Wers 1.1.1

ॐ उशन् ह वै वाजश्रवसः सर्ववेदसं ददौ ।
तस्य ह नचिकेता नाम पुत्र आस ॥

Om uśan ha vai vājaśravasaḥ sarvavedasaṃ dadau
tasya ha naciketā nāma putra āsa ॥ 1 ॥

1. Wādźaśrawasa, pragnąc nagrody, spełnił ofiarę Wiśwadźit, podczas której rozdał cały swój majątek. Miał syna o imieniu Naćiketā.

Komentarz:

WĀDŹAŚRAWASA: Imię ryszi żyjącego w czasach wedyjskich.
NAGRODY: Aby zebrać nagrody z zasług w niebiańskim świecie po śmierci.
WIŚWADŹIT: Ofiara, podczas której od ofiarnika wymaga się oddania całej swojej własności kapłanom i innym brāhminom.

Wers 1.1.2-3

तँ ह कुमारँ सन्तं दक्षिणासु नीयमानासु श्रद्धाविवेश सोऽमन्यत ॥ २ ॥
पीतोदका जग्धतृणा दुग्धदोहा निरिन्द्रियाः ।
अनन्दा नाम ते लोकास्तान् स गच्छति ता ददत् ॥ ३ ॥

taṃ ha kumāraṃ santaṃ dakṣiṇāsu nīyamānāsu śraddhāviveśa so 'manyata ॥ 2 ॥
pītodakā jagdhatṛṇā dugdhadohā nirindriyāḥ ।
anandā nāma te lokās tān sa gacchati tā dadat ॥ 3 ॥

2-3. Kiedy rozdawano dary, w serce Naćiketā, który był jeszcze chłopcem, wstąpiła wiara. Mówił sobie: „Zaprawdę, bez radości są światy, do których udaje się ten, kto oddaje krowy, które nie są już w stanie pić, jeść, dawać mleka ani się cielić.”

Komentarz:

WIARA: Sanskryckie słowo śraddhā oznacza intuicyjną wiarę w istnienie Rzeczywistości leżącej u podstaw wszechświata. Oznacza to zatem także wiarę w słowa pism świętych oraz w wykwalifikowanego nauczyciela: oba uczą o rzeczywistości Brahmana i nieśmiertelności Duszy. Śraddhā to afirmatywna postawa umysłu, w przeciwieństwie do sceptycznej i negatywnej. Ta podstawowa cnota duchowa obejmuje pokorę, szczerość, powagę, jednomyślność, szacunek i niezachwianą determinację w odkrywaniu prawdy za wszelką cenę. Wyposażony w nią aspirant nie cofa się przed żadnym ryzykiem ani trudnością. Posiadając taką wiarę, Naćiketā, jak zobaczymy później, wszedł do Siedziby Śmierci i wypluł wszelkie pokusy w imię prawdy. Termin ten nie oznacza mechanicznej wiary w słowa człowieka lub książki.
CHŁOPIEC: To słowo sugeruje, że Naćiketā był u progu młodości i prowadził życie brahmaćārina przestrzegając ślubów celibatu i wstrzemięźliwości. Jego ciało i umysł były świeże, młode, energiczne i nieskażone światowością. Według Wed osoba taka ma wybitne kwalifikacje do poznania Brahmana.

Najwyraźniej ojciec Naćiketā rozdawał tylko stare, zniedołężniałe i bezużyteczne krowy, które nie nadawały się do niczego. Za dokonanie takiego daru poszedłby po śmierci do nieszczęśliwych światów. Pierwszym skutkiem działania śraddhā na Naćiketā było pragnienie ocalenia ojca od cierpienia.

Naćiketā myślał, że jako sumienny syn musi zapobiec szkodliwym konsekwencjom, jakie spotkają jego ojca za oddawanie bezużytecznych krów na ofiarę. Dla tego celu był gotowy oddać nawet własne życie.

Wers 1.1.4

स होवाच पितरं तत कस्मै मां दास्यसीति ।
द्वितीयं तृतीयं तँ होवाच मृत्यवे त्वा ददामीति ॥ ४ ॥

sa hovāca pitaraṃ tata kasmai māṃ dāsyasīti ।
dvitīyaṃ tṛtīyam taṃ hovāca mṛtyave tvā dadāmīti ॥ 4 ॥

4. Powiedział do ojca: „Ojcze! A komu mnie oddasz?” Powiedział to drugi i trzeci raz. Wtedy jego ojciec odpowiedział: „Oddam cię śmierci.”

Komentarz:

MNIE ODDASZ: Zasady tej szczególnej ofiary wymagały oddania całego majątku. Syn jest własnością ojca. Naćiketā chciał wiedzieć, któremu kapłanowi lub brāhminowi zostanie oddany. Nie chciał, żeby jego ojciec odstąpił od prawdy. Śraddhā, czyli wiara, stworzyła w umyśle Naćiketā niesłabnące oddanie prawdzie.
ŚMIERCI ETC.: Dwukrotnie ojciec nie zwrócił uwagi na to, co uważał za impertynencję ze strony chłopca. W końcu stracił panowanie nad sobą i kazał mu iść do śmierć.

Ojciec, raz przemówiwszy, choć w gniewie, musiał dotrzymać słowa i poświęcić syna. Naćiketā długo zastanawiał się nad słowami swojego ojca i powiedział sobie:

Wers 1.1.5

बहूनामेमि प्रथमो बहूनामेमि मध्यमः ।
किँ स्विद्यमस्य कर्तव्यं यन्मयाऽद्य करिष्यति ॥ ५ ॥

bahūnām emi prathamo bahūnām emi madhyamaḥ ।
kiṃ svid yamasya kartavyaṃ yan mayādya kariṣyati ॥ 5 ॥

5. „Wśród wielu jestem pierwszy; lub wśród wielu jestem najbardziej przeciętny. [Ale z pewnością nigdy nie jestem ostatni.] Jakiemu celowi Króla Śmierci będzie służył dzisiaj mój ojciec oddając mnie jemu w ten sposób?”

