Wers 2.1.1

पराञ्चि खानि व्यतृणत् स्वयम्भूस्तस्मात्पराङ्पश्यति नान्तरात्मन् ।
कश्चिद्धीरः प्रत्यगात्मानमैक्षदावृत्तचक्षुरमृतत्वमिच्छन् ॥ १ ॥

parāñci khāni vyatṛṇat svayaṃbhūs tasmāt parāṅ paśyati nāntarātman ।
kaścid dhīraḥ pratyag ātmānam aikṣad āvṛttacakṣur amṛtatvam icchan ॥ 1 ॥

1. Jama powiedział: „Samoistny Najwyższy Pan wyrządził szkodę narządom zmysłów, tworząc je z tendencjami do wychodzenia na zewnętrz; dlatego człowiek postrzega za ich pomocą tylko przedmioty zewnętrzne, a nie wewnętrzną Jaźń. Ale spokojna osoba, pragnąca nieśmiertelności, patrzy na wewnętrzną Jaźń z zamkniętymi oczami.”

Komentarz:

SAMOISTNY ETC.: Pan, który jest jeden i nie ma drugiego, jest zawsze niezależny od wszystkiego. Nie odpowiada przed nikim za swoje czyny.

WYRZĄDZIŁ ETC.: Doświadczenie obiektów zewnętrznych zamiast najgłębszej Jaźni przez narządy zmysłów jest rodzajem krzywdy wyrządzonej im przez Samego Pana kiedy je stworzył i skierował na zewnątrz. Słowo w tekście może również oznaczać „ogoniasty”. Dopóki narządy zmysłów doświadczają obiektów zewnętrznych, są pozbawione Wiedzy o Panu. Można to uznać za rodzaj śmierci dla nich. Ludzie mający światowe pragnienia nawet nie szukają poznania Pana i w ten sposób padają ofiarą powtarzającej się śmierci.

NIEŚMIERTELNOŚĆ: Nieśmiertelność, czyli wieczność, jest samą naturą Ātmana.

WEWNĘTRZNA JAŹŃ: Etymologicznie słowo Ātman oznacza Ducha Wewnętrznego, który przenika i pochłania wszystko, który wszystko doświadcza i którego rzeczywistość pozostaje nienaruszona na zawsze.

JEGO OCZAMI ETC.: To znaczy poprzez odwrócenie zmysłów od obiektów zewnętrznych. Oczy reprezentują tutaj wszystkie narządy zmysłów. Nie jest możliwe, aby człowiek doświadczał jednocześnie świata zewnętrznego i najskrytszej Jaźni. Dyscyplinę samokontroli, dzięki której urzeczywistnia najskrytszą Jaźń, można porównać do zawrócenia płynącego w dół biegu rwącej rzeki.

W poprzedniej części stwierdzono, że Jaźń ukryta we wszystkich istotach nie manifestuje się i jest widziana jedynie poprzez jednopunktowy umysł oświeconego widzącego. Jaka jest przeszkoda do Poznania Jaźni? Jeśli znany jest charakter i przyczyna przeszkody, można podjąć próbę jej usunięcia.

Naturalna skłonność człowieka do skupiania się na obiektach zewnętrznych, innych niż Jaźń, jest przeszkodą na ścieżce Samorealizacji. Nazywa się to awidjā, czyli ignorancją. Kolejną przeszkodą spowodowaną nieznajomością Jaźni jest tęsknota za cieszeniem się materialnymi przyjemnościami tutaj na ziemi i w niebie po śmierci. Niewiedza i pragnienia są zatem dwiema głównymi przeszkodami w Poznaniu Jaźni.

Wers 2.1.2

पराचः कामाननुयन्ति बालास्ते मृत्योर्यन्ति विततस्य पाशम् ।
अथ धीरा अमृतत्वं विदित्वा ध्रुवमध्रुवेष्विह न प्रार्थयन्ते ॥ २ ॥

parācaḥ kāmān anuyanti bālās te mṛtyor yanti vitatasya pāśam ।
atha dhīrā amṛtatvaṃ viditvā dhruvam adhruveṣv iha na prārthayante ॥ 2 ॥

2. „Dzieci gonią za zewnętrznymi przyjemnościami i wpadają w sieć powszechnej śmierci; ale spokojne dusze, poznawszy niezachwianą Nieśmiertelność, nie pożądają żadnej niepewnej rzeczy na tym świecie.”

