1. Wszystko to – cokolwiek istnieje w tym zmieniającym się wszechświecie – powinno zostać okryte przez Pana. Chroń Jaźń poprzez wyrzeczenie. Nie pożądaj bogactwa żadnego człowieka.
2. Jeśli człowiek pragnie żyć sto lat na tej ziemi, powinien żyć dokonując czynów. Dla ciebie, który pielęgnujesz takie pragnienie i uważasz się za człowieka, nie ma innego sposobu, dzięki któremu możesz powstrzymać pracę od przylgnięcia do ciebie.
3. Zaprawdę, te światy asurów są spowite ślepą ciemnością; i tam udają się po śmierci wszyscy, którzy są zabójcami Ātmana.
4. Ten niedualny Ātman, chociaż nigdy się nie porusza, jest szybszy niż umysł. Dewy (zmysły) nie mogą Tego dosięgnąć, ponieważ To porusza się zawsze z przodu. Choć stoi w miejscu, To wyprzedza innych, którzy biegną. Ze względu na Ātmana, Wāju (Dusza Świata) rozdziela wszystkim działania.
5. Porusza się i nie porusza; To jest daleko i zarazem blisko. To jest wewnątrz tego wszystkiego i To jest na zewnątrz tego wszystkiego.
6. Mędrzec widzi wszystkie istoty w Jaźni, a Jaźń we wszystkich istotach; dlatego nikogo nie nienawidzi.
7. Dla widzącego wszystko naprawdę stało się Jaźnią: jakie złudzenie i jaki smutek może spotkać tego, kto widzi tę jedność?
8. To On przenika wszystko – On jest jasny i bezcielesny, bez blizn i skaz, czysty i nietknięty złem; On jest Widzącym, Wszechwiedzącym, Transcendentnym i Niestworzonym. Należycie przydzielił wiecznym Stwórcom Świata ich odpowiednie obowiązki.
9. W ślepą ciemność wchodzą ci, którzy oddani są ignorancji (rytuałom); lecz w większą ciemność wkraczają ci, którzy samotnie angażują się w wiedzę [o bóstwie].
10. Mówią, że jedną rzecz można uzyskać z wiedzy; inną, jak mówią, z niewiedzy. Tak słyszeliśmy od mędrców, którzy nas tego nauczyli.
11. Ten kto jest świadomy że należy dążyć zarówno do wiedzy jak i niewiedzy, ten pokonuje śmierć przez niewiedzę i uzyskuje nieśmiertelność poprzez wiedzę.
12. W ślepą ciemność wchodzą ci, którzy czczą jedynie nieprzejawioną prakryti; lecz w większą ciemność wkraczają ci, którzy czczą przejawionego Hiranjagarbha.
13. Mówią, że jedną rzecz można osiągnąć poprzez oddawanie czci przejawionemu; inną, mówią, przez wielbienie nieprzejawionego. Tak słyszeliśmy od mędrców, którzy nas tego nauczyli.
14. Kto wie, że zarówno niezamanifestowana prakryti jak i przejawiony Hiranjagarbha powinni być wielbieni razem, ten pokonuje śmierć poprzez wielbienie Hiranjagarbha i uzyskuje nieśmiertelność poprzez oddanie prakryti.
15. Drzwi Prawdy są przykryte złotą tarczą. Otwórz je, Żywicielu! Usuń je, abym ja, który wielbię Prawdę, mógł Ją ujrzeć.
16. O Żywicielu, samotny Podróżniku po niebie! Kontrolerze! O Słońce, Potomku Pradźāpati! Zbierz Swoje promienie; wycofaj Swoje światło. Chciałbym zobaczyć, dzięki Twojej łasce, tę Twoją postać, która jest najpiękniejsza. Zaprawdę jestem Nim, tym Puruszą, który tam mieszka.
17. Niech teraz mój oddech powróci do wszechprzenikającego, nieśmiertelnego Prāṇa! Niech to ciało zostanie spalone na popiół! Om. O umyśle, pamiętaj, pamiętaj o wszystkim, co zrobiłem.
18. O Ogniu, prowadź nas dobrą ścieżką, abyśmy mogli cieszyć się owocami naszego działania. Znasz, o Boże, wszystkie nasze czyny. Zniszcz nasz grzech oszustwa. Poprzez słowa składamy tobie nasze pozdrowienia.
Wers 1
ॐ ईशा वास्यमिदँ सर्वं यत्किञ्च जगत्यां जगत् ।
तेन त्यक्तेन भुञ्जीथा मा गृधः कस्यस्विद्धनम् ॥ १ ॥
oṃ īśā vāsyamidam̐ sarvaṃ yatkiñca jagatyāṃ jagat ।
tena tyaktena bhuñjīthā mā gṛdhaḥ kasyasviddhanam ॥ 1॥
1. Wszystko to – cokolwiek istnieje w tym zmieniającym się wszechświecie – powinno zostać okryte przez Pana. Chroń Jaźń poprzez wyrzeczenie. Nie pożądaj bogactwa żadnego człowieka.
Komentarz:
Wszystko to: to znaczy wszechświat składający się z ciągle zmieniających się nazw i form połączonych prawem przyczynowości.
Powinno być itd.: Ten wszechświat z punktu widzenia Rzeczywistości Absolutnej jest niczym innym jak tylko Panem. To, że jest postrzegany jako twór materialny, wynika z ignorancji. Poprzez wiedzę o niedualności należy postrzegać wszechświat jako samego Ātmana.
Pan: Ten, który jest Najwyższym Panem i najgłębszą Jaźnią wszystkich. Jest Brahmanem i jest identyczny z Ātmanem.
Chroń: To znaczy wyzwól Jaźń od smutku, złudzeń i innych złych cech samsāry, w które została uwikłana z powodu niewiedzy. Przywiązanie do materii jest równoznaczne z zabiciem Jaźni.
Wyrzeczenie: Pismo święte zaleca dyscyplinę wyrzeczenia się tęsknoty za potomstwem, bogactwem i światami niebiańskimi jedynie dla tego, kto całkowicie poświęca się kontemplacji Jaźni jako Pana. Taki aspirant nie potrzebuje już więcej doczesnych obowiązków. To wyrzeczenie prowadzi do Poznania Jaźni i chroni Jej niezmienność, wieczność i nieśmiertelność.
Nie pożądaj itp.: Oznacza to, że sannjāsin, który wyrzekł się wszelkich pragnień, nie powinien przywiązywać się do tego, co posiada, ani tęsknić za własnością kogoś innego. Zdanie to może też oznaczać, że sannjāsin w ogóle nie powinien pragnąć bogactwa. Gdzie bowiem w przemijającym świecie jest prawdziwe bogactwo, którego powinien pragnąć? Oświecona osoba wyrzeka się iluzorycznych nazw i form, ponieważ cały wszechświat uważa za jedynego Ātmana. Nie tęskni za tym, co nierealne.