Komentarz:

WIELU: Uczniów lub synów.
PIERWSZY: Najlepszy uczeń lub syn uprzedza życzenia nauczyciela lub ojca i je spełnia.
PRZECIĘTNY: Taki uczeń czeka na wyrażone przez przełożonego życzenia, zanim zacznie działać.
OSTATNI: Niższy uczeń lub syn nie wykonuje poleceń swego przełożonego, nawet jeśli mu na to nakazano.
JAKIEMU CELOWI ETC.: Najwyraźniej prawdziwym zamiarem ojca nie było oglądanie śmierci syna. Wypowiedział te słowa w gniewie.

Naćiketā szybko zdał sobie sprawę z trudnej sytuacji ojca, ale nie chciał, aby złamał wypowiedziane słowo. W międzyczasie ojciec także zaczął ubolewać nad swoim pochopnym oświadczeniem. Syn go pocieszył.

Wers 1.1.6

अनुपश्य यथा पूर्वे प्रतिपश्य तथाऽपरे ।
सस्यमिव मर्त्यः पच्यते सस्यमिवाजायते पुनः ॥ ६ ॥

anupaśya yathā pūrve pratipaśya tathāpare ।
sasyam iva martyaḥ pacyate sasyam ivājāyate punaḥ ॥ 6 ॥

6. Naćiketā powiedział: „Spójrz wstecz i zobacz jak to było z tymi, którzy byli przed nami i przyjrzyj się jak jest z tymi, którzy są teraz z nami. Śmiertelnik dojrzewa jak zboże i jak zboże wschodzi ponownie.”

Komentarz:

JAK TO BYŁO Itd.: Naćiketā wskazał, że ani jego przodkowie, ani prawi ludzie jego czasów nigdy nie odeszli od prawdy i że tylko niegodziwi ludzie praktykowali kłamstwo.
DOJRZEWA: Kiedy zboże dojrzeje, spada na ziemię lub zostaje ścięte.
WSCHODZI: Kiedy zostanie ponownie zasiany w kolejnym sezonie.

Z kłamstwa nie wynika żadna realna ani trwała korzyść. Ludzie są śmiertelni. Podążają za cyklem narodzin i śmierci, podobnie jak zboże. Kiedy zboże dojrzewa, zostaje ścięte i zebrane; wysiewa się je ponownie w następnym sezonie. Następnie wyrasta jako nowe rośliny. Dlatego Naćiketā poprosił swojego ojca, aby podążał za prawdą i wysłał go do Siedziby Śmierci.

Ryszi Wādźaśrawasa wysłał swojego syna do Jama, Króla Śmierci, aby dotrzymać słowa. Kiedy Naćiketā przybył, Jama nie było. Spędził on tam trzy noce bez jedzenia. Kiedy Jama wrócił, został o tym poinformowany przez swoich ministrów i inne osoby. Powiedzieli mu:

Wers 1.1.7

वैश्वानरः प्रविशत्यतिथिर्ब्राह्मणो गृहान् ।
तस्यैताँ शान्तिं कुर्वन्ति हर वैवस्वतोदकम् ॥ ७ ॥

vaiśvānaraḥ praviśati atithir brāhmaṇo gṛhān ।
tasyaitāṃ śāntiṃ kurvanti hara vaivasvatodakam ॥ 7 ॥

7. „Zaprawdę, brāhmiński gość wchodzi do domu jak ogień; gospodarz uspokaja go, podając mu wodę i oferując siedzenie. Przynieś mu wodę, o Królu Śmierci!”

Komentarz:

OGIEŃ: Jeśli brāhminowi nie zostanie okazana właściwa gościnność, trawi on niczym ogień szczęście rodziny, do której przybył jako gość.
BRĀHMIN: Ponieważ brāhmini byli strażnikami kultury duchowej Indo-Aryjczyków, w społeczeństwie hinduskim traktowano ich z wielkim szacunkiem.
GOŚĆ: Szacunek dla gościa to w Indiach uświęcony tradycją zwyczaj. Hindusi uważają go za prawdziwą manifestację Boga.
PODAJĄC MU ITP.: W tak gorącym kraju, jak Indie, gościom podaje się wodę do umycia stóp; następnie miejsce do siedzenia; a potem jedzenie.

Ministrowie Jama opisali krzywdę, jaka spotyka gospodarza z powodu niegościnności wobec gościa:

Wers 1.1.8

आशाप्रतीक्षे संगतँ सूनृतां चेष्टापूर्ते पुत्रपशूँश्च सर्वान् ।
एतद्वृङ्क्ते पुरुषस्याल्पमेधसो यस्यानश्नन्वसति ब्राह्मणो गृहे ॥ ८ ॥

āśāpratīkṣe saṃgataṃ sūnṛtāṃ ca iṣṭāpūrte putrapaśūṃś ca sarvān ।
etad vṛṅkte puruṣasyālpamedhaso yasyānaśnan vasati brāhmaṇo gṛhe ॥ 8 ॥

8. „Brāhmin, który przebywa w domu poszcząc, niszczy nadzieje i oczekiwania głupiego gospodarza, nagrodę za jego stosunki z pobożnymi ludźmi, zasługę jego życzliwej mowy, dobre rezultaty jego ofiar i dobrych uczynków, a także jego bydło i dzieci.”

Komentarz:

NADZIEJE: Na upragnione przedmioty, niewidoczne, ale osiągalne, takie jak radości w niebie.
OCZEKIWANIA: Wobec obiektów zarówno widzialnych jak i osiągalnych, takich jak bogactwo, konie, bydło, dzieci.
DOBRE UCZYNKI: Prace pożytku publicznego, takie jak kopanie studni, sadzenie drzew owocowych przy drogach oraz budowa autostrad i domów wypoczynkowych.

Oznacza to, że gościa w żadnym wypadku nie można lekceważyć.