Komentarz:

DZIECI: To znaczy ludzie z nierozwiniętym intelektem, zamglonym wzrokiem i żądzą materialnych przyjemności.

SIEĆ: Która wikła nieświadome dusze w sieci powtarzających się narodzin i czyni je ofiarami chorób, starości i śmierci.

POWSZECHNA ŚMIERĆ: Nikt, kto utożsamia się z ciałem, nie jest w stanie uniknąć śmierci. Jest to pewny koniec wszystkich stworzeń, które żyją pod urokiem niewiedzy, pielęgnując egoistyczne pragnienia i pracując jedynie nad ich spełnieniem.

NIEŚMIERTELNOŚĆ: Nieprzerwana świadomość najgłębszej Jaźni na którą nie wpływa prawo karmy. Jaźń nie rozszerza się przez dobre działanie, ani nie kurczy się przez złe działanie. Poznanie Jaźni jest pewną i niezmienną Nieśmiertelnością. Względna nieśmiertelność jaką cieszą się bogowie z czasem się kończy.

NIE POŻĄDAJĄ: To znaczy, że nie szukają nieśmiertelności w przemijającym wszechświecie poprzez potomstwo, bogactwo czy życie w niebie. Wyrzekają się wszelkich pragnień rzeczy przemijających.

Sama Wiedza o Jaźni czyni człowieka nieśmiertelnym. Osoba nieoświecona, choć cieszy się najdłuższym życiem na ziemi, pozostaje ofiarą śmierci.

Jak można urzeczywistnić To, znając które mędrcy nie pożądają żadnych ziemskich przedmiotów?

Wers 2.1.3

येन रूपं रसं गन्धं शब्दान् स्पर्शाँश्च मैथुनान् ।
एतेनैव विजानाति किमत्र परिशिष्यते ।
एतद्वै तत् ॥ ३ ॥

yena rūpaṃ rasaṃ gandhaṃ śabdān sparśāṃśca maithunān ।
etenaiva vijānāti kim atra pariśiṣyate ।
etad vai tat ॥ 3 ॥

3. „To poprzez Ātmana poznaje się formę, smak, zapach, dźwięki, dotyk i cielesne przyjemności. Czy jest coś, co pozostaje nieznane Ātmanowi? To, zaprawdę, jest Tamtym.”

Komentarz:

ĀTMAN: Który jest Czystą Świadomością i ostatecznym Wiedzącym.

CZY JEST COŚ ETC.: Wszystko jest znane dzięki Wiedzy o Ātmanie.

TO ZAPRAWDĘ itd.: Oznacza to, że to, o co Naćiketā poprosił Króla Śmierci jako jego trzecie dobrodziejstwo, to nic innego jak Ātman.

Według Wedānty Ātman, który jest Czystą Świadomością, jest Podmiotem, czyli prawdziwym Widzącym; wszystkie rzeczy zewnętrzne – w tym ciało, zmysły, umysł i ego – są przedmiotem, czyli tym, co widziane. Obiekt jest pozbawiony świadomości. Kiedy narząd zmysłu postrzega obiekt zewnętrzny, postrzegającym jest w rzeczywistości Ātman. Ātman używa narządu zmysłu jako instrumentu. Na przykład, gdy rozgrzana żelazna kula coś pali, tak naprawdę pali się ogień, a nie żelazo. Narządy zmysłów i rzeczy zewnętrzne składają się z bezwładnej materii; oba są obiektami percepcji. Jeżeli narząd zmysłu sam w sobie mógłby dostrzec przedmiot, powiedzmy, drzewo, to ono mogłoby również postrzegać inny przedmiot.