Kiedy prawda jest znana, wszechświat urzeczywistnia się jako Ātman, Duch zamieszkujący wszystkie serca. Różnorodność imion i form, zmiany, działania i cała reszta nakładają się na Ātmana poprzez niewiedzę. Są one dla Tego obce i nierealne. Dzień i noc poszukiwacz Prawdy medytuje w ten sposób: Tylko Najwyższy Pan mieszka we wszystkich istotach jako Ātman; ten wszechświat, choć ostatecznie nierealny, wydaje się prawdziwy, ponieważ sam Brahman jest jego podstawą; ponieważ Brahman jest moją najgłębszą Jaźnią, wszechświat ma swój korzeń w Jaźni; nie może istnieć niezależnie od Ātmana. Poszukiwacz Poznania Jaźni kontempluje w ten sposób świat i okrywa go jednoczącą wiedzą. Śankara daje ilustrację drzewa sandałowego. Drzewo sandałowe z natury ma zapach, jednak pozostawione w wodzie przez dłuższy czas wydziela nieprzyjemny zapach, który jednak nie przynależy do niego. Ponownie, poprzez pocieranie, uwalnia się jego naturalny zapach; i ten zapach zakrywa nieprzyjemny zapach, to znaczy go niszczy. Podobnie ciągła medytacja nad rzeczywistością Ātmana i iluzoryczną naturą wszechświata wytwarza prawdziwą Wiedzę, która objawia wszystko jako samego Boga.
Tekst określa kontrolę żądzy bogactwa jako wielką duchową dyscyplinę. Nie możemy poznać prawdziwej natury Jaźni, ponieważ nasz umysł jest zanieczyszczony chciwością, przywiązaniem, gniewem i cielesnymi pragnieniami, a wszystkie one powstają w wyniku pragnienia posiadania. Im bardziej ktoś jest przywiązany do bogactwa, tym mniej zna boskość Jaźni. Człowiek światowy, dzień i noc pochłonięty myślami o swoim dobytku ma bardzo mało czasu na myślenie o Ātmanie. Dlatego Upaniszad prosi poszukiwacza, który chce chronić swój duchowy skarb, aby wyrzekł się pragnienia bogactwa materialnego.
Poprzedni werset odnosi się do Najwyższej Wiedzy i zaleca dyscyplinę całkowitego wyrzeczenia. Jednak zdecydowana większość ludzi nie zna Jaźni i nie jest w stanie kultywować Poznania Jaźni. Nadal utożsamiają się z ciałem i pragną materialnego szczęścia. Aby nie dopuścili się nieprawego działania w celu spełnienia swoich pragnień, Upaniszad zaleca prawe działanie:
Wers 2
कुर्वन्नेवेह कर्माणि जिजीविषेच्छतँ समाः ।
एवं त्वयि नान्यथेतोऽस्ति न कर्म लिप्यते नरे ॥ २ ॥
kurvanneveha karmāṇi jijīviṣecchatam̐ samāḥ ।
evaṃ tvayi nānyatheto’sti na karma lipyate nare ॥ 2॥
2. Jeśli człowiek pragnie żyć sto lat na tej ziemi, powinien żyć dokonując czynów. Dla ciebie, który pielęgnujesz takie pragnienie i uważasz się za człowieka, nie ma innego sposobu, dzięki któremu możesz powstrzymać pracę od przylgnięcia do ciebie.
Komentarz:
Sto lat: Zgodnie z tradycją wedyjską długość życia przydzielona człowiekowi wynosi sto lat.
Działanie: To znaczy codzienne nabożeństwa i inne obowiązki zalecane przez pisma święte.
Jako człowiek: Ten, który utożsamia się ze swoim ciałem i jest świadomy swoich ludzkich obowiązków i odpowiedzialności.
Jest itd.: Wykonując prawe obowiązki, można uniknąć nieprawych działań. Co więcej, prawa praca oczyszcza serce, stwarza pragnienie Poznania Jaźni i daje poszukiwaczowi moc do praktykowania duchowej dyscypliny, która prowadzi do takiej Wiedzy.
Praca: Oznacza nieprawą pracę.
Osoba przywiązana do swego ludzkiego ciała i pragnąca cieszyć się na ziemi pełnią swego życia, powinna poświęcić się obowiązkom religijnym i innym bezinteresownym działaniom; jeśli tego nie zrobi, zaangażuje się w złe działania. Jest oczywiste, że werset ten nie odnosi się do oświeconej osoby, która nie jest przywiązana do rzeczy materialnych i jest jej obojętna długość jej życia. Według Śankary dyscyplina Poznania Jaźni i droga doczesnych przyjemności są całkowicie nie do pogodzenia. Sannjāsin poszukujący Wiedzy Jaźni jest obojętny zarówno na życie jak i śmierć.
Życie nieoświecone Poznaniem Jaźni zostaje potępione:
Wers 3
असुर्या नाम ते लोका अन्धेन तमसाऽऽवृताः ।
ताँस्ते प्रेत्याभिगच्छन्ति ये के चात्महनो जनाः ॥ ३ ॥
asuryā nāma te lokā andhena tamasā”vṛtāḥ ।
tām̐ste pretyābhigacchanti ye ke cātmahano janāḥ ॥ 3॥
3. Zaprawdę, te światy asurów są spowite ślepą ciemnością; i tam udają się po śmierci wszyscy, którzy są zabójcami Ātmana.
Komentarz:
Światy: To znaczy różne płaszczyzny, które dają wcielonym duszom możliwość doświadczenia rezultatów ich działań.
Asury: dosł. demony; ci, którzy rozkoszują się przyjemnościami materialnymi. Nawet ci, którzy doświadczają w niebie nagród za swoje chwalebne czyny mogą być nazywani asurami, ponieważ oni również są pozbawieni Poznania Jaźni. Słowo światy użyte w tekście odnosi się do wszystkich stanów względnych. Lub może oznaczać „pozbawione słońca”, to znaczy nieświecące.
Ślepa ciemność: Ignorancja, która uniemożliwia zdobycie Wiedzy o Jaźni.
Zabójcy itp.: Ātman, samoświetlny Duch, mieszka we wszystkich istotach. Ale z powodu niewiedzy człowiek nie jest tego świadomy. Dlatego doświadczenie Nieśmiertelności, Błogości, Wiedzy i Pokoju, które towarzyszy Znajomości Jaźni, pozostaje mu nieznane. Staje się ofiarą powtarzających się narodzin i śmierci. Zatem taka osoba trzymająca się ignorancji, opisywana jest jako pogromca Ātmana.
Wiedza o Jaźni, która pozwala doświadczyć Nieśmiertelności i Błogości, jest w zasięgu każdego. Tylko przez niewiedzę człowiek pozbawia się tego upragnionego celu i w rezultacie przechodzi przez krąg narodzin i śmierci w różnych ciałach, wyższych lub niższych, zależnie od swoich działań i pragnień.
Mówi się, że nieoświecona osoba, zabójca Ātmana, wiruje w samsārze. W przeciwieństwie do tego oświecona osoba poprzez Wiedzę o Jaźni osiąga Wyzwolenie; z pewnością nie jest zabójcą Ātmana. Jaka jest zatem natura tego Ātmana, którego wiedza lub niewiedza powoduje wyzwolenie lub zniewolenie człowieka? Jest to opisane w pięciu następnych wersetach.
