṇa jest także bogiem Pradźāpati, a mędrcy to mowa, oczy, uszy i umysł.
Pradźāpati jest obrońcą wszystkich i przebywa w różnych formach – czasami w ludzkim ciele (ādhjātmika), czasami w siłach natury (ādhidaiwika), a czasami w innych żywych istotach (ādhibautika). Ludzie nie mają o nim pojęcia i go nie rozpoznają. Przygotowują dla niego jedzenie, ale o tym nie wiedzą i nie chcą mu go oddać.
Wers 4.3.7
तदु ह शौनकः कापेयः प्रतिमन्वानः प्रत्येयायात्मा देवानां जनिता प्रजानां हिरण्यदंष्ट्रो बभसोऽनसूरिर्महान्तमस्य महिमानमाहुरनद्यमानो यदनन्नमत्तीति वै वयं ब्रह्मचारिन्नेदमुपास्महे दत्तास्मै भिक्षामिति ॥ ४.३.७ ॥
tadu ha śaunakaḥ kāpeyaḥ pratimanvānaḥ pratyeyāyātmā devānāṃ janitā prajānāṃ hiraṇyadaṃṣṭro babhaso’nasūrirmahāntamasya mahimānamāhuranadyamāno yadanannamattīti vai vayaṃ brahmacārinnedamupāsmahe dattāsmai bhikṣāmiti || 4.3.7 ||
7. Po przemyśleniu tych słów Śaunaka Kāpeja udał się do brahmaćārina i powiedział: „Ten, który jest jaźnią wszystkich bogów i bogiń, stwórca wszystkiego, co ruchome i nieruchome, który je swoimi złotymi [tj. mocnymi] zębami, który jest inteligentny, którego inni nie mogą jeść, który je rzeczy niebędące pożywieniem, którego wielkość mądrzy ludzie wysoko cenią – O brahmaćārin, my czcimy jego.” Następnie powiedział: „Dajcie temu człowiekowi jałmużnę”.
Komentarz:
Śaunaka powiedział do brahmaćārin: „To nieprawda, że go nie znamy. Znamy go. On jest Pradźāpati. On stwarza i niszczy wszystko. Jest jaźnią wszystkich i jest także niszczycielem wszystkiego. On jest najwyższy. Wszyscy mądrzy ludzie czczą go jako takiego.” Następnie Śaunaka powiedział swemu słudze, aby dał brahmaćārin trochę jedzenia.
Wers 4.3.8
तस्म उ ह ददुस्ते वा एते पञ्चान्ये पञ्चान्ये दश सन्तस्तत्कृतं तस्मात्सर्वासु दिक्ष्वन्नमेव दश कृतं सैषा विराडन्नादी तयेदं सर्वं दृष्टं सर्वमस्येदं दृष्टं भवत्यन्नादो भवति य एवं वेद य एवं वेद ॥ ४.३.८ ॥
॥ इति तृतीयः खण्डः ॥
tasma u ha daduste vā ete pañcānye pañcānye daśa santastatkṛtaṃ tasmātsarvāsu dikṣvannameva daśa kṛtaṃ saiṣā virāḍannādī tayedaṃ sarvaṃ dṛṣṭaṃ sarvamasyedaṃ dṛṣṭaṃ bhavatyannādo bhavati ya evaṃ veda ya evaṃ veda || 4.3.8 ||
|| iti tṛtīyaḥ khaṇḍaḥ ||
8. Potem dali mu jałmużnę. Pierwsza piątka [Wāju itd.] i druga piątka [prāṇa itd.] razem daje dziesięć. To jest kryta [rzut kostką o najwyższym nominale]. Te dziesięć to dziesięć kierunków i one są pokarmem. Ten kryta to Wirāṭ. Ponieważ Wirāṭ jest wszechprzenikający, wszystko jest jego pożywieniem. Dzięki temu Wirāṭ wszystko to jest widziane. Ten, kto zna tego Wirāṭ, sam staje się Wirāṭ. Staje się wszechprzenikający i wszystko staje się jego pożywieniem.
Komentarz:
Prāṇa (siła życiowa), mowa, oczy, uszy i umysł – te pięć reprezentuje naszą fizyczną (adhjātmika) jaźń. Powietrze, ogień, słońce, księżyc i woda – te pięć reprezentuje naturę (adhidaiwika), która nas otacza. Te dziesięć razem porównuje się do rzutu kostką zwanego kryta. Będąc najwyższą liczbą, kryta „połyka” pozostałe rzuty kośćmi, dodaje do siebie ich liczby i wtedy staje się dziesiątką. (Kryta wynosi 4, więc pozostałe liczby to 3, 2 i 1; zatem 4+3+2+1 = 10.)
Zatem powiedziano, że elementy adhjātmika i adhidaiwika razem stanowią dziesięć ćwiartek. Reprezentują cały świat, więc są Wirāṭ. Ten Wirāṭ jest zarówno jedzącym jak i pokarmem. Osoba, która to wie, staje się Wirāṭ.