Ponieważ Wiedza Jaźni jest subtelna i głęboka, idea z poprzedniego wersetu zostaje powtórzona:

Wers 2.1.4

स्वप्नान्तं जागरितान्तं चोभौ येनानुपश्यति ।
महान्तं विभुमात्मानं मत्वा धीरो न शोचति ॥ ४ ॥

svapnāntaṃ jāgaritāntaṃ cobhau yenānupaśyati ।
mahāntaṃ vibhum ātmānaṃ matvā dhīro na śocati ॥ 4 ॥

4. „To poprzez Ātmana postrzegamy wszystkie obiekty we śnie lub na jawie. Uświadomiwszy sobie ogromnego, wszechprzenikającego Ātmana, spokojna dusza nie smuci się.”

Komentarz:

Człowiek doświadcza trzech stanów świadomości w świecie względnym, a mianowicie stanu czuwania, stanu snu i głębokiego snu. W stanie czuwania działają zmysły i umysł. W snach funkcjonuje wyłącznie umysł. Sen bez snów charakteryzuje się brakiem aktywności zarówno zmysłów, jak i umysłu. Ātman jest Świadkiem działania stanów jawy i snu oraz ich nieobecności podczas snu bez snów. Wszystkie stany względne mogą ulec zmianie. Tylko Ātman, będący Świadkiem wszystkich zmian jest niezmienny. Człowiek urzeczywistniający siebie jako niezmiennego Ātmana uwalnia się od strachu i żalu.

Dusza indywidualna, która doświadcza rezultatów swoich działań oraz podtrzymuje prāṇa i narządy zmysłów, w rzeczywistości nie jest uwarunkowana przez czas i jest Najwyższym Panem wszystkiego.

Wers 2.1.5

य इमं मध्वदं वेद आत्मानं जीवमन्तिकात् ।
ईशानं भूतभव्यस्य न ततो विजुगुप्सते ।
एतद्वै तत् ॥ ५ ॥

ya imaṃ madhvadaṃ veda ātmānaṃ jīvam antikāt ।
īśānaṃ bhūtabhavyasya na tato vijugupsate ।
etad vai tat ॥ 5 ॥

5. „Ten, kto zna indywidualną duszę, doświadczającą owoców działania, jako Ātman, zawsze bliski i Pan przeszłości i przyszłości, nie będzie ukrywał się przed innymi. To, zaprawdę, jest Tamtym.”

Komentarz:

ZNA ETC.: To znaczy uświadamia sobie niedwoistość indywidualnej duszy i Brahmana.

DUSZA INDYWIDUALNA: Jest ona uwarunkowana przez prāṇa, zmysły i inne materialne dodatki.

DOŚWIADCZAJĄCĄ ETC.: Słowa w tekście dosłownie oznaczają „smakosz miodu”. Człowiek szuka owoców działania tak jakby szukał miodu.

PRZESZŁOŚĆ I PRZYSZŁOŚĆ: Należy uwzględnić także teraźniejszość.

UKRYWAŁ: Dopóki człowiek myśli o Ātmanie jako o niewiecznym i ograniczonym, ulega strachowi i dla własnego bezpieczeństwa próbuje ukryć swoje myśli i działania przed innymi. Jeśli jednak wie, że Ātman jest niedualny i niezniszczalny, wówczas nie ma żadnego powodu, aby zachować tajemnicę. Pragnienie ukrycia jest wynikiem strachu, który wynika z postrzegania dualności. Niewiedza tworzy iluzoryczne pojęcie dualności. Prawdziwa siła pochodzi z urzeczywistnienia niedualnego Ātmana.

Bryhadāranjaka Upaniszad opowiada historię o pierwszej stworzonej istocie, która znajdując się samotnie w rozległym wszechświecie, została ogarnięta strachem i szukała towarzysza. Ale od razu powiedział on sobie: „Nie ma nikogo innego oprócz mnie. Dlaczego mam się bać?” W ten sposób pozbył się strachu. Podobnie, kiedy człowiek otrząsa się z iluzji dualności i zdaje sobie sprawę, że istnieje jedynie niedualny Ātman, staje się nieustraszony.

Najgłębsza Jaźń, opisana jako Najwyższy Pan, jest Jaźnią wszystkich istot.