Wers 4
अनेजदेकं मनसो जवीयो नैनद्देवा आप्नुवन्पूर्वमर्षत् ।
तद्धावतोऽन्यानत्येति तिष्ठत्तस्मिन्नपो मातरिश्वा दधाति ॥ ४ ॥
anejadekaṃ manaso javīyo nainaddevā āpnuvanpūrvamarṣat ।
taddhāvato’nyānatyeti tiṣṭhattasminnapo mātariśvā dadhāti ॥ 4॥
4. Ten niedualny Ātman, chociaż nigdy się nie porusza, jest szybszy niż umysł. Dewy (zmysły) nie mogą Tego dosięgnąć, ponieważ To porusza się zawsze z przodu. Choć stoi w miejscu, To wyprzedza innych, którzy biegną. Ze względu na Ātmana, Wāju (Dusza Świata) rozdziela wszystkim działania.
Komentarz:
Nigdy się nie porusza: Ātman nigdy nie odbiega od swojej prawdziwej natury, ale zawsze pozostaje taki sam. Poza Ātmanem nie ma innego bytu, który mógłby zniszczyć Jego niezmienność.
Szybszy itp.: Umysł charakteryzuje się ciągle zmieniającymi się myślami. Można postawić zarzut, że wedyjski widzący zaprzeczył sam sobie, opisując Ātmana zarówno jako nieruchomego, jak i szybszego od umysłu. Ale nie ma takiej sprzeczności, ponieważ te dwa epitety są używane z dwóch różnych punktów widzenia. Ātman, kiedy jest wolny od upādhi, to znaczy będąc w Swojej prawdziwej naturze, z pewnością jest nieruchomy i pozbawiony działania. Jednak ruch przypisuje się Ātmanowi ze względu na asocjację Tego, poprzez ignoancję, z takimi upādhi, jak umysł i zmysły. Powszechnie wiadomo że umysł choć zamknięty w ciele może w mgnieniu oka i za sprawą swojej woli przenieść się do tak odległego miejsca, jak najdalsze niebo. Ale oto! co zastaje umysł po dotarciu do celu? Odnajduje że jest tam już Jaźń, czyli Ātman. Wątek tekstu jest taki, że zanim ktoś stanie się świadomy jakiegokolwiek przedmiotu, musi być świadomy siebie. Znajomość Jaźni musi zostać dopuszczona przed poznaniem jakiegokolwiek przedmiotu. Co więcej, umysł jest rzeczą materialną. Nie może poznać obiektu bez światła Ātmana. Ponieważ Ātman jest wszechprzenikający i nieskończony, mówi się, że jest szybszy niż umysł.
Dewy: dosł. bogowie; tutaj słowo odnosi się do zmysłów. Korzeń diw oznacza oświecić lub ujawnić. Zmysły, takie jak oczy i uszy odkrywają przedmioty; bogowie także są świetlistymi istotami.
Nie można dotrzeć itp.: Zmysły są dalej od Ātmana niż umysł. Są bardziej materialne i gęstsze niż umysł. Ich działaniami steruje umysł. Dlatego jeśli Ātman przewyższa umysł, z pewnością jest poza zasięgiem zmysłów, które nie mogą nawet mieć przebłysku Tego.
Choć stoi itp.: „Ātman jest wszechprzenikającym Duchem, pozbawionym cech samsāry. Z własnego punktu widzenia, to znaczy, gdy jest wolny od wszelkich ograniczających warunków, nie podlega modyfikacjom. Jednak oszukana osoba przez niewiedzę nakłada na To upādhi i w ten sposób mówi o Ātmanie jako o różnorodnym i zamkniętym w różnych ciałach. Wtedy wydaje się, że Ātman podróżuje szybciej niż umysł i zmysły. Ale w rzeczywistości Ātman jest pozbawiony działania i nieruchomy.” (Śankarāćārja)
Z powodu Ātmana: Ponieważ Ātman jest wieczną Świadomością, bez której żadne działanie nie jest możliwe.
Wāju: Pierwsza kosmiczna manifestacja Absolutu we względnym wszechświecie, znana również pod takimi epitetami, jak Dusza Świata, Hiraṇjagarbha i Prāṇa. Utrzymuje cały wszechświat, przypisując każdemu jego funkcję. Ale Dusza Świata może sprawować swą władzę ponieważ Ātman jest jej wewnętrzną Jaźnią. Bez Ātmana nawet najwyższa istota kosmiczna staje się bezsilna i przestaje istnieć.
Podziały itp.: To, że ogień płonie, że chmury dają deszcz a słońce światło i że inne siły natury spełniają swoje funkcje, zawdzięczamy Ātmanowi. Dlatego we wszechświecie nie ma zamieszania. Znaczenie jest takie, że wszelkie działania wszechświata, zgodnie z prawem przyczyny i skutku są możliwe, ponieważ wiecznie świadomy Ātman istnieje jako najgłębsza esencja i ostateczna Rzeczywistość wszystkiego. Słowo dadhāti użyte w tym tekście może również oznaczać podtrzymywanie.
Ponieważ Wiedza o Brahmanie jest zarówno głęboka, jak i nieprzenikniona, zostaje powtórzona idea z poprzedniego wersetu:
Wers 5
तदेजति तन्नैजति तद्दूरे तद्वन्तिके ।
तदन्तरस्य सर्वस्य तदु सर्वस्यास्य बाह्यतः ॥ ५ ॥
tadejati tannaijati taddūre tadvantike ।
tadantarasya sarvasya tadu sarvasyāsya bāhyataḥ ॥ 5॥
5. Porusza się i nie porusza; To jest daleko i zarazem blisko. To jest wewnątrz tego wszystkiego i To jest na zewnątrz tego wszystkiego.
Komentarz:
Porusza się itp.: Choć z natury jest pozbawiony działania, Ātman wydaje się poruszać w połączeniu ze Swoimi upādhi, niczym odbicie słońca w poruszającej się wodzie.
Daleko: Dla ignorantów, którzy nawet za miliony lat nie będą w stanie urzeczywistnić Ātmana.
Blisko: Dla mądrych, którzy wiedzą, że To jest ich najgłębszą Jaźnią.
Wewnątrz: Ponieważ To jest esencją wszystkiego; lub dlatego, że To jest wszechobecnym Duchem, subtelnym jak ākāśa.
Wszystko to: to znaczy wszechświat charakteryzujący się nazwą, formą i ruchem.
Na zewnątrz: Ponieważ Ātman jest wszechprzenikający.
Łącząc Ātmana ze sprzecznymi cechami, Upaniszad wskazuje, że jest to w rzeczywistości Czysta Świadomość, wolna od wszelkich atrybutów.
Osoba obdarzona Poznaniem Jaźni kocha wszystkie istoty.
Wers 6
यस्तु सर्वाणि भूतान्यात्मन्येवानुपश्यति ।
सर्वभूतेषु चात्मानं ततो न विजुगुप्सते ॥ ६ ॥
yastu sarvāṇi bhūtānyātmanyevānupaśyati ।
sarvabhūteṣu cātmānaṃ tato na vijugupsate ॥ 6॥
6. Mędrzec widzi wszystkie istoty w Jaźni, a Jaźń we wszystkich istotach; dlatego nikogo nie nienawidzi.
Komentarz:
Wszystkie istoty: Od Duszy Świata, najwyższej manifestacji kosmicznej, po źdźbło trawy.