Wobec takiej wypowiedzi swoich ministrów, Król Śmierci zbliżył się do Naćiketā i oddał mu cześć.

Wers 1.1.9

तिस्रो रात्रीर्यदवात्सीर्गृहे मे- ऽनश्नन् ब्रह्मन्नतिथिर्नमस्यः ।
नमस्तेऽस्तु ब्रह्मन् स्वस्ति मेऽस्तु तस्मात्प्रति त्रीन्वरान्वृणीष्व ॥ ९ ॥

tisro rātrīr yad avatsīr gṛhe me anaśnan brahmann atithir namasyaḥ ।
namaste 'stu brahman svasti me 'stu tasmāt prati trīn varān vṛṇīṣva ॥ 9 ॥

9. Jama powiedział: „O brāhminie, pozdrowienia dla ciebie! Jesteś czcigodnym gościem i spędziłeś w moim domu trzy noce bez jedzenia; dlatego wybierz teraz trzy dobrodziejstwa, po jednym za każdą noc, o brāhminie! Niech wszystko będzie ze mną dobrze!”

Komentarz:

WYBIERZ: Król Śmierci wiedział, że Naćiketā będzie na tyle łaskawy, że wybaczy mu tę niezamierzoną obrazę; a jednak chciał zadowolić gościa pod każdym względem.

Jako pierwszy dobrodziejstwo Naćiketā poprosił Jama, aby rozwiał zmartwienia ojca i zapewnił mu szczęście.

Wers 1.1.10

शान्तसंकल्पः सुमना यथा स्याद् वीतमन्युर्गौतमो माऽभि मृत्यो ।
त्वत्प्रसृष्टम् माऽभिवदेत्प्रतीत एतत् त्रयाणां प्रथमं वरं वृणे ॥ १० ॥

śāntasaṅkalpaḥ sumanā yathā syād vītamanyur gautamo mābhi mṛtyo ।
tvatprasṛṣṭaṃ mābhivadet pratīta etat trayāṇāṃ prathamaṃ varaṃ vṛṇe ॥ 10॥

10. Naćiketā powiedział: „O Śmierci, niech Gautama, mój ojciec, będzie spokojny, radosny i wolny od gniewu wobec mnie! Niech mnie rozpozna i pozdrowi, kiedy zostanę przez Ciebie odesłany do domu! To wybieram jako pierwsze z trzech dobrodziejstw.”

Komentarz:

SPOKOJNY: Wolny od zmartwień o dobro Naćiketā w Siedzibie Śmierci.

Łaska została przyznana.

Wers 1.1.11

यथा पुरस्ताद् भविता प्रतीत औद्दालकिरारुणिर्मत्प्रसृष्टः ।
सुखँ रात्रीः शयिता वीतमन्युः त्वां ददृशिवान्मृत्युमुखात् प्रमुक्तम् ॥ ११ ॥

yathā purastād bhavitā pratīta auddālakir āruṇir matprasṛṣṭaḥ ।
sukhaṃ rātrīḥ śayitā vītamanyus tvāṃ dadṛśivān mṛtyumukhāt pramuktam ॥ 11 ॥

11. Jama powiedział: „Dzięki mojej łasce twój ojciec, Auddālaki Āruni, rozpozna cię i znów będzie wobec ciebie taki, jaki był wcześniej. Gdy ujrzy cię uwolnionego ze szczęk śmierci, w nocy będzie spał spokojnie i nie będzie się na ciebie gniewał.”

Komentarz:

NIE BĘDZIE SIĘ GNIEWAŁ ETC.: Ojciec był zły z powodu bezczelnego zachowania Naćiketā w czasie składania ofiary.

Jako drugie dobrodziejstwo Naćiketā poprosił Jama, aby nauczył go ofiary, która umożliwiła jej wykonawcy udanie się na Brahmāloka i cieszenie się nieśmiertelnością.

Wers 1.1.12

स्वर्गे लोके न भयं किंचनास्ति न तत्र त्वं न जरया बिभेति ।
उभे तीर्त्वाऽशनायापिपासे शोकातिगो मोदते स्वर्गलोके ॥ १२ ॥
स त्वमग्निँ स्वर्ग्यमध्येषि मृत्यो प्रब्रूहि त्वँ श्रद्दधानाय मह्यम् ।
स्वर्गलोका अमृतत्वं भजन्त एतद् द्वितीयेन वृणे वरेण ॥ १३ ॥

svarge loke na bhayaṃ kiṃcanāsti na tatra tvaṃ na jarayā bibheti ।
ubhe tīrtvā aśanāyāpipāse śokātigo modate svargaloke ॥ 12 ॥
sa tvam agniṃ svargyam adhyeṣi mṛtyo prabrūhi taṃ śraddadhānāya mahyam ।
svargalokā amṛtatvaṃ bhajanta etad dvitīyena vṛṇe vareṇa ॥ 13 ॥

12-13.

Naćiketā powiedział: „W świecie niebiańskim nie ma żadnego strachu. Nie ma tam Ciebie, o Śmierci i nikt nie boi się starości. Pozostawiając za sobą zarówno głód, jak i pragnienie oraz poza zasięgiem smutku, wszyscy radują się w Niebie.”

„Ty znasz, o Śmierci, ofiarę ogniową, która prowadzi do nieba. Wyjaśnij mi ją, bo jestem pełen wiary. Mieszkańcy Nieba osiągają nieśmiertelność. O to proszę, jako o moje drugie dobrodziejstwo.”

Komentarz:

ŚWIAT NIEBIAŃSKI: Wyrażenie to odnosi się do Brahmāloka.
STRACH: Z powodu choroby, starości i tak dalej. Król Śmierci ma władzę jedynie nad mieszkańcami ziemi i nie ma żadnej władzy nad mieszkańcami Brahmāloka.
NIEŚMIERTELNOŚĆ: Względna nieśmiertelność. W porównaniu z życiem ludzi na ziemi, życie mieszkańców Brahmāloka jest bardzo długie; jednakże jest ono bardzo krótkie z punktu widzenia Brahmana.