Wers 2.1.6

यः पूर्वं तपसो जातमद्भ्यः पूर्वमजायत ।
गुहां प्रविश्य तिष्ठन्तं यो भूतेभिर्व्यपश्यत ।
एतद्वै तत् ॥ ६ ॥

yaḥ pūrvaṃ tapaso jātam adbhyaḥ pūrvam ajāyata ।
guhāṃ praviśya tiṣṭhantaṃ yo bhūtebhir vyapaśyata ।
etad vai tat ॥ 6 ॥

6. „Ten zaprawdę zna Brahmana, który zna Pierworodnego, potomka wyrzeczeń, stworzonego przed wodami i zamieszkującego wraz z żywiołami w jaskini serca. To, zaprawdę, jest Tamtym.”

Komentarz:

PIERWORODNY: To znaczy Hiraṇjagarbha. Jest On pierwszą manifestacją Brahmana poprzez mājā we względnym wszechświecie.

POTOMEK WYRZECZEŃ: Pragnąc stworzenia, Pan (Saguṇa Brahman) praktykował wyrzeczenie, które polegało na intensywnym myśleniu i rozpamiętywaniu. Całe stworzenie jest wynikiem intensywnego myślenia.

WODY: To znaczy pięć żywiołów. Pięć elementów rozwinęło się po Hiraṇjagarbha.

ŻYWIOŁY: Elementy materialne tworzące ciało i zmysły są spajane przez prawo przyczyny i skutku.

Pragnąc stworzenia Brahman poddaje Siebie intensywnemu myśleniu. Pierwszym rezultatem tego myślenia jest Hiraṇjagarbha czyli Dusza Świata. Następnie ewoluuje pięć elementów materialnych, które z kolei wytwarzają ciała wszystkich stworzeń – bogów, ludzi, zwierząt, ptaków, drzew i tak dalej. Następnie Brahman wchodzi w te ciała jako ich dusze. Tak zindywidualizowany, mieszka w sercach wszystkich, otoczony prāṇa i narządami i doświadcza różnych obiektów. Hiraṇjagarbha i indywidualne dusze, będące potomstwem Brahmana, mają tę samą naturę co Brahman, ponieważ ozdoby wykonane ze złota są niczym innym jak złotem.

Ponadto:

Wers 2.1.7

या प्राणेन संभवत्यदितिर्देवतामयी ।
गुहां प्रविश्य तिष्ठन्तीं या भूतेभिर्व्यजायत ।
एतद्वै तत् ॥ ७ ॥

yā prāṇena sambhavati aditir devatāmayī ।
guhāṃ praviśya tiṣṭhantīṃ yā bhūtebhir vyajāyata ।
etad vai tat ॥ 7 ॥

7. „Ten zaprawdę zna Brahmana, który zna Aditi, duszę wszystkich bóstw, który narodził się w formie Prāṇa, który został stworzony z żywiołów i który wchodząc do serca, w nim przebywa. To, zaprawdę, jest Tamtym.”

Komentarz:

ADITI: dosł. Zjadacz lub Doświadczający; epitet zastosowany do Hiraṇjagarbha, ponieważ jako Dusza Świata jest On podmiotem doświadczającym dźwięku, smaku i wszystkich innych obiektów wszechświata.

DUSZA ETC.: To znaczy ten, który zawiera w sobie wszystkie istoty. Bóstwa zostały tutaj wspomniane ponieważ są istotami wyższymi we względnym wszechświecie.

PRĀṆA: Słowo to odnosi się do Hiraṇjagarbha, który jest życiem kosmicznym.

STWORZONY Z ELEMENTAMI: Odnosi się to do indywidualnej duszy, która wydaje się rodzić z materialnymi elementami tworzącymi ciało fizyczne.

PRZEBYWA ETC.: Jako dusza indywidualna.