Jaźń: Inne istoty nie różnią się od Jaźni. Duch jest jeden i niepodzielny. To nazwy i formy nałożone przez niewiedzę tworzą pozorną wielość. Są przejściowe i ostatecznie nierealne.
Jaźń we wszystkich istotach: odnosi się to do czystej świadomości, która jest najgłębszym Ātmanem wszystkich wcielonych istot. Transcendentalny Sam w Sobie, Ātman jest świadkiem wszelkich aktów percepcji. Różnicę widać jedynie na płaszczyźnie fizycznej i mentalnej.
Nie itp.: Nienawiść pojawia się, gdy ktoś widzi zło w czymś innym niż my sami. Ale sam korzeń nienawiści zostaje zniszczony, gdy widzi się samego Ātmana w sobie i innych.
Postrzeganie, że Czysta Świadomość jest esencją i rzeczywistością wszystkiego jest podstawą Złotej Reguły. Ten, kto jest mocno utwierdzony w doskonałej równości Ātmana, samatwa, przezwyciężył wszelki wstręt, skrytość, wzdryganie się, niechęć, strach, nienawiść i inne przewrotne cechy, które powstają z postrzegania oddzielenia. Człowiek obdarzony Wiedzą Jaźni pozostaje niezakłócony przez zewnętrzne przejawy brzydoty i piękna, siły i słabości, świętości i grzeszności; czuje miłość i współczucie dla wszystkich i pracuje dla dobra wszystkich. Jego współczucie sięga znacznie głębiej niż współczucie reformatora społecznego czy filantropa.
Znawca Jaźni pokonuje smutek i złudzenia.
Wers 7
यस्मिन्सर्वाणि भूतान्यात्मैवाभूद्विजानतः ।
तत्र को मोहः कः शोक एकत्वमनुपश्यतः ॥ ७ ॥
yasminsarvāṇi bhūtānyātmaivābhūdvijānataḥ ।
tatra ko mohaḥ kaḥ śoka ekatvamanupaśyataḥ ॥ 7॥
7. Dla widzącego wszystko naprawdę stało się Jaźnią: jakie złudzenie i jaki smutek może spotkać tego, kto widzi tę jedność?
Komentarz:
Jakie złudzenie itp.: Kiedy z powodu niewiedzy ktoś uważa siebie za skończoną jednostkę psychofizyczną i przyjmuje wielość za rzeczywistość, odczuwa pragnienie posiadania czegoś w świecie zewnętrznym i działa w tym celu. Smuci się, gdy traci to, co kocha, lub gdy styka się z tym, czego nienawidzi. Ale ten, kto wie, że Ātman jest bezbłędny i czysty i widzi w nim esencję wszystkiego, nie może dać się ogarnąć żalowi ani złudzeniu.
Zarówno niewiedza (awidjā), jak i jej skutek, to znaczy wielość, zostają zniszczone dla znawcy Ātmana. Ta Wiedza sama w sobie jest Wyzwoleniem. Znawca, choć żyje w ciele, jest wolny od przywiązania i niechęci, bólu i przyjemności oraz innych par przeciwieństw.
Prawdziwa natura Ātmana:
Wers 8
स पर्यगाच्छुक्रमकायमव्रण-मस्नाविरँ शुद्धमपापविद्धम् ।
कविर्मनीषी परिभूः स्वयम्भू-र्याथातथ्यतोऽर्थान् व्यदधाच्छाश्वतीभ्यः समाभ्यः ॥ ८ ॥
sa paryagācchukramakāyamavraṇa-masnāviram̐ śuddhamapāpaviddham ।
kavirmanīṣī paribhūḥ svayambhū-ryāthātathyato’rthān vyadadhācchāśvatībhyaḥ samābhyaḥ ॥ 8॥
8. To On przenika wszystko – On jest jasny i bezcielesny, bez blizn i skaz, czysty i nietknięty złem; on jest Widzącym, wszechwiedzącym, transcendentnym i niestworzonym. Należycie przydzielił wiecznym Stwórcom Świata ich odpowiednie obowiązki.
Komentarz:
To On przenika itp.: Brahman przenika wszystko i przenika zjawiskowy wszechświat, tak jak zapach przenika pastę sandałową.
Jasny: Odnosi się do świetlistości czystej Jaźni.
Bezcielesny: Bez subtelnej formy.
Bez blizn itp.: Bez żadnej wady. Brahman jest pozbawiony materialnej formy.
Czysty: Wolny od ciała przyczynowego.
Przez zło nie przebity: Nieskażony takimi ograniczeniami prakryti jak dharma (prawość) i adharma (nieprawość). Jako świadek obserwuje zmiany w prakryti; nie robią one na Nim wrażenia ani niepokoją go.
Widzący: Widzi wszystko w szczegółach, a także w całości.
Wszechwiedzący: Władca umysłu, który jest organem zrozumienia.
Transcendentny: Poza wszelkimi przejawami.
Należycie: To znaczy, zgodnie z ich przeszłymi działaniami i duchową ewolucją. Wedy mówią, że prawe istoty ludzkie po śmierci stają się bogami i w ten sposób cieszą się rezultatami swojej dobrej pracy. Na ogół są one odpowiedzialne za różne kosmiczne funkcje. Brahman jako Ryta czyli Prawda, kontroluje wszystkie działania świata względnego.
Wieczni Twórcy Świata: Trwają tak długo, jak trwa wszechświat, ale nie są całkowicie wieczni, jak Brahman, który przekracza czas.
Twórcy Świata: różne wzniosłe istoty kosmiczne, takie jak Brahma, Wisznu i Śiwa; słowo to może także oznaczać Stwórców różnych wszechświatów.
Ostatnie zdanie tekstu można wyjaśnić inaczej: On słusznie uporządkował wszystkie przedmioty na całą wieczność.
Osoba nieoświecona, dążąc do lepszego rezultatu, powinna łączyć działanie (rytuały) z medytacją nad dewatą (bóstwem). Wskazano na niezadowalający wynik stosowania wyłącznie jednej metody:
Wers 9
अन्धं तमः प्रविशन्ति येऽविद्यामुपासते ।
ततो भूय इव ते तमो य उ विद्यायाँ रताः ॥ ९ ॥
andhaṃ tamaḥ praviśanti ye’vidyāmupāsate ।
tato bhūya iva te tamo ya u vidyāyām̐ ratāḥ ॥ 9॥
9. W ślepą ciemność wchodzą ci, którzy oddani są ignorancji (rytuałom); lecz w większą ciemność wkraczają ci, którzy samotnie angażują się w wiedzę [o bóstwie].
Komentarz:
Ślepa ciemność: charakteryzuje się brakiem wiedzy, ponieważ jest przeciwna wiedzy.
Ignorancja: Słowo awidjā w tym tekście oznacza karmę, czyli działanie rytualne, takie jak ofiara Agnihotry.
Większa ciemność: Rezultat medytacji o bóstwach bez żadnego rytuału prowadzi do większej ciemności.
Wiedza: Słowo wiedza oznacza tutaj wiedzę lub kontemplację bóstwa. Nie oznacza Najwyższej Wiedzy.