Według Wed mieszkańcy Brahmāloka są wolni od starości i śmierci. Żywiąc się nektarem i ambrozją, nie odczuwają pragnienia i głodu. Nie są ofiarami smutku, strachu i innych ograniczeń ziemskiego życia.

Wers 1.1.14

प्र ते ब्रवीमि तदु मे निबोध स्वर्ग्यमग्निं नचिकेतः प्रजानन् ।
अनन्तलोकाप्तिमथो प्रतिष्ठां विद्धि त्वमेतं निहितं गुहायाम् ॥ १४ ॥

pra te bravīmi tad u me nibodha svargyam agniṃ naciketaḥ prajānan ।
anantalokāptim atho pratiṣṭhāṃ viddhi tvam etaṃ nihitaṃ guhāyām ॥ 14 ॥

14. Jama powiedział: „Znam dobrze ofiarę ogniową, która prowadzi do Nieba i wyjaśnię ci ją. Posłuchaj mnie. Wiedz, że ten Ogień jest środkiem do osiągnięcia Nieba. Jest podporą wszechświata; jest ukryty w sercach mądrych.”

Komentarz:

WSPARCIE ITP: Jedną z form Ognia jest Wirāt, który jest całością ciał materialnych widzianych we wszechświecie. Wirāt jest ciałem Osoby Świata.
SERCA: Sekret tej ofiary zostaje ujawniony jedynie intelektom mędrców. Mistycy wedyjscy zwykle umieszczają intelekt w sercu.

Niedualistyczna Wedānta stwierdza, że Brahman, czyli czysta świadomość, jest wolny od atrybutów i działań. Wydaje się, że poprzez mājā jest To powiązane z atrybutami. Wtedy staje się znane jako Saguṇa Brahman, który jest Stwórcą, Obrońcą i Niszczycielem wszechświata. Saguṇa Brahman z grubsza odpowiada Osobowemu Bogu religii dualistycznych. Znany jest również, ze względu na swoje różne aspekty i funkcje, pod takimi epitetami, jak Hiraṇjagarbha (Złote Jajko), Brahmā (Dusza Świata), Sutrātmā (Ātman, czyli Dusza, która spaja wszystko niczym nić girlandę), Agni (ogień), Prāṇa (życie) i Wirāt (Kosmiczna Osoba). Jest On immanentny w stworzeniu, ale jednocześnie jest Panem Brahmāloka, najwyższego poziomu we względnym wszechświecie. Te szczęśliwe istoty ludzkie, które wielbią Saguṇa Brahmana z oddaniem z całej duszy, udają się po śmierci na Brahmalokę i cieszą się tam wielkim szczęściem dzięki udziałowi w kosmicznym życiu Brahmā. Żyją tam do końca cyklu, a potem wraz z Brahmā urzeczywistniają swoją tożsamość z Brahmanem, czyli Absolutem. Według widzących wedyjskich, do Brahmāloka udają się także dwie inne klasy ludzi, mianowicie ci, którzy złożyli sto ofiar z koni i ci, którzy całe swoje życie przeżyli jako brahmaćārini, nie wchodząc w życie sannjāsy. Jednakże z powodu swojej niedoskonałej wiedzy powracają na ziemię, gdy skończą się cieszenia się owocami swoich chwalebnych czynów. Inni gospodarze, którzy wykonują przepisane obowiązki życiowe i uczestniczą w dziełach humanitarnych, idą po śmierci do niższego nieba zwanego Ćandraloka i cieszą się niebiańskim szczęściem. Po wyczerpaniu skutków swoich działań wracają na ziemię. Mieszkańcy światów niebiańskich nazywani są dewami, czyli bogami. Chociaż szczęście w Brahmāloka czy w jakimkolwiek innym niebie znacznie przewyższa szczęście na ziemi, niemniej jednak jest to szczęście względne. Nieśmiertelność, jaką cieszą się bogowie, jest również względna. Prawdziwą nieśmiertelność, jak nauczają Upaniszady, można osiągnąć tutaj na ziemi poprzez Wiedzę o Jaźni. Według Wedānty ziemia, niebo i inne płaszczyzny są różnymi przejawami Brahmana, czyli Czystej Świadomości, w czasie i przestrzeni.

Ofiara Ogniowa wyjaśniona:

Wers 1.1.15

लोकादिमग्निं तमुवाच तस्मै या इष्टका यावतीर्वा यथा वा ।
स चापि तत्प्रत्यवदद्यथोक्तं अथास्य मृत्युः पुनरेवाह तुष्टः ॥ १५ ॥

lokādim agniṃ tam uvāca tasmai yā iṣṭakā yāvatīr vā yathā vā ।
sa cāpi tat pratyavadad yathoktam athāsya mṛtyuḥ punar āha tuṣṭaḥ ॥ 15 ॥

15. Następnie Jama opowiedział mu o Ogniu, który jest źródłem światów oraz o tym, jakie cegły należy zebrać na ołtarz i ile oraz w jaki sposób należy rozpalić ogień ofiarny. Naćiketā powtórzył również to wszystko, co mu powiedziano. Wtedy Jama, będąc z niego zadowolony, przemówił ponownie.

Komentarz:

ŹRÓDŁO: Ogień w formie Wirāt jest pierwszym, który powstaje na początku cyklu.
JAKIE CEGŁY ETC: To znaczy, jaki rodzaj cegieł.
ILE: Liczba cegieł wynosi siedemset dwadzieścia, co odpowiada liczbie dni i nocy w roku trzystu sześćdziesięciu dni.

Król Śmierci chciał obdarzyć Naćiketā dodatkowym dobrodziejstwem.