Werset ten, podobnie jak poprzedni, odnosi się do Hiraṇjagarbha, pierwszej manifestacji Brahmana we względnym wszechświecie. Inną manifestacją Brahmana jest dźīwa, czyli indywidualna żywa istota. Obydwa są w istocie tożsame z Brahmanem. Ten, kto zna Brahmana w Jego aspekcie Hiraṇjagarbha i dźīwa, zna Go zaprawdę dobrze. Wiedza o przejawionym wszechświecie i Duszy Świata prowadzi do Wiedzy Absolutu. Upaniszady, wbrew opinii powierzchownych krytyków, kładą nacisk na wiedzę o przejawionym wszechświecie jako warunek wstępny poznania Ostatecznej Rzeczywistości. Indo-Aryjczycy z czasów wedyjskich kultywowali dogłębną wiedzę o świecie. Taka wiedza ostatecznie powoduje niechęć do świata i pobudza poszukiwacza do poszukiwania Brahmana, niezmiennej Rzeczywistości. Jeśli ktoś rodzi się z prawdziwą niechęcią do obiektów materialnych, nauczyciele Wedānty wyjaśniają to, mówiąc, że musiał on zdobyć dogłębną wiedzę o różnorodnym wszechświecie w poprzednich wcieleniach. Przejawiony Brahman, czyli wszechświat, w rzeczywistości nie jest różny od Czystej Świadomości. To mājā czyni pozorną różnicę.

Powtórzono tę samą myśl:

Wers 2.1.8

अरण्योर्निहितो जातवेदा गर्भ इव सुभृतो गर्भिणीभिः ।
दिवे दिवे ईड्यो जागृवद्भिर्हविष्मद्भिर्मनुष्येभिरग्निः ।
एतद्वै तत् ॥ ८ ॥

araṇyor nihito jātavedā garbha iva subhṛto garbhiṇībhiḥ ।
dive diva īḍyo jāgṛvadbhir haviṣmadbhir manuṣyebhir agniḥ ।
etad vai tat ॥ 8 ॥

8. „Agni, ukryty w dwóch ogniowych patykach i dobrze strzeżony – jak dziecko w łonie matki – jest czczony dzień po dniu przez przebudzonych ludzi i tych, którzy składają ofiary w ofierze. To, zaprawdę, jest Tamtym.”

Komentarz:

AGNI: Słowo to odnosi się zarówno do widzialnego ognia, w którym ofiarnicy składają swoje ofiary, jak i do Wirāt, czyli Duszy Świata, którą jogini kontemplują w swoich sercach.

OGNIOWE PATYKI: W ofiarach wedyjskich ogień wytwarzano przez pocieranie dwóch drewnianych patyków, zwanych dolnym i górnym arani.

DOBRZE STRZEŻONY: Zarówno przez ofiarników jak i joginów, jak matka, która chroni swoje nienarodzone dziecko za pomocą dobrze regulowanego jedzenia i napojów.

PRZEZ PRZEBUDZONYCH LUDZI ETC.: Odnosi się to do joginów, którzy zawsze są czujni i uważni w zakresie swojej duchowej dyscypliny.

PRZEZ TYCH, KTÓRZY SKŁADAJĄ OFIARY ETC.: Odnosi się do domowników, którzy codziennie składają ofiary w ogniu ofiarnym, co jest jedną ze ich duchowych praktyk.

To Hiraṇjagarbha jest czczony przez joginów w różny sposób i składany w ofiarach jako Agni, czyli Ogień. Kto zna Hiraṇjagarbha, zna Brahmana. Również w tym wersecie wedyjski prorok prosi aspirantów, aby kultywowali wiedzę o wszechświecie i jego kontrolującej duszy.

Dyskusja na temat Brahmana jako Duszy i Esencji przejawionego wszechświata kończy się następująco:

Wers 2.1.9

यतश्चोदेति सूर्योऽस्तं यत्र च गच्छति ।
तं देवाः सर्वेऽर्पितास्तदु नात्येति कश्चन ।
एतद्वै तत् ॥ ९ ॥

yataś codeti sūryo astaṃ yatra ca gacchati ।
taṃ devāḥ sarve arpitās tad u nātyeti kaścana ।
etad vai tat ॥ 9 ॥

9. „Skąd wschodzi słońce i dokąd zachodzi, w którym zawarte są wszystkie dewy i poza które nikt nie może przejść – To zaprawdę jest Tamtym.”