Następująca interpretacja tekstu została zaadaptowana z komentarza Śankary: „Pierwszy werset Iśa Upaniszady odnosi się do oddania wiedzy o Brahmanie poprzez wyrzeczenie się wszelkich pragnień. Drugi werset opisuje oddanie działaniu (rytuałom) dla tych, którzy są ignorantami, pragnącymi długiego życia na ziemi i niezdolnymi do kultywowania oddania Wiedzy. Ten podział na dwie ścieżki wiedzy i działania został również dokonany w Bryhadāranjaka Upaniszad. Ta druga nakazuje wykonywanie działań osobom pozbawionym Wiedzy o Jaźni i przywiązanym do pragnień. Dalej wskazuje, że brak Wyższej Wiedzy i tęsknota za przyjemnościami materialnymi skłaniają do oddania działaniu. Efektem takiego działania jest identyfikacja Jaźni z różnymi obiektami materialnymi, takimi jak ciało, zmysły i umysł, co wplątuje człowieka w samsārę. Z drugiej strony, według tej samej Upaniszady, znawca Jaźni poprzez wyrzeczenie się żony, potomstwa itd. kultywuje nieprzywiązanie do działania i okazuje oddanie Wiedzy. „Co osiągniemy poprzez dzieci – my, którzy osiągnęliśmy tę Jaźń, ten świat?” Trzeci werset Iśa Upaniszady potępia ignorantów, a wersety od czwartego do ósmego ujawniają prawdziwą naturę Ātmana tym sannjāsinom, którzy są oddani Wiedzy Brahmana. Ludzie, którzy pielęgnują pragnienia nie są wykwalifikowani do kultywowania tej Wiedzy. Śwetāśwatara Upaniszad stwierdza: „Święta Wiedza Jaźni, ceniona przez zgromadzenie ryszich, była przekazywana tylko tym, którzy należeli do najwyższej klasy sannjāsinów.” Werset dziewiąty odnosi się do tych, którzy są oddani pracy i chcą ją wykonywać dopóki żyją. Można zadać pytanie, skąd można wiedzieć, że werset ten odnosi się tylko do nich i nie ustanawia uniwersalnego prawa, które ma być stosowane do wszystkich. Odpowiedź jest taka, że osoba pozbawiona pragnień, jak stwierdzono w wersecie siódmym, pokonuje iluzoryczną różnicę pomiędzy środkami i celami działań. Dzieje się tak z powodu osiągnięcia przez nią Wiedzy o Ātmanie, która nie dopuszcza żadnych rozróżnień. Wiedza ta nie może zostać zharmonizowana, przez nikogo z wyjątkiem głupca, z karmą lub jakimkolwiek innym rodzajem wiedzy (to znaczy wiedzą o bóstwie). Werset dziewiąty potępia nieświadomych ludzi w celu zharmonizowania pracy z wiedzą o bóstwie. Pracę można pogodzić z taką wiedzą zarówno dzięki rozumowi, jak i autorytetowi Pisma Świętego. Werset ten sugeruje tę harmonizację. Wiedza o bóstwie która ma być połączona z pracą, nie może być Wiedzą o Ātmanie; gdyż pierwsza umożliwia osiągnięcie Dewaloka (Świat Bóstw), podczas gdy druga daje Wyzwolenie. Jednak wiedzę o bóstwie można bardzo dobrze zharmonizować z wykonywaniem działania. Taka harmonizacja jest prawdziwym znaczeniem tekstu, a nie potępieniem kultu bóstwa lub wykonywania działań; albowiem zarówno praca, jak i kult przynoszą właściwe rezultaty; obydwa są przepisane w pismach świętych i dlatego nie mogą być niegodne, aby za nimi podążać. Ci, którzy oddani są niewiedzy, czyli pracy, wkraczają w ciemność, która charakteryzuje się brakiem światła. Tutaj niewiedza (awidjā) jest pracą, ponieważ ta druga jest przeciwieństwem Wiedzy (Widjā). Ci, którzy poświęcają się takiemu rytuałowi jak Agnihotra, wkraczają w ciemność; w większą ciemność wkraczają ci, którzy wyrzekają się pracy i angażują się w samą wiedzę o bóstwie. Owoce zarówno wiedzy, jak i pracy są wymienione osobno aby zharmonizować wiedzę i pracę. W przeciwnym razie to, które nie miałoby owocu, byłoby jedynie dodatkiem do tego, które przynosi owoc i w takim przypadku żadna harmonia nie byłaby możliwa”.
Albo tekst może oznaczać, że są ludzie, którzy przez zarozumiałość rezygnują z pracy, choć nie mają do tego prawa. Są zwykłymi teoretykami. Niektórzy z nich oddają się pogoni za tajemną wiedzą o różnych bóstwach i zaniedbują zwykłe obowiązki nakazane przez religię. Padają ofiarami większej niewiedzy.
Według trzeciej interpretacji słowo widjā w tym tekście oznacza jedynie teoretyczną wiedzę o Brahmanie uzyskaną dzięki studiowaniu pism świętych. Ci, którzy są obdarzeni taką wiedzą, z pewnością mają mniej szczęścia niż rytualiści, ponieważ ci drudzy cieszą się jakąś nagrodą, podczas gdy pierwsi nie otrzymują nic. Czwarta interpretacja tekstu jest taka, że ci, którzy dokonują czynności rytualnych, udają się po śmierci do niższego nieba zwanego Pitryloką i po zebraniu tam rezultatów swoich działań szybko wracają na ziemię i wznawiają wątek swojej duchowej ewolucji; lecz ci, którzy są oddani kontemplacji bóstwa, udają się po śmierci na Dewalokę, Plan Bóstw (Ćandraloka czyli Plan Księżyca). Tam spędzają długi czas, ciesząc się intensywnymi przyjemnościami materialnymi. Ci, którzy powracają z niższych niebios, być może szybko zdadzą sobie sprawę z przemijającej natury materialnych przyjemności; lecz ci, którzy mieszkają w wyższym niebie, zwiedzeni cieszeniem się bardziej intensywnymi przyjemnościami, przez dłuższy czas pozostają nieświadomi ostatecznego celu duchowego.
Różne skutki wiedzy (widjā) i działania (awidjā):
Wers 10
अन्यदेवाहुर्विद्ययाऽन्यदाहुरविद्यया ।
इति शुश्रुम धीराणां ये नस्तद्विचचक्षिरे ॥ १० ॥
anyadevāhurvidyayā’nyadāhuravidyayā ।
iti śuśruma dhīrāṇāṃ ye nastadvicacakṣire ॥ 10॥
10. Mówią, że jedną rzecz można uzyskać z wiedzy; inną, jak mówią, z niewiedzy. Tak słyszeliśmy od mędrców, którzy nas tego nauczyli.
Komentarz:
Jedna rzecz: To znaczy Plan Bóstw.
Inny itd.: Plan Przodków (Pitryloka).
To: Zarówno rytuały jak i wiedza o bóstwach.
Pouczenia podane w tym wersecie zostały przekazane przez kolejnych nauczycieli.