Wers 1.1.16

तमब्रवीत् प्रीयमाणो महात्मा वरं तवेहाद्य ददामि भूयः ।
तवैव नाम्ना भविताऽयमग्निः सृङ्कां चेमामनेकरूपां गृहाण ॥ १६ ॥

tam abravīt prīyamāṇo mahātmā varaṃ tavehādya dadāmi bhūyaḥ ।
tavaiva nāmnā bhavitāyam agniḥ sṛṅkāṃ cemām anekarūpāṃ gṛhāṇa ॥ 16 ॥|

16. Śmierć o wysokiej duszy, będąc bardzo zadowolony, powiedział do Naćiketā: „Dam ci teraz jeszcze jedno dobrodziejstwo: ten Ogień zostanie nazwany twoim imieniem. Weź ode mnie także ten wielobarwny łańcuszek.”

Komentarz:

BARDZO ZADOWOLONY: Ponieważ Naćiketā pokazał, że posiada wszystkie kwalifikacje prawdziwego ucznia.
WIELOKOLOROWY ŁAŃCUSZEK: Łańcuszek z kamieni szlachetnych w wielu kolorach.

Lub te słowa mogą oznaczać wiedzę o karmie, czyli działaniu, które prowadzi do różnorodnych rezultatów.

Następnie Król Śmierci opisał owoc ofiary Naćiketā:

Wers 1.1.17

त्रिणाचिकेतस्त्रिभिरेत्य सन्धिं त्रिकर्मकृत्तरति जन्ममृत्यू ।
ब्रह्मजज्ञं देवमीड्यं विदित्वा निचाय्येमाँ शान्तिमत्यन्तमेति ॥ १७ ॥

triṇāciketas tribhir etya sandhiṃ trikarmakṛt tarati janmamṛtyū ।
brahmajajñaṃ devam īḍyaṃ viditvā nicāyyemāṃ śāntim atyantam eti ॥ 17 ॥

17. „Ten, kto trzykrotnie spełnił tę ofiarę Naćiketā, otrzymawszy instrukcje od tych trzech, a także wykonał swoje trzy obowiązki, pokonuje narodziny i śmierć. Znając ten Ogień zrodzony z Brahmana, wszechwiedzącego, świetlistego i godnego podziwu i urzeczywistniwszy to, osiąga najwyższy spokój.”

Komentarz:

TRZY RAZY: Słowa użyte w tekście mogą również oznaczać: „studiowanie, nauczenie się i spełnienie ofiary”.
OTRZYMAWSZY INSTRUKCJE OD TYCH TRZECH: Człowiek jest uczony przez matkę przed nałożeniem świętej nici, przez ojca podczas studiowania Wed i wreszcie przez nauczyciela. Drugie znaczenie to: „będąc nauczonym przez zawarte w Wedach i Smryti oraz od cnotliwych ludzi”; a trzecie znaczenie: „otrzymawszy wiedzę poprzez bezpośrednie dowody, wnioski oraz pisma święte”. Wiedza zdobyta w ten sposób oczyszcza serce i staje się owocna.
TRZY OBOWIĄZKI: Są to studiowanie pism świętych, składanie ofiar i dawanie jałmużny.
ŚWIETLISTEGO: Dosłowne znaczenie słowa dewa w tekście, które na ogół tłumaczone jest jako „bóg”.
URZECZYWISTNIWSZY: Jako własną jaźń.
NAJWYŻSZY POKÓJ: Najwyższy pokój we względnym świecie.

Osoba składająca ofiarę Naćiketā osiąga poziom Wirāt czyli Brahmāloka i staje się częścią Wirāt, który kontroluje wszechświat. Dyscyplina, dzięki której urzeczywistniana jest ta wzniosła pozycja łączy wiedzę z działaniem. Jednakże ostateczne wyzwolenie można osiągnąć jedynie poprzez wiedzę o Brahmanie.

Jama zakończył temat ofiary Naćiketā:

Wers 1.1.18

त्रिणाचिकेतस्त्रयमेतद्विदित्वा य एवं विद्वाँश्चिनुते नाचिकेतम् ।
स मृत्युपाशान् पुरतः प्रणोद्य शोकातिगो मोदते स्वर्गलोके ॥ १८ ॥

triṇāciketas trayam etad viditvā ya evaṃ vidvāṃś cinute nāciketam ।
sa mṛtyupāśān purataḥ praṇodya śokātigo modate svargaloke ॥ 18 ॥

18. „Ten, który poznawszy te trzy, trzykrotnie spełnił ofiarę Naćiketā, zrzuca nawet tutaj łańcuchy śmierci, pokonuje smutek i raduje się w Niebie.”

Komentarz:

TRZY: Mianowicie rodzaje cegieł potrzebnych do budowy ołtarza, ich liczbę oraz sposób rozpalania ognia ofiarnego.
SPEŁNIŁ ETC.: W czasie składania ofiary składający ofiarę medytuje nad Ogniem jako jednością ze sobą.
NAWET TUTAJ: Przed śmiercią ciała.
ŁAŃCUCHY ŚMIERCI: To znaczy występek, ignorancję, przywiązanie, nienawiść i całą resztę, które czynią człowieka ofiarą powtarzających się śmierci.
RADUJE SIĘ W NIEBIE: Osiągnąwszy status Wirāt i uczestnicząc w Jego kosmicznym życiu.

Rezultatem ofiary Naćiketā, jeśli jest ona spełniana zgodnie z przepisanymi zasadami, jest osiągnięcie poziomu Wirāt, gdzie obcujemy z Saguṇa Brahmanem, czyli Brahmanem posiadającym atrybuty. (Patrz uwaga do 1.1.14.)

Jama był teraz gotowy zaoferować Naćiketā ostatnie ze swoich trzech obiecanych dobrodziejstw.