Komentarz:

SKĄD: Odnosi się do Prāṇa, Duszy Świata, który jest nasieniem wszystkich namacalnych obiektów we wszechświecie.

DEWY: Słowo to odnosi się do bóstw, takich jak bóg ognia, bóg wiatru, bóg nieba itd., a także do różnych narządów zmysłów żywych istot.

ZAWARTE SĄ: Podobnie jak szprychy koła przymocowanego do nawy.

Tekst opisuje manifestację Brahmana jako Prāṇa zarówno w jego aspekcie kosmicznym jak i indywidualnym. Wszystkie jaśniejące bóstwa powstają z Prāṇa, są przez niego podtrzymywane i ostatecznie, w stanie niezamanifestowania, stają się z nim jednością. W czasie następnego stworzenia ponownie wyłaniają się z Prāṇa. Odnosi się to również do narządów zmysłów i zindywidualizowanego prāṇa. One także łączą się z prāṇa w czasie snu bez snów i ponownie wyłaniają się z niego na jawie. Według Wedānty różne formy świadomości kontrolujące działania bogów są takie same jak te, które kontrolują czynności narządów zmysłów. Powyższe cztery wersety opisują ostateczną niedualność pozbawionego atrybutów Brahmana, Duszy Świata i duszy indywidualnej. Brahman jest ostateczną przyczyną dwóch pozostałych. Przyczyna pojawia się jako skutek poprzez mājā. Nie ma wewnętrznej różnicy pomiędzy przyczyną a skutkiem. Całe stworzenie to mājā. Tylko Brahman jest prawdziwy.

Niektórzy mogą sprzeciwić się twierdzeniu, że wszystko jest Brahmanem; gdyż wszystkie indywidualne wcielone istoty, od wzniosłego Hiraṇjagarbha aż do źdźbła trawy, są powiązane z upādhi i podlegają narodzinom i śmierci, podczas gdy Brahman, czyli Czysta Świadomość, jest od tego wszystkiego wolny. Mogą powiedzieć, że Brahman i istoty wcielone mają całkowicie odmienny charakter; dlatego nie mogą być identyczne. Zarzut ten zostaje odparty:

Wers 2.1.10

यदेवेह तदमुत्र यदमुत्र तदन्विह ।
मृत्योः स मृत्युमाप्नोति य इह नानेव पश्यति ॥ १० ॥

yad eveha tad amutra yad amutra tad anv iha ।
mṛtyoḥ sa mṛtyum āpnoti ya iha nāneva paśyati ॥ 10 ॥

10. „To co jest tutaj, to samo jest tam; a co jest tam, to samo jest i tutaj. Ten idzie od śmierci do śmierci, kto widzi tutaj jakąkolwiek różnicę.”

Komentarz:

CO JEST TUTAJ: To znaczy to, co nierozróżniającym osobom jawi się jako istota fenomenalna podlegająca prawom czasu, przestrzeni i przyczynowości, ale z punktu widzenia Prawdy jest niczym innym jak czystym Brahmanem.

TO SAMO JEST TAM: Odnosi się do Brahmana, który jest absolutną i niezmienną Świadomością wolną od wszelkiej względności.

CO JEST TAM: Czysta Świadomość, która jest najgłębszą Jaźnią wszystkich.

TO SAMO JEST I TUTAJ: To, co jawi się jako istota fenomenalna, podlega uwarunkowaniom nazwy i formy, przyczyny i skutku.

OD ŚMIERCI DO ŚMIERCI: Nieoświecona dusza podlega powtarzającym się narodzinom i śmierci, które są charakterystyczne dla świata względnego.

JAKĄKOLWIEK RÓŻNICĘ: Takie pojęcia, jak „Jestem inny niż najwyższy Brahman” lub „Najwyższy Brahman jest inny niż ja”. Widoczna różnica pomiędzy dźīwa, czyli indywidualną istotą, a Stwórcą wynika z upādhi, czyli ograniczającego dodatku. Upādhi tworzone jest przez mājā, czyli ignorancję. Oznacza to, że Brahman, czyli Czysta Świadomość, poprzez mājā wydaje się być uwarunkowany kosmiczną ignorancją, a następnie staje się znany jako Stwórca; i ten sam Brahman, uwarunkowany indywidualnym buddhi, pojawia się jako dźīwa. Wraz ze zniszczeniem niewiedzy zostają zniszczone również ograniczające warunki. Wtedy wszędzie widzi się samego Brahmana.