Chociaż werset dziesiąty opisuje oddzielne rezultaty pracy i medytacji nad bóstwem, jednak prawdziwym celem Upaniszady wydaje się ich zharmonizowanie, co opisano w następnym wersecie. Aby podkreślić tę harmonię, w wersecie dziewiątym potępiono pracę (lub działanie rytualne) i medytację nad bóstwem (bez odpowiedniego działania rytualnego), wykonywane oddzielnie. Kiedy cokolwiek, co zostało ustanowione w Piśmie Świętym, spotyka się gdzie indziej z dezaprobatą pisma, prawdziwym celem nie jest potępienie danej rzeczy, ale uwielbienie czegoś innego.
Wers 11
विद्यां चाविद्यां च यस्तद्वेदोभयँ सह ।
अविद्यया मृत्युं तीर्त्वा विद्ययाऽमृतमश्नुते ॥ ११ ॥
vidyāṃ cāvidyāṃ ca yastadvedobhayam̐ saha ।
avidyayā mṛtyuṃ tīrtvā vidyayā’mṛtamaśnute ॥ 11॥
11. Ten kto jest świadomy że należy dążyć zarówno do wiedzy jak i niewiedzy, ten pokonuje śmierć przez niewiedzę i uzyskuje nieśmiertelność poprzez wiedzę.
Komentarz:
Śmierć: Działanie i wiedza naturalne dla nieoświeconej osoby nazywane są tutaj śmiercią. Osoba taka nie widzi niczego poza światem postrzeganym zmysłowo.
Ignorancja: To znaczy działania rytualne które odkrywają przed ich wykonawcami inne płaszczyzny istnienia nie postrzegane zmysłami.
Nieśmiertelność: Względna nieśmiertelność jaką cieszą się bogowie na Dewaloka. Absolutna Nieśmiertelność, czyli wolność od śmierci, nie jest możliwa bez samowiedzy.
Tekst jest niejasny. Wydaje się, zgodnie z wersetem dziesiątym, że ci, którzy kontemplują bóstwo (bez harmonizacji swojej kontemplacji z działaniem), udają się po śmierci do Dewaloka i tam mieszkają aż wyczerpią się rezultaty ich dobrego działania, a ci, którzy wykonują czynności rytualne, udają się do Pitryloka, aby cieszyć się rezultatami swoich działań. Według wersetu jedenastego wydaje się, że ci, którzy jedno i drugie harmonizują, w końcu osiągają status bóstwa i zamieszkują w świecie niebiańskim tak długo, jak trwa cykl, ciesząc się, jako bogowie, tym, co nazywa się względną nieśmiertelnością.
Wers 12
अन्धं तमः प्रविशन्ति येऽसम्भूतिमुपासते ।
ततो भूय इव ते तमो य उ सम्भूत्याँ रताः ॥ १२ ॥
andhaṃ tamaḥ praviśanti ye’sambhūtimupāsate ।
tato bhūya iva te tamo ya u sambhūtyām̐ ratāḥ ॥ 12॥
12. W ślepą ciemność wchodzą ci, którzy czczą jedynie nieprzejawioną prakryti; lecz w większą ciemność wkraczają ci, którzy czczą przejawionego Hiranjagarbha.
Komentarz:
Ślepa ciemność: W tym stanie światło Brahmana w ogóle nie jest postrzegane, ponieważ pozostaje ono pod wpływem mājā.
Niezamanifestowana prakryti: stan niezamanifestowania przed stworzeniem imion i form, kiedy trzy guny – sattwa, radźas i tamas – pozostają w równowadze. Zakłócenie tej równowagi przyspiesza tworzenie. Ten stan nieprzejawienia (równowaga) jest również znany pod takimi nazwami jak awidjā (niewiedza), awjākryta (nieprzejawiony) i adźnāna (ignorancja). Jest to stan pomiędzy dwoma cyklami i zawiera w niezamanifestowanej formie – stąd nazwa niezamanifestowane prakryti – wszystkie dobre i złe tendencje i pragnienia żywych istot z poprzedniego cyklu, które determinują życie tych, które narodzą się w następnym.
Zamanifestowany Hiranjagarbha: Pierwsza manifestacja Brahmana we względnym wszechświecie. Na początku cyklu powstaje On z niezamanifestowanej prakryti i dlatego nazywany jest przejawionym Hiranjagarbhą.
Aby doprowadzić do ich harmonizacji, opisano różne skutki ich wielbienia:
Wers 13
अन्यदेवाहुः सम्भवादन्यदाहुरसम्भवात् ।
इति शुश्रुम धीराणां ये नस्तद्विचचक्षिरे ॥ १३ ॥
anyadevāhuḥ sambhavādanyadāhurasambhavāt ।
iti śuśruma dhīrāṇāṃ ye nastadvicacakṣire ॥ 13॥
13. Mówią, że jedną rzecz można osiągnąć poprzez oddawanie czci przejawionemu; inną, mówią, przez wielbienie nieprzejawionego. Tak słyszeliśmy od mędrców, którzy nas tego nauczyli.
Komentarz:
Jedna rzecz itd.: W wyniku wielbienia Hiranjagarbhy wielbiciel uzyskuje takie nadprzyrodzone moce jak zdolność zredukowania się do rozmiarów atomu, uczynienia się lekkim jak piórko i przeniknięcia całego wszechświata. Są to cechy charakterystyczne Hiranjagarbhy.
Inną itd.: Według Puran rezultatem takiego kultu jest absorbcja w prakryti.
Pisma święte mówią, że cokolwiek człowiek czci, tym staje się po śmierci. Ten, kto wielbi prakryti charakteryzującą się niewiedzą, pozostaje pogrążony w prakryti przez niezliczone lata. A ten, kto wielbi Hiranjagarbha, który jest jedynie manifestacją prakryti, osiąga korespondujący rezultat.
Wychwalana jest harmonizacja obu:
Wers 14
सम्भूतिं च विनाशं च यस्तद्वेदोभयँ सह ।
विनाशेन मृत्युं तीर्त्वा सम्भूत्याऽमृतमश्नुते ॥ १४ ॥
sambhūtiṃ ca vināśaṃ ca yastadvedobhayam̐ saha ।
vināśena mṛtyuṃ tīrtvā sambhūtyā’mṛtamaśnute ॥ 14॥
14. Kto wie, że zarówno niezamanifestowana prakryti jak i przejawiony Hiranjagarbha powinni być wielbieni razem, ten pokonuje śmierć poprzez wielbienie Hiranjagarbha i uzyskuje nieśmiertelność poprzez oddanie prakryti.
Komentarz:
Przejawiony Hiranjagarbha: Słowo wināśa w tym tekście oznacza zniszczenie. Wszystko, co ma przyczynę podlega zniszczeniu. Hiranjagarbha, pierwsza zindywidualizowana manifestacja prakryti jest bytem spowodowanym (przyczynowym); stąd Jego zniszczenie jest nieuniknione.
Pokonuje śmierć itp.: To znaczy triumfuje nad ograniczeniami ziemskiego życia poprzez osiągnięcie różnych nadprzyrodzonych mocy poprzez absorpcję w Hiranjagarbha.
Nieśmiertelność: Rezultatem tego wielbienia jest, jak stwierdzono powyżej, zaabsorbowanie w prakryti. Wielbiciel pozostaje tak połączony aż do następnego stworzenia. Niezróżnicowany stan prakryti pomiędzy dwoma stworzeniami trwa przez niezliczoną liczbę lat i dlatego jest opisywany jako nieśmiertelność, chociaż w sensie względnym.
Rezultatem połączenia dwóch rodzajów wielbienia opisanych w tekście jest, po pierwsze, osiągnięcie nadprzyrodzonych mocy poprzez oddanie Hiranjagarbha, a po drugie, osiągnięcie nieśmiertelności (względnej) poprzez połączenie się z prakryti. Osiągnięcie tej nieśmiertelności jest zwieńczeniem wysiłków człowieka lub boga. Jest to najwyższe osiągnięcie we względnym wszechświecie. Najwyższym rezultatem działań zalecanych przez pisma święte i wykonywanych przy użyciu takich materialnych akcesoriów jak zwierzęta i złoto, a także dzięki wiedzy o bóstwach, jest, jak pokazano powyżej, wchłonięcie w prakryti. Tutaj życie samsāry osiąga swój kres. Ale wszystko to leży w sferze względności i nie jest ostatecznym Wyzwoleniem. Poszukiwacz Wyzwolenia podąża ścieżką Wiedzy, wyrzeka się wszelkich pragnień i kontempluje Brahmana. Zatem Wedy zalecają dwie ścieżki, jedną charakteryzującą się działaniem, a drugą wyrzeczeniem. Stwierdzono już wcześniej, że medytacja nad bóstwami w połączeniu z odpowiednimi rytuałami pozwala cieszyć się względną nieśmiertelnością. Poniższy werset opisuje żarliwą modlitwę na łożu śmierci do słońca ze strony takiego czciciela, aby pomóc mu zrealizować jego cenne pragnienie.
Wers 15
हिरण्मयेन पात्रेण सत्यस्यापिहितं मुखम् ।
तत्त्वं पूषन्नपावृणु सत्यधर्माय दृष्टये ॥ १५ ॥
hiraṇmayena pātreṇa satyasyāpihitaṃ mukham ।
tattvaṃ pūṣannapāvṛṇu satyadharmāya dṛṣṭaye ॥ 15॥
15. Drzwi Prawdy są przykryte złotą tarczą. Otwórz je, Żywicielu! Usuń je, abym ja, który wielbię Prawdę, mógł Ją ujrzeć.
Komentarz:
Prawda: Odnosi się do manifestacji Brahmana w słońcu. Słońce jest często używane jako symbol Brahmana. „To, co jest Prawdą, jest tym słońcem”. (Br. Up. V. w. 1-4.) Tutaj słońce obejmuje ziemię, niebo i przestrzeń pomiędzy i jest znane również pod nazwą Wjāryti. Słońce jest uosobione, ziemia, niebo i przestrzeń pomiędzy są jego głową, dwoma ramionami i dwiema stopami. Wielbienie zalecane w tym i następnych wersetach jest symbolicznym czczeniem Brahmana poprzez słońce.
Zakryte: Jest ukryte przed wzrokiem ludzi pozbawionych samokontroli.
Złoty: Świetlisty.
Żywiciel: Promienie słoneczne odżywiają świat.
Wers 16
पूषन्नेकर्षे यम सूर्य प्राजापत्य व्यूह रश्मीन् समूह तेजः ।
यत्ते रूपं कल्याणतमं तत्ते पश्यामि योऽसावसौ पुरुषः सोऽहमस्मि ॥ १६ ॥
pūṣannekarṣe yama sūrya prājāpatya vyūha raśmīn samūha tejaḥ ।
yatte rūpaṃ kalyāṇatamaṃ tatte paśyāmi yo’sāvasau puruṣaḥ so’hamasmi ॥ 16॥
16. O Żywicielu, samotny Podróżniku po niebie! Kontrolerze! O Słońce, Potomku Pradźāpati! Zbierz Swoje promienie; wycofaj Swoje światło. Chciałbym zobaczyć, dzięki Twojej łasce, tę Twoją postać, która jest najpiękniejsza. Zaprawdę jestem Nim, tym Puruszą, który tam mieszka.
Komentarz:
Ta forma itp.: Odniesienie do Brahmana przejawionego poprzez symbol słońca.
Rzeczywiście jestem etc: Wielbiciel nie prosi jak sługa o przysługę. Jest świadomy swojej tożsamości z bóstwem.
On: To znaczy olśniewająca postać w słońcu.
Purusza: Dosł. Osoba. Odnosi się to także do Boskości, która leży w sercach wszystkich lub która wypełnia cały wszechświat życiem i świadomością.
Modlitwa umierającego trwa dalej:
Wers 17
वायुरनिलममृतमथेदं भस्मांतँ शरीरम् ।
ॐ क्रतो स्मर कृतँ स्मर क्रतो स्मर कृतँ स्मर ॥ १७ ॥
vāyuranilamamṛtamathedaṃ bhasmāṃtam̐ śarīram ।
oṃ krato smara kṛtam̐ smara krato smara kṛtam̐ smara ॥ 17॥
17. Niech teraz mój oddech powróci do wszechprzenikającego, nieśmiertelnego Prāṇa! Niech to ciało zostanie spalone na popiół! Om. O umyśle, pamiętaj, pamiętaj o wszystkim, co zrobiłem.
Komentarz:
Prāṇa: Życie Kosmiczne; inne imię Brahma, czyli Hiranjagarbha.
Niech to ciało etc: To znaczy niech ciało subtelne (linga śarīra) wyjdzie z ciała materialnego. Według proroków wedyjskich ciało subtelne zamieszkuje wnętrze i przenika ciało zgrubne (materialne). Wrażenia dobrych i złych uczynków oraz myśli człowieka pozostają osadzone w tym subtelnym ciele. Indywidualna dusza zamieszkująca to ciało doświadcza po śmierci szczęśliwych lub nieszczęśliwych rezultatów swoich działań. Ciało materialne ulega zniszczeniu po śmierci, natomiast ciało subtelne pozostaje nienaruszone aż do osiągnięcia Wyzwolenia poprzez Wiedzę.
Om: Om jest symbolem Brahmana. Jest tutaj używane jako symbol słońca, aby pokazać tożsamość Brahmana i bóstwa kontrolującego słońce. Słowo Om wypowiadane jest na początku wielbienia.
Pamiętaj: Oznacza to, że w chwili śmierci człowiek powinien myśleć tylko o swoich dobrych uczynkach. Myśl, która zajmuje umysł w godzinie śmierci, określa bieg duszy po śmierci. Zła myśl przynosi zły skutek, a dobra myśl dobry. Dlatego umierający człowiek powinien napełniać swój umysł wyłącznie dobrymi myślami. Dlatego w chwili śmierci intonuje się imię i chwałę Boga. Należy jednak pamiętać, że tylko ten, kto prowadzi sprawiedliwe życie, może w chwili śmierci spontanicznie i szczerze pielęgnować dobre myśli; w przeciwnym razie nawoływania kapłanów lub przyjaciół aby wznieść umysł na wyższy poziom nie przyniosą żadnego rezultatu. Wrażenia myśli i czynów z całego życia gromadzą się w umyśle człowieka kiedy on umiera.
Umierający ponownie modli się o wyższy kurs po śmierci:
Wers 18
अग्ने नय सुपथा राये अस्मान् विश्वानि देव वयुनानि विद्वान् ।
युयोध्यस्मज्जुहुराणमेनो भूयिष्ठां ते नमउक्तिं विधेम ॥ १८ ॥
agne naya supathā rāye asmān viśvāni deva vayunāni vidvān ।
yuyodhyasmajjuhurāṇameno bhūyiṣṭhāṃ te namauktiṃ vidhema ॥ 18॥
18. O Ogniu, prowadź nas dobrą ścieżką, abyśmy mogli cieszyć się owocami naszego działania. Znasz, o Boże, wszystkie nasze czyny. Zniszcz nasz grzech oszustwa. Poprzez słowa składamy tobie nasze pozdrowienia.
Komentarz:
Ogień: W czasach wedyjskich podwójnie urodzeni gospodarze czcili ogień i składali w nim swoje ofiary. Ogień był uważany za boga pośredniego, za pośrednictwem którego składano ofiary do innych bogów.
Dobra ścieżka: To znaczy Północna Ścieżka, podróżując po której zmarła dusza stopniowo osiąga Wyzwolenie. Tekst odnosi się do wielbiciela który wiele razy udał się do nieba podążając Południową Ścieżką i stał się nią nasycony. Teraz chce podążać Północną Ścieżką, która nie sprowadzi go ponownie na ziemię.
Czyny: Dotyczy to również myśli.
Zniszcz etc: Wielbiciel pragnie osiągnąć czystość, aby osiągnąć swój ukochany cel.
Poprzez słowa: W chwili śmierci wielbiciel nie może ofiarować bogu żadnego innego uwielbienia. Ponieważ jego kończyny stają się bezwładne, nie może się pokłonić; stąd pozdrawia wyłącznie słowami.
Poniższy tekst pochodzi z komentarza Śankary:
„Wersety jedenasty i czternasty wspominają o rezultatach oddania ignorancji (awidjā) i Hiranjagarbha jako śmierci oraz oddania wiedzy (widjā) i niezamanifestowanej prakryti jako nieśmiertelności (względnej). Niektórzy kwestionują naszą interpretację tych wersetów. Spróbujemy teraz pokrótce odpowiedzieć na ich zarzuty. Osoba sprzeciwiająca się pyta, dlaczego przez wiedzę nie należy rozumieć Wiedzy o Najwyższej Jaźni, a przez nieśmiertelność – ostatecznego Wyzwolenia. Twierdzą, że Upaniszad wyraźnie ustanawia tutaj nakaz wspólnego poszukiwania wiedzy o Najwyższej Jaźni i rytualnego kultu. Słowa pisma świętego są ostatecznym autorytetem. Chociaż mówi się, że wiedza i ignorancja (kult rytualny) dają sprzeczne rezultaty, jednak ten zarzut nie może się opierać na jasnym stwierdzeniu Upaniszady, o którym mowa powyżej. Na ten zarzut odpowiadamy, że wiedzy i niewiedzy w żaden sposób nie da się pogodzić, ponieważ są one sprzeczne zarówno co do swojej natury, jak i ostatecznego rezultatu. Przyczyną niewiedzy jest fałszywe utożsamianie Ātmana z ciałem i resztą, lecz prawdziwa Wiedza jest zupełnie inna. Rezultatem niewiedzy jest uwikłanie w świat, a Wiedzy wyzwolenie ze świata. Dlatego nie można ich zharmonizować. Nie można twierdzić, że Wiedzę i rytuały można realizować naprzemiennie, ponieważ gdy tylko człowiek osiąga Poznanie Jaźni, jego identyfikacja Jaźni z ciałem zanika. W takim przypadku nie może w nim tkwić nawet najmniejszy ślad niewiedzy. Jeśli ktoś wiedział, że naturą ognia jest to, że jest świetlisty i gorący, nie może już nigdy wątpić w ten wniosek ani tworzyć innego poglądu na temat natury ognia. Znawca Jaźni jest poza wątpliwościami i złudzeniami. Dla niego niewiedza została całkowicie zniszczona. Dlatego nie może wykonywać żadnych czynności rytualnych, co, jak powtarzaliśmy, jest wynikiem ignorancji. Dlatego w wersecie dziewiątym słowo widjā nie odnosi się do samowiedzy, ale do wiedzy o bóstwie. Gdyby tak nie było, umierający nie prosiłby w wersecie osiemnastym o dobrą ścieżkę prowadzącą do nieśmiertelności; gdyż znawca Jaźni po porzuceniu ciała nie podąża żadną ścieżką ani nigdzie nie idzie. Natychmiast osiąga tożsamość z najwyższym, pozbawionym atrybutów Brahmanem. Stąd słowo nieśmiertelność wspomniane w wersetach jedenastym i czternastym nie oznacza ostatecznego wyzwolenia, ale oznacza jedynie długie życie w niebie. Z tych wszystkich powodów uważamy, że nasza interpretacja wersetów, o których mowa powyżej, a mianowicie harmonizacja rytualnego kultu z kontemplacją bóstwa, a nie z Wiedzą o Najwyższej Jaźni, jest poprawna.”
Iśa Upaniszad według interpretacji Śankary, jasno stwierdza stanowisko niedualistycznej Wedānty w odniesieniu do Chrześcijaństwa, Judaizmu, Islamu, popularnego Hinduizmu i innych wyznań. Religie te nawołują swoich wyznawców, aby łączyli oddawanie czci z kontemplacją bóstwa, czego rezultatem jest nieśmiertelność w niebiańskim świecie. Niedualistyczna Wedānta akceptuje to wszystko, ale wskazuje, że nieśmiertelność, do której dąży się tą metodą nie jest Wyzwoleniem w rozumieniu Wedānty, ale polega na długim życiu w szczęściu na Brahmaloka lub w niższych niebiosach. Jak powiedzieliśmy wcześniej, ci, którzy udają się do niższych niebios, powracają na ziemię po wyczerpaniu rezultatów swoich chwalebnych działań, a szczęśliwi mieszkańcy Brahmaloki osiągają ostateczne Wyzwolenie po zakończeniu cyklu.
॥ इति ईशोपनिषत् ॥
॥ iti īśopaniṣat ॥
Tutaj kończy się Iśa Upaniszad.
ॐ पूर्णमदः पूर्णमिदं पूर्णात्पूर्णमुदच्यते ।
पूर्णस्य पूर्णमादाय पूर्णमेवावशिष्यते ॥
ॐ शांतिः शांतिः शांतिः ॥
oṃ pūrṇamadaḥ pūrṇamidaṃ pūrṇātpūrṇamudacyate ।
pūrṇasya pūrṇamādāya pūrṇamevāvaśiṣyate ॥
oṃ śāṃtiḥ śāṃtiḥ śāṃtiḥ ॥
Oṃ. Tamto jest pełnią; to jest pełnią. Ta pełnia została wyprojektowana z tamtej pełni. Kiedy ta pełnia łączy się z tamtą pełnią, wszystko to, co pozostaje jest pełnią.
Oṃ. Pokój! Pokój! Pokój!