Wers 1.1.19

एष तेऽग्निर्नचिकेतः स्वर्ग्यो यमवृणीथा द्वितीयेन वरेण ।
एतमग्निं तवैव प्रवक्ष्यन्ति जनासः तृतीयं वरं नचिकेतो वृणीष्व ॥ १९ ॥

eṣa te 'gnir naciketaḥ svargyo yam avṛṇīthā dvitīyena vareṇa ।
etam agniṃ tavaiva pravakṣyanti janāsas tṛtīyaṃ varaṃ naciketo vṛṇīṣva ॥ 19 ॥

19. „To jest, O Naćiketā, twoja ofiara ogniowa, która prowadzi do Nieba i którą wybrałeś jako swoje drugie dobrodziejstwo. Ludzie będą nazywać ten Ogień twoim imieniem. Teraz, O Naćiketā, wybierz trzecie dobrodziejstwo.”

Komentarz:

Ze względu na obietnicę przyznania Naćiketā trzech dobrodziejstw Jama nadal uważał się za dłużnika; dlatego poprosił chłopca, aby wybrał trzecie dobrodziejstwo i rozgrzeszył go z długu.

Części Wed Mantra i Brāhmana znane jako Karmakāṇḍa, które dotyczą ofiar i innych czynności rytualnych, zawierają różne nakazy i zakazy. Pierwsze dwa dobrodziejstwa, o które poprosił Naćiketā, wchodzą w zakres tych części. Karmakāṇḍa nie zajmuje się prawdziwą wiedzą o naturze Ātmana. Jest to omówione w Upaniszadach, które tworzą Dźñānakāṇḍa, czyli filozoficzną część Wed. Nakazy i zakazy mają zastosowanie tylko do tych, którzy pod wpływem czaru niewiedzy kojarzą z Ātmanem takie iluzoryczne pojęcia, jak to, że jest on sprawcą działania i podmiotem cieszącym się jego owocami. Nieznajomość natury Ātmana jest przyczyną samsāry, czyli powtarzających się narodzin i śmierci we względnym wszechświecie. Ignorancję tę można zniszczyć za pomocą prawdziwej Wiedzy, która odsłania tożsamość Ātmana i Brahmana i charakteryzuje się całkowitym brakiem iluzorycznych nałożeń. Pozostała część Kaṭha Upaniszady poświęcona jest omówieniu tej Wiedzy, dawcy Najwyższego Dobra. Nawet szczęście Brahmāloka, które zostało osiągnięte dzięki drugiemu dobrodziejstwu, nie jest tym samym, co prawdziwa Nieśmiertelność. Jest to możliwe jedynie dzięki Wiedzy o Jaźni, poszukiwanej w trzecim dobrodziejstwie. W ten sposób historia prowadzi do dyskusji na temat Ātmana.

Wers 1.1.20

येयं प्रेते विचिकित्सा मनुष्ये- ऽस्तीत्येके नायमस्तीति चैके ।
एतद्विद्यामनुशिष्टस्त्वयाऽहं वराणामेष वरस्तृतीयः ॥ २० ॥

yeyaṃ prete vicikitsā manuṣye astīty eke nāyam astīti caike ।
etad vidyām anuśiṣṭas tvayāhaṃ varāṇām eṣa varas tṛtīyaḥ ॥ 20 ॥

20. Naćiketā powiedział: „Istnieją takie wątpliwości co do człowieka, gdy jest martwy: niektórzy mówią, że on istnieje; inni, że nie istnieje. To chciałbym wiedzieć, nauczony przez ciebie. To jest trzecie z moich dobrodziejstw.”

Komentarz:

ŻE ON ISTNIEJE: Oznacza to, że istnieje w człowieku niezniszczalny element, który różni się od ciała, zmysłów, umysłu i buddhi, czyli zdolności rozróżniania i który po śmierci przyjmuje inne ciało.

TO CHCIAŁBYM ETC.: Osiągnięcie najwyższego celu życia zależy od Poznania Jaźni.

NAUCZONY PRZEZ CIEBIE: Bo nawet jeśli taki Ātman istnieje, nie można go poznać ani poprzez narządy zmysłów, ani przez wnioskowanie. Tylko wykwalifikowany nauczyciel może przekazywać Wiedzę o Jaźni.

Pierwsze dwa dobrodziejstwa wybrane przez Naćiketā odnoszą się do nieoświeconej osoby, świadomej takich pojęć jak obowiązek, szczęście, tu i zaświaty. Zgodnie z nakazem wedyjskim taka osoba powinna wypełnić swoje moralne i religijne obowiązki, aby oczyścić swoje serce. Kiedy odkryje, że szczęście we względnym wszechświecie, łącznie ze szczęściem Brahmāloka, jest przemijające, wówczas staje się uprawniony do kultywowania Wiedzy o Jaźni. Król Śmierci wkrótce ofiaruje Naćiketā różne ziemskie i niebiańskie przedmioty, których pragną ignoranci i zostanie wykazane, że są to przeszkody do Wiedzy o Jaźni.

Zdobycie Poznania Jaźni wymaga surowej duchowej dyscypliny. Taką Wiedzę mogą zdobyć jedynie ci, którzy są oderwani od wszelkich materialnych pragnień i obiektów. Król Śmierci chciał przekonać się o powadze i determinacji Naćiketā i poddał go surowym testom.

Wers 1.1.21

देवैरत्रापि विचिकित्सितं पुरा न हि सुविज्ञेयमणुरेष धर्मः ।
अन्यं वरं नचिकेतो वृणीष्व मा मोपरोत्सीरति मा सृजैनम् ॥ २१ ॥

devair atrāpi vicikitsitaṃ purā na hi sujñeyam aṇur eṣa dharmaḥ ।
anyaṃ varaṃ naciketo vṛṇīṣva mā moparotsīr ati mā sṛjainam ॥ 21 ॥

21. Jama powiedział: „W tej kwestii nawet bogowie mieli dawniej wątpliwości. Nie jest to łatwe do zrozumienia: natura Ātmana jest subtelna. Wybierz inne dobrodziejstwo, O Naćiketā! Nie naciskaj na mnie. Uwolnij mnie od tego dobrodziejstwa.”

Komentarz:

NIEŁATWE ETC.: Mimo że jest to wielokrotnie wyjaśniane, jest niezrozumiałe dla zwykłych umysłów.

Uczeń był niezachwiany w swojej determinacji.

Wers 1.1.22

देवैरत्रापि विचिकित्सितं किल त्वं च मृत्यो यन्न सुज्ञेयमात्थ ।
वक्ता चास्य त्वादृगन्यो न लभ्यो नान्यो वरस्तुल्य एतस्य कश्चित् ॥ २२ ॥

devair atrāpi vicikitsitaṃ kila tvaṃ ca mṛtyo yan na sujñeyam āttha ।
vaktā cāsya tvādṛg anyo na labhyo nānyo varas tulya etasya kaścit ॥ 22 ॥

22. Naćiketā powiedział: „O Śmierci, nawet bogowie mają wątpliwości w tej sprawie; i stwierdziłeś, że nie jest to łatwe do zrozumienia. Ale nie można znaleźć innego nauczyciela takiego jak ty i z pewnością żadne inne dobrodziejstwo nie jest z tym porównywalne.”

Komentarz:

JAK TY: Jama, Król Śmierci, zajmuje bardzo wysoką pozycję wśród hinduskich bogów. Jest uosobieniem dharmy, czyli prawości i samokontroli. Dzięki swemu najwyższemu nieprzywiązaniu otrzymuje władzę decydowania o losie człowieka po śmierci.
ŻADNE INNE DOBRODZIEJSTWO: Tylko Poznanie Jaźni obdarza człowieka Najwyższym Dobrem. Wszystkie inne formy wiedzy dają rezultaty przejściowe.

Następnie Król Śmierci wystawił Naćiketā na próbę, oferując mu różne ziemskie przyjemności.

Wers 1.1.23

शतायुषः पुत्रपौत्रान्वृणीष्वा बहून्पशून् हस्तिहिरण्यमश्वान् ।
भूमेर्महदायतनं वृणीष्व स्वयं च जीव शरदो यावदिच्छसि ॥ २३ ॥

śatāyuṣaḥ putrapautrān vṛṇīṣva bahūn paśūn hastihiraṇyam aśvān ।
bhūmer mahad āyatanaṃ vṛṇīṣva svayaṃ ca jīva śarado yāvad icchasi ॥ 23 ॥

23. Jama powiedział: „Wybierz synów i wnuków, którzy będą żyć sto lat; wybierz słonie, konie, stada bydła i złoto. Wybierz rozległą domenę na ziemi; żyj tutaj tyle lat ile chcesz.”

Komentarz:

ŻYJ TUTAJ ITP: Dla żyjącej krótko osoby przyjemności ziemskie mijają zbyt szybko; aby jego sugestia wydawała się warta przyjęcia, Jama oferuje Naćiketā nieskończony okres przyjemności.

Wers 1.1.24

एतत्तुल्यं यदि मन्यसे वरं वृणीष्व वित्तं चिरजीविकां च ।
महाभूमौ नचिकेतस्त्वमेधि कामानां त्वा कामभाजं करोमि ॥ २४ ॥

etat tulyaṃ yadi manyase varaṃ vṛṇīṣva vittaṃ cirajīvikāṃ ca ।
mahābhūmau naciketas tvam edhi kāmānāṃ tvā kāmabhājaṃ karomi ॥ 24 ॥

24. „Jeśli uważasz, że jakiekolwiek inne dobrodziejstwo jest równe temu, wybierz je; wybierz bogactwo i długie życie. Bądź królem, O Naćiketā, tej szerokiej ziemi. Sprawię, że będziesz cieszyć się wszystkimi pragnieniami.”

Komentarz:

TEMU: Opisane w poprzednim wersecie.
WSZYSTKIMI PRAGNIENIAMI: Zarówno ziemskimi, jak i niebiańskimi.

Wers 1.1.25

ये ये कामा दुर्लभा मर्त्यलोके सर्वान् कामाँश्छन्दतः प्रार्थयस्व ।
इमा रामाः सरथाः सतूर्या न हीदृशा लम्भनीया मनुष्यैः ।
आभिर्मत्प्रत्ताभिः परिचारयस्व नचिकेतो मरणं माऽनुप्राक्षीः ॥ २५ ॥

ye ye kāmā durlabhā martyaloke sarvān kāmāṃś chandataḥ prārthayasva ।
imā rāmāḥ sarathāḥ satūryā na hīdṛśā lambhanīyā manuṣyaiḥ ।
ābhir matprattābhiḥ paricārayasva naciketo maraṇaṃ mānuprākṣīḥ ॥ 25 ॥

25. „Jakiekolwiek pragnienia są trudne do zaspokojenia w tym świecie śmiertelników, wybieraj je według własnego uznania: te piękne dziewice z ich rydwanami i instrumentami muzycznymi – mężczyźni nie mogą ich dostać. Daję je tobie i będą na ciebie czekać. Ale nie pytaj mnie o śmierć.”

Komentarz:

NIE PYTAJ ETC.: Dla poszukiwacza namacalnego szczęścia pytanie o zaświaty duszy jest równie nieopłacalne, jak „badanie zębów wrony”.

Choć kuszony tymi ponętnymi przedmiotami, Naćiketā pozostał niewzruszony niczym spokojne głębiny oceanu.

Wers 1.1.26

श्वोभावा मर्त्यस्य यदन्तकैतत् सर्वेंद्रियाणां जरयंति तेजः ।
अपि सर्वं जीवितमल्पमेव तवैव वाहास्तव नृत्यगीते ॥ २६ ॥

śvobhāvā martyasya yad antakaitat sarvendriyāṇāṃ jarayanti tejaḥ ।
api sarvaṃ jīvitam alpam eva tavaiva vāhās tava nṛtyagīte ॥ 26 ॥

26. Naćiketā powiedział: „Ale, o Śmierci, one przetrwają tylko do jutra. Co więcej, wyczerpują one wigor wszystkich narządów zmysłów. Nawet najdłuższe życie jest rzeczywiście krótkie. Zachowaj swoje konie, tańce i piosenki dla siebie.”

Komentarz:

PRZETRWAJĄ ETC.: Oznacza to, że wszelkie przyjemności materialne są przemijające.
WYCZERPUJĄ: Przez cieszenie się przyjemnościami zmysłowymi człowiek stopniowo traci swoją dharmę, męskość, mądrość, siłę i sławę. Dlatego w ostatecznym rozrachunku są szkodliwe.
NAWET NAJDŁUŻSZE ITP: Wszystko, co istnieje w czasie i przestrzeni podlega narodzinom, wzrostowi, rozkładowi i śmierci. Bóg może żyć dłużej niż człowiek, a Brahmā, Stwórca, może żyć najdłużej ze wszystkich; ale kiedy wszechświat dobiega końca u końca cyklu, ludzie i bogowie znikają. Sam Ātman jest poza czasem i przestrzenią; dlatego jest nieśmiertelny. W porównaniu z nieśmiertelnością Ātmana nawet długość życia Brahmā jest tak chwilowa jak mrugnięcie oczami. Nieśmiertelność (Amritatwam) jest prawdziwą naturą człowieka, a jej osiągnięcie jest świadomym lub nieświadomym celem jego wysiłków. Ponieważ Naćiketā był poszukiwaczem Nieśmiertelności, nie mógł zadowolić się niczym, co istniało w czasie i przestrzeni i podlegało prawu przyczynowości.

Ponadto:

Wers 1.1.27

न वित्तेन तर्पणीयो मनुष्यो लप्स्यामहे वित्तमद्राक्ष्म चेत्त्वा ।
जीविष्यामो यावदीशिष्यसि त्वं वरस्तु मे वरणीयः स एव ॥ २७ ॥

na vittena tarpaṇīyo manuṣyo lapsyāmahe vittam adrākṣma cet tvā ।
jīviṣyāmo yāvad īśiṣyasi tvaṃ varas tu me varaṇīyaḥ sa eva ॥ 27 ॥

27. „Bogactwo nigdy nie uszczęśliwi człowieka. Co więcej, ponieważ cię ujrzałem, z pewnością zdobędę bogactwo; będę także będę żył tak długo, jak będziesz rządził. Dlatego nie przyjmę żadnego daru poza tym, o który prosiłem.”

Komentarz:

BOGACTWO ITP.: Powszechnie wiadomo, że człowiek zarabia pieniądze niestrudzoną pracą i wielkim cierpieniem, nie czerpiąc jednak z tego trwałej satysfakcji.
PONIEWAŻ CIĘ ETC.: Ponieważ Naćiketā otrzymał łaskę Jama, mógłby otrzymać zarówno bogactwo jak i długie życie, gdyby sobie tego życzył.

Wers 1.1.28

अजीर्यताममृतानामुपेत्य जीर्यन्मर्त्यः क्वधःस्थः प्रजानन् ।
अभिध्यायन् वर्णरतिप्रमोदान् अतिदीर्घे जीविते को रमेत ॥ २८ ॥

ajīryatām amṛtānām upetya jīryan martyaḥ kvadhaḥsthaḥ prajānan ।
abhidhyāyan varṇaratipramodān atidīrghe jīvite ko rameta ॥ 28 ॥

28. „Kto spośród gnijących śmiertelników tutaj na dole, zbliżywszy się do niezniszczalnych nieśmiertelnych i dowiadując się, że mogą oni zaspokoić jego wyższe potrzeby, radowałby się długim życiem, po tym jak rozmyślał o przyjemnościach płynących z piękna i pieśni?”

Komentarz:

NIEZNISZCZALNYCH: Bogowie są wolni od starości i niemocy, choć ostatecznie podlegają śmierci.
WYŻSZE POTRZEBY: Dla poszukującego Nieśmiertelności kultywowanie wiedzy, rozróżnianie i wyrzeczenie są bardziej pożądane niż bogactwo. Kiedy bogowie zostaną przebłagani, mogą obdarzyć człowieka duchowymi cnotami.
RADOWAŁBY SIĘ ETC.: Człowiek musi w końcu rozstać się ze swoimi dobrami materialnymi. Im dłużej się nimi cieszy, tym większy żal odczuwa w chwili rozstania.
ROZMYŚLAŁ: Człowiek myślący zdaje sobie sprawę, że ziemskie przyjemności to nic innego jak przejściowe doznania powstałe w wyniku kontaktu narządów zmysłów z ich przedmiotami. Nie mogą go ocalić od rozkładu i śmierci.

Te i poprzednie wersety pokazują jak głęboko Naćiketā był pod wrażeniem efemerycznej natury wszelkich przyjemności na ziemi i w niebie. Jego tęsknota za Wyzwoleniem poprzez Poznanie Jaźni była rzeczywiście intensywna.

Naćiketā nie mógł ulec pokusie doczesnych przyjemności.

Wers 1.1.29

यस्मिन्निदं विचिकित्सन्ति मृत्यो यत्साम्पराये महति ब्रूहि नस्तत् ।
योऽयं वरो गूढमनुप्रविष्टो नान्यं तस्मान्नचिकेता वृणीते ॥ २९ ॥

yasminn idaṃ vicikitsanti mṛtyo yat sāmparāye mahati brūhi nas tat ।
yo 'yaṃ varo gūḍham anupraviṣṭo nānyaṃ tasmān naciketā vṛṇīte ॥ 29 ॥

29. „Opowiedz mi, o Śmierci, o tym wielkim życiu ostatecznym, co do którego człowiek ma wątpliwości.” Naćiketā z pewnością nie wybierze innego dobrodziejstwa niż to owiane tajemnicą.

Komentarz:

WIELKIM ŻYCIU OSTATECZNYM: Wieczność. Sama wiedza o wiecznej naturze Duszy daje człowiekowi najwyższe szczęście.

Drugie zdanie tego wersetu jest stwierdzeniem pisma świętego, a nie Naćiketā.