TUTAJ: To znaczy w Brahmanie, który nigdy nie stał się wieloma.

Kiedy człowiek śni, przedmioty snów uważa za rzeczywiste. Po przebudzeniu zdaje sobie sprawę, że są one nierealne, ale obiekty na jawie są prawdziwe. Osiągnąwszy Wiedzę, ta sama osoba zdaje sobie sprawę, że doświadczenia na jawie są równie iluzoryczne jak te we śnie. Chociaż Wedānta dokonuje rozróżnienia patrząc ze względnego punktu widzenia, pomiędzy doświadczeniem na jawie, doświadczeniem snu i iluzoryczną percepcją, jednak z punktu widzenia Rzeczywistości Absolutnej wszystkie trzy doświadczenia są równie nierealne. Dlatego aspirant powinien odrzucić wszelką wielość i wszędzie widzieć Brahmana, wszechprzenikającą Świadomość. Tylko w ten sposób może pokonać strach, który jest spowodowany przez postrzeganie dualności.

Narzędziem, za pomocą którego niszczy się niewiedzę i urzeczywistnia niedualnego Brahmana jest umysł oczyszczony dzięki wskazówkom nauczyciela i praktyce duchowej dyscypliny.

Wers 2.1.11

मनसैवेदमाप्तव्यं नेह नानाऽस्ति किंचन ।
मृत्योः स मृत्युं गच्छति य इह नानेव पश्यति ॥ ११ ॥

manasaivedam āptavyaṃ neha nānāsti kiṃcana ।
mṛtyoḥ sa mṛtyuṃ gacchati ya iha nāneva paśyati ॥ 11 ॥

11. „Jedynie przez umysł można urzeczywistnić Brahmana; wtedy nie widać w Nim żadnej wielości. Ten przechodzi od śmierci do śmierci, kto widzi w wielość w Tym. To, zaprawdę, jest Tamtym.”

Komentarz:

UMYSŁ: Kiedy umysł staje się czysty dzięki praktyce duchowej dyscypliny, urzeczywistnia się Brahmana jako masę jednorodnej, niedualnej Świadomości.

WTEDY: Wiedza Brahmana niszczy niewiedzę, przyczynę postrzegania wielości.

Oświecona dusza widzi Brahmana w różnorodnym wszechświecie, który dla ignoranta jawi się jako coś innego niż Brahman.

Naturę Brahmana trudno zrozumieć:

Wers 2.1.12

अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषो मध्य आत्मनि तिष्ठति ।
ईशानं भूतभव्यस्य न ततो विजुगुप्सते ।
एतद्वै तत् ॥ १२ ॥

aṅguṣṭhamātraḥ puruṣo madhya ātmani tiṣṭhati ।
īśāno bhūtabhavyasya na tato vijugupsate ।
etat vai tat ॥ 12 ॥

12. „Purusza wielkości kciuka zamieszkuje ciało. On jest Panem przeszłości i przyszłości. Po poznaniu Go nie można się już więcej ukrywać. To, zaprawdę, jest Tamtym.”

Komentarz:

PURUSZA: Dosłownie Osoba. Jest to epitet stosowany do Brahmana ze względu na Jego zamieszkiwanie w ciele i wypełnianie całego wszechświata.

KCIUK: Mistycy wedāntyjscy wyobrażają sobie serce jako pączek lotosu wielkości kciuka, wewnątrz którego znajduje się świetlista przestrzeń, w której manifestuje się Brahman. Aspirant używa tej przestrzeni w medytacji jako symbolu Brahmana.

Ponadto:

Wers 2.1.13

अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषो ज्योतिरिवाधूमकः ।
ईशानो भूतभव्यस्य स एवाद्य स उ श्वः ।
एतद्वै तत् ॥ १३ ॥

aṅguṣṭhamātraḥ puruṣo jyotir iva adhūmakaḥ ।
īśāno bhūtabhavyasya sa evādya sa u śvaḥ ।
etad vai tat ॥ 13 ॥

13. „Purusza wielkości kciuka jest jak płomień bez dymu. Pan przeszłości i przyszłości, On jest ten sam dzisiaj i jutro. To, zaprawdę, jest Tamtym.”

Komentarz:

PŁOMIEŃ ETC.: W ten sposób należy medytować o Ātmanie. To czyste światło, bez śladu dymu lub światowości.

DZIŚ ETC.: Ātman zawsze pozostaje taki sam, niezależny od działań ciała i umysłu.

Jogini kontemplują Ātmana w swoich sercach jako Pana przeszłości i przyszłości. Ten sam wieczny i niezmienny Ātman, jak mówi Upaniszada, mieszka teraz w sercach wszystkich i będzie tam mieszkać także w przyszłości.

Chodzi o to, że nie ma nikogo, kto byłby równy Ātmanowi lub oddzielony od Ātmana. Nie będzie też takiej istoty w przyszłości.

Postrzeganie wielości w niedualnym Brahmanie zostaje ponownie potępione:

Wers 2.1.14

यथोदकं दुर्गे वृष्टं पर्वतेषु विधावति ।
एवं धर्मान् पृथक् पश्यंस्तानेवानुविधावति ॥ १४ ॥

yathodakaṃ durge vṛṣṭaṃ parvateṣu vidhāvati ।
evaṃ dharmān pṛthak paśyaṃs tān evānu vidhāvati ॥ 14 ॥

14. „Tak jak woda deszczowa spadająca na szczyt góry spływa po skałach we wszystkich kierunkach, tak też ten, kto postrzega atrybuty jako różne od Brahmana, w rzeczywistości biegnie za nimi we wszystkich kierunkach.”

Komentarz:

SPŁYWA: Jest rozproszony i ostatecznie zagubiony.

ATRYBUTY: Słowo dharma użyte w tym tekście dosłownie oznacza atrybut, który według Adwaita Wedānty nie jest różny od substancji. Atrybuty odróżniające obiekty fenomenalne od Brahmana są skutkiem mājā i dlatego są iluzoryczne. W rzeczywistości są jednym z Brahmanem, który dzięki mājā pojawia się jako wszechświat i istoty stworzone. Gauḍapāda, wielki filozof Adwaity, używa słowa dharma na określenie dźīwa czyli wcielonej istoty która w istocie jest identyczna z Brahmanem. (Patrz Mā. Up. Gau. Kā. IV. 1.)

BIEGNIE ZA ETC.: To znaczy ściga oddzielne byty materialne we względnym świecie. Staje się ofiarą stale powtarzającej się śmierci i nie osiąga Wyzwolenia.

Postrzeganie wielości wynikające z niewiedzy jest przyczyną wszelkiego cierpienia. Tak jak woda deszczowa spływająca po zboczach stromego wzgórza dzieli się na niezliczone kanały i ostatecznie gubi się, nie służąc żadnemu owocnemu celowi, tak również ten, kto widzi wielość wcielonych istot stworzonych przez upādhi i podąża za nimi jakby były prawdziwe, gubi się we względnym świecie i nie osiąga Wyzwolenia, które jest ostatecznym celem ewolucji.

Oświecona osoba jest wolna od iluzji wielości stworzonej przez upādhi. Widzi niedualnego Ātmana, który jest Czystą Świadomością. W ten sposób jego dusza zostaje pochłonięta tym niedualnym Ātmanem.

Wers 2.1.15

यथोदकं शुद्धे शुद्धमासिक्तं तादृगेव भवति ।
एवं मुनेर्विजानत आत्मा भवति गौतम ॥ १५ ॥

yathodakaṃ śuddhe śuddham āsiktaṃ tādṛg eva bhavati ।
evaṃ muner vijānata ātmā bhavati gautama ॥ 15 ॥

15. „Tak jak czysta woda wlana do czystej wody staje się z nią jednością, tak samo, o Gautama, czyni to Jaźń mędrca, który wie.”

Komentarz: