Wers 2.2.1

पुरमेकादशद्वारमजस्यावक्रचेतसः ।
अनुष्ठाय न शोचति विमुक्तश्च विमुच्यते ।
एतद्वै तत् ॥ १ ॥

puram ekādaśadvāram ajasyāvakracetasaḥ ।
anuṣṭhāya na śocati vimuktaś ca vimucyate ।
etad vai tat ॥ 1 ॥

1. „Istnieje miasto z jedenastoma bramami należące do nienarodzonego Ātmana o niezmąconej Świadomości. Kto nad Nim medytuje, nie smuci się więcej; wyzwolony [z więzów ignorancji], staje się wolny. To, zaprawdę, jest Tamtym.”

Komentarz:

MIASTO ETC.: To znaczy ciało. Jedenaście bram to jedenaście otworów: dwoje oczu, dwoje uszu, dwa nozdrza, usta, pępek, dwa dolne narządy i otwór na czubku głowy, przez który uchodzi oddech życia Jogina w chwili śmierci.

NALEŻĄCE DO: Pod panowaniem.

NIENARODZONY: Wolny od takich cech materii jak narodziny, wzrost, rozkład i śmierć.

NIEZMĄCONEJ ŚWIADOMOŚCI: Tak jak z pozycji słońca nie ma zmiany w jego świetle, tak też z pozycji Ātmana nie ma zmiany w Jego Świadomości. Takie modyfikacje jak wzrost i rozkład nie mogą być powiązane ze Świadomością. Gdyby tak nie było, należałoby pomyśleć o innej niezmiennej Świadomości, która byłaby świadkiem wszystkich tych zmian. Ātman, będący ostatecznym świadkiem wszelkich zmian zewnętrznych i wewnętrznych, jest Panem ciała.

MEDYTUJE: Tej medytacji towarzyszy prawdziwa Wiedza.

NIE SMUCI SIĘ WIĘCEJ: Ponieważ medytujący jest wolny od wszelkich pragnień i widzi Ātmana we wszystkich istotach. Znajomość Brahmana czyni go nieustraszonym, a co za tym idzie wolnym od smutku.

WYWOLONY: Znawca Ātmana nawet żyjąc w ciele jest wolny od niewoli pragnień i działań stworzonych przez ignorancję.

STAJE SIĘ WOLNY: Po śmierci osiąga ostateczne Wyzwolenie i nie podlega żadnemu przymusowi przyjęcia ciała w świecie względnym.

Miasto i jego władca bardzo się od siebie różnią. Zmiana pierwszego nie ma wpływu na drugie. Podobnie Ātman jest całkowicie różny od ciała. Wzrost lub rozkład ciała nie ma żadnego wpływu na Ātmana. Stałe i niezmienne To jest niezależne od ciała. Wiedza Jaźni jest bardzo subtelna i głęboka. W niniejszym rozdziale zostaje to wyjaśnione z innego punktu widzenia.

W różnych ciałach nie ma różnych Ātmanów. Ten sam Ātman mieszka we wszystkich ciałach. Jest On wszechobecny.

Wers 2.2.2

हँसः शुचिषद्वसुरान्तरिक्षसद्होता वेदिषदतिथिर्दुरोणसत् ।
नृषद्वरसदृतसद्व्योमसद् अब्जा गोजा ऋतजा अद्रिजा ऋतं बृहत् ॥ २ ॥

haṃsaḥ śuciṣad vasur antarikṣasad dhotā vediṣad atithir duroṇasat ।
nṛṣad varasad ṛtasad vyomasad abjā gojā ṛtajā adrijā ṛtaṃ bṛhat ॥ 2 ॥

2. „On jest słońcem zamieszkującym jasne niebiosa. On jest powietrzem zamieszkującym międzyprzestrzeń. On jest ogniem zamieszkującym ziemię. Jest gościem mieszkającym w domu. Mieszka w ludziach, w bogach, w prawdzie, w niebie. Rodzi się w wodzie, na ziemi, w ofierze, w górach. On jest Prawdziwy i Wielki.”

Komentarz:

GOŚCIEM ETC.: Można też przetłumaczyć zdanie: „On jest sokiem soma mieszkającym w naczyniu ofiarnym”.

PRAWDA: Słowo ryta może również oznaczać ofiarę.

WODA: On rodzi się w wodzie jako muszle, ostrygi perłowe, ryby i inne stworzenia morskie.

ZIEMIA: To znaczy, jak jęczmień i inne zboża.

OFIARA: Jako różne środki pomocnicze.

GÓRY: Jako strumienie i rzeki.

PRAWDA: O niezmiennej naturze.

WIELKI: Ponieważ On jest przyczyną wszystkiego.

Jest tylko jeden Ātman bez drugiego, który jest wszechprzenikającą Jaźnią wszechświata. Ātman, nie będąc różny od Brahmana, całkowicie wyklucza wielość i różnicę.

Oto dowody wskazujące na istnienie Ātmana niezależnego od ciała:

Wers 2.2.3

ऊर्ध्वं प्राणमुन्नयत्यपानं प्रत्यगस्यति ।
मध्ये वामनमासीनं विश्वे देवा उपासते ॥ ३ ॥

ūrdhvaṃ prāṇam unnayati apānaṃ pratyag asyati ।
madhye vāmanam āsīnaṃ viśve devā upāsate ॥ 3 ॥

3. „On jest tym, który wysyła prāṇa w górę i który prowadzi apāna w dół. Wszystkie Dewy czczą Tego cudownego, który siedzi pośrodku.”

Komentarz:

ON: Jaźń, którą Naćiketā chciał poznać dzięki swemu trzeciemu dobrodziejstwu.

PRĀṆA: Jedna faza energii życiowej, znana jako oddech, której obecność odczuwa się w nozdrzach. Cztery pozostałe fazy nazywane są apāna, wjāna, udāna i sāmāna. Apāna pomaga w wydalaniu niezasymilowanego jedzenia i napojów. Wjāna porusza się we wszystkich kierunkach i przenika całe ciało jako prądy nerwowe. Główną funkcją udāna, która działa w gardle, jest pomoc duszy i subtelnemu ciału w chwili śmierci. Samāna pomaga w trawieniu; przenosi także składniki odżywcze przez organizm. Tych pięć to nie tyle różne siły, ile różne aspekty jednej i tej samej energii życiowej znanej jako mukhja prāṇa, czyli główny prāṇa, który czasami nazywany jest po prostu prāṇa. Według widzących z Wedānty ten prāṇa jest manifestacją dynamicznej energii kosmicznej w indywidualnym ciele, która manifestuje się poprzez wszystkie ożywione i nieożywione obiekty oraz je podtrzymuje.

DEWY: Tutaj słowo to oznacza narządy zmysłów.

CUDOWNY: Słowo Wāmana w tekście oznacza także karła. Jaźń jest często opisywana jako będąca wielkości kciuka.

W ŚRODKU: To znaczy w sercu.

Narządy zmysłów przekazują Ātmanowi wrażenia ze świata zewnętrznego, jak poddani przynoszący ofiary królowi. Oznacza to, że wszystkie ich działania służą przyjemności Ātmana. Ātman posługuje się narządami zmysłów i prāṇa aby spełnić swój cel, tak jak król posługuje się swoimi urzędnikami; jest zupełnie inny niż oni.

Indywidualna dusza posługuje się ciałem jako narzędziem zdobywania doświadczeń, które ostatecznie prowadzą do jej emancypacji. Kiedy opuszcza ciało, ono rozpada się jak miasto po opuszczeniu go przez króla.

Wers 2.2.4

अस्य विस्रंसमानस्य शरीरस्थस्य देहिनः ।
देहाद्विमुच्यमानस्य किमत्र परिशिष्यते ।
एतद्वै तत् ॥ ४ ॥

asya visraṃsamānasya śarīrasthasya dehinaḥ ।
dehād vimucyamānasya kim atra pariśiṣyate ।
etad vai tat ॥ 4 ॥

4. „Kiedy dusza utożsamiona z ciałem i zamieszkująca w nim zostanie oddzielona od ciała, uwolniona od niego, co wtedy pozostanie? To, zaprawdę, jest Tamtym.”

Komentarz:

CO ETC.: W chwili śmierci ciało subtelne, składające się z pięciu prāṇa, pięciu organów percepcji, pięciu organów działania, umysłu i intelektu, opuszcza ciało materialne wraz z duszą. Materialne ciało niszczeje i popada w ruinę.

TO ZAPRAWDĘ ETC.: Ātman, którego Naćiketā chciał poznać, jest tą duchową istotą w człowieku, bez której ciało nie może żyć nawet przez chwilę. Jest czymś zupełnie odmiennym od ciała.

Można zarzucić, że ciało nie jest podtrzymywane przez Ātmana ale przez Prāṇa, czyli siłę życiową, w przypadku braku której ginie. Odpowiedź na ten zarzut brzmi:

Wers 2.2.5

न प्राणेन नापानेन मर्त्यो जीवति कश्चन ।
इतरेण तु जीवन्ति यस्मिन्नेतावुपाश्रितौ ॥ ५ ॥

na prāṇena nāpānena martyo jīvati kaścana ।
itareṇa tu jīvanti yasminn etāv upāśritau ॥ 5 ॥

5. „Żaden śmiertelnik nie żyje nigdy dzięki prāṇa, który się wznosi, ani apāna który opada. Ludzie żyją dzięki czemuś innemu, od czego tych dwóch zależy.”

Komentarz:

ŻADEN ŚMIERTELNIK: Zgodnie z filozofią Wedānty jakakolwiek kombinacja nieczujących części musi być dla czującej istoty. Połączenie implikuje cel, który wskazuje na świadomość. Na przykład przedmiot taki jak dom, pojazd lub mebel, składający się z części, nie służy żadnemu celowi sam w sobie, ale celowi kogoś innego. Prāṇa i narządy zmysłów składają się z części nieruchomych; powstają w wyniku połączenia subtelnych elementów w różnych proporcjach. Dlatego w swoich działaniach kieruje nimi ktoś inny, komu służą. To jest Ātman, czyli Jaźń, prosty, niedwoisty, jednorodny Duch. Prāṇa i apāna w tym tekście obejmują także narządy zmysłów.

Narządy zmysłów, prāṇa, umysł, intelekt i reszta spełniają swoje odpowiednie funkcje, aby służyć potrzebom Ātmana.

Na pytanie zadane przez Naćiketā odpowiedział teraz bezpośrednio Król Śmierci:

Wers 2.2.6

हन्त त इदं प्रवक्ष्यामि गुह्यं ब्रह्म सनातनम् ।
यथा च मरणं प्राप्य आत्मा भवति गौतम ॥ ६ ॥

hanta ta idaṃ pravakṣyāmi guhyaṃ brahma sanātanam ।
yathā ca maraṇaṃ prāpya ātmā bhavati gautama ॥ 6 ॥

6. „No cóż, Gautama, opowiem ci o tym głębokim i wiecznym Brahmanie, a także o tym, co dzieje się z Ātmanem po spotkaniu ze śmiercią.”

Komentarz:

A TAKŻE ETC.: Jeśli Ātman opuści ciało po osiągnięciu Wiedzy, uzyska Wyzwolenie i nie narodzi się ponownie we względnym świecie. Pytanie o to, co dzieje się po śmierci nie dotyczy wyzwolonej duszy.

Doktryna o karmie i odrodzeniu jest przekazana tym, którzy umierają bez Wiedzy o Brahmanie:

Wers 2.2.7

योनिमन्ये प्रपद्यन्ते शरीरत्वाय देहिनः ।
स्थाणुमन्येऽनुसंयन्ति यथाकर्म यथाश्रुतम् ॥ ७ ॥

yonim anye prapadyante śarīratvāya dehinaḥ ।
sthāṇum anye 'nusaṃyanti yathākarma yathāśrutam ॥ 7 ॥

7. „Niektóre dźīwa wchodzą do łona, aby wcielić się jako istoty organiczne, a inne udają się do materii nieorganicznej – zgodnie ze swoją pracą i wiedzą.”

Komentarz:

ISTOTY ORGANICZNE: Żywe istoty wyposażone w narządy fizyczne.

MATERIA NIEORGANICZNA: Taka jak drzewa, rośliny i tak dalej.

Zgodnie z doktryną karmy i ponownych narodzin przyszłość wcielonej duszy zależy od jej obecnych działań i wiedzy. Przez dobre działanie staje się dobra, a przez złe działanie staje się zła. Można przyjąć dowolne ciało we względnym wszechświecie, od ciała boga po ciało rośliny. Jeśli w chwili śmierci dominuje sattwa, uzyskuje się ciało boga; jeśli radźas, ciało ludzkie; a jeśli tamas, ciało podludzkie. Należy jednak pamiętać, że natury Ātmana nie zmienia fakt przyjęcia przez Niego ciała. Ātman używa ciała, aby służyło Jego celom. Wszyscy ostatecznie osiągną Wyzwolenie.

Teraz opisano Ātmana, którego natura jest niezrozumiała w zwykłym rozumieniu. Jest to niezmienna Świadomość obecna w człowieku i Świadek jego stanów jawy, snu i stanu bez snów.

Wers 2.2.8

य एष सुप्तेषु जागर्ति कामं कामं पुरुषो निर्मिमाणः ।
तदेव शुक्रं तद्ब्रह्म तदेवामृतमुच्यते ।
तस्मिँल्लोकाः श्रिताः सर्वे तदु नात्येति कश्चन ।
एतद्वै तत् ॥ ८ ॥

ya eṣa supteṣu jāgarti kāmaṃ kāmaṃ puruṣo nirmimāṇaḥ ।
tad eva śukraṃ tad brahma tad evāmṛtam ucyate ।
tasmiṃl lokāḥ śritāḥ sarve tad u nātyeti kaścana ।
etad vai tat ॥ 8 ॥

8. „On, Purusza, który pozostaje obudzony podczas gdy narządy zmysłów śpią, kształtując jedną piękną formę za drugą, tamten jest w istocie Czystością, czyli Brahmanem i tylko tamten nazywane jest Nieśmiertelnym. Wszystkie światy są zawarte w Nim i żaden nie może wyjść poza. To, zaprawdę, jest Tamtym.”

Komentarz:

KSZTAŁTOWANIE ETC.: Odnosi się do stanu snu, kiedy narządy zmysłów pozostają nieaktywne. Kiedy człowiek śpi, Ātman pod wpływem niewiedzy tworzy obiekty snów. Można to też wyjaśnić w ten sposób: Przez samą obecność Ātmana umysł, czyli narząd wewnętrzny, tworzy różne formy ze swoich nagromadzonych przeszłych wrażeń. Również we śnie bez snów Ātman, czyli Czysta Świadomość, istnieje jako Świadek biernego stanu umysłu, kiedy nic nie jest pojmowane. Dlatego człowiek budzący się ze snu bez snów zauważa, że w tamtym czasie nic nie wiedział. Ātman jest niezniszczalnym i niezmiennym Świadkiem trzech stanów świadomości.

TO JEST BRAHMAN: Brahman, czyli Ostateczna Rzeczywistość, jest Czystą Świadomością w człowieku, która jest identyczna z Czystą Świadomością we wszechświecie.

SĄ ZAWARTE: Czysta Świadomość jest ostateczną przyczyną i podstawą wszechświata.

Pomimo wielości ciał Ātman jest jeden i niedwoisty.

Wers 2.2.9

अग्निर्यथैको भुवनं प्रविष्टो रूपं रूपं प्रतिरूपो बभूव ।
एकस्तथा सर्वभूतान्तरात्मा रूपं रूपं प्रतिरूपो बहिश्च ॥ ९ ॥

agnir yathaiko bhuvanaṃ praviṣṭo rūpaṃ rūpaṃ pratirūpo babhūva ।
ekas tathā sarvabhūtāntarātmā rūpaṃ rūpaṃ pratirūpo bahiś ca ॥ 9 ॥

9. „Jak ten sam niedualny ogień, gdy wszedł do świata, staje się inny w zależności od tego, co spala, tak też ten sam niedualny Ātman, zamieszkujący wszystkie istoty, staje się inny w zależności od tego, w co wchodzi. I istnieje To także bez.”

Komentarz:

Pomimo powtarzanych twierdzeń Wedāntystów na temat niedualności Ātmana, wielu wprowadzonych w błąd logików, zwłaszcza wśród dualistów, upiera się, że Ātmanów musi być wielu. Twierdzą, że śmierć jednej osoby nie oznacza śmierci drugiej, owoc działania jednego nie jest zbierany przez drugiego, a działanie jednego nie aktywuje drugiego. Z tych i podobnych powodów dualiści utrzymują, że musi być wielu Ātmanów, wzajemnie niezależnych, z których każdy istnieje jako odrębna istota. Mówią, że to dlatego, że jest wielu Ātmanów, nie widać żadnego zamieszania w takich zjawiskach jak narodziny i śmierć. Adwaitysta odpowiada, że niedualny Ātman ze względu na swoje powiązanie z różnymi upādhi, czyli ograniczającymi dodatkami, wydaje się przybierać różne nazwy i formy. Te upādhi są iluzoryczne i nierealne. Pozornych Ātmanów może być wielu, ale prawdziwy Ātman jest jeden. Ātman przenika wszystkie różne obiekty w świecie zjawisk, a mimo to istnieje w Swojej wewnętrznej czystości. Wedānta nie jest panteizmem.

Kolejna ilustracja:

Wers 2.2.10

वायुर्यथैको भुवनं प्रविष्टो रूपं रूपं प्रतिरूपो बभूव ।
एकस्तथा सर्वभूतान्तरात्मा रूपं रूपं प्रतिरूपो बहिश्च ॥ १० ॥

vāyur yathaiko bhuvanaṃ praviṣṭo rūpaṃ rūpaṃ pratirūpo babhūva ।
ekas tathā sarvabhūtāntarātmā rūpaṃ rūpaṃ pratirūpo bahiś ca ॥ 10 ॥

10. „Tak jak to samo niedualne powietrze po wejściu do świata staje się różne w zależności od tego, do czego wchodzi, tak też ten sam niedualny Ātman, zamieszkujący wszystkie istoty, staje się inny w zależności od tego, w co wchodzi. I istnieje To także bez.”

Komentarz:

RÓŻNE ETC.: Powietrze wnikające do ciała fizycznego jako prāṇa jest znane pod różnymi nazwami, w zależności od różnych funkcji. Podano także ilustrację przedstawiającą różne brzmienie powietrza przechodzącego przez różne instrumenty muzyczne.

Można postawić zarzut, że jeśli Najwyższa Jaźń jest Jaźnią wszystkich rzeczy, wówczas musi być zabarwiona ich cechami. Zarzut zostaje odparty:

Wers 2.2.11

सूर्यो यथा सर्वलोकस्य चक्षुः न लिप्यते चाक्षुषैर्बाह्यदोषैः ।
एकस्तथा सर्वभूतान्तरात्मा न लिप्यते लोकदुःखेन बाह्यः ॥ ११ ॥

sūryo yathā sarvalokasya cakṣur na lipyate cākṣuṣair bāhyadoṣaiḥ ।
ekas tathā sarvabhūtāntarātmā na lipyate lokaduḥkhena bāhyaḥ ॥ 11 ॥

11. „Jak słońce, które pomaga wszystkim oczom widzieć, nie jest dotknięte wadami oczu ani objawami zewnętrznymi, tak też jedyny Ātman, zamieszkujący wszystkie istoty, nigdy nie jest skażony nieszczęściem świata, będąc poza nim.”

Komentarz:

WADAMI ETC.: Odniesienie do kontaktu oczu z rzeczami nieczystymi, a także do skażenia umysłu, które czasami następuje po takim kontakcie. Nie plamią one słońca, bez którego światła nie można zobaczyć żadnego przedmiotu zewnętrznego.

TAK TEŻ ETC.: To rzeczywistość Ātmana sprawia, że światowe przedmioty wydają się realne. Jednak Ātman, ponieważ jest nieprzywiązany, pozostaje niewrażliwy na ból i przyjemność, dobro i zło oraz inne pary przeciwieństw, które fałszywie narzucają się na Niego z powodu niewiedzy. To samo dotyczy pustyni i mirażu. Miraż wydaje się być prawdziwy ze względu na pustynię, ale jego cechy nie mogą mieć wpływu na pustynię, ponieważ te dwie rzeczy nie są ze sobą powiązane.

Poniższy tekst jest adaptacją komentarza Śankary:

„Wszystkie istoty z powodu awidjā, czyli ignorancji nałożonej na Ātmana, cierpią niedolę wynikającą z pragnień i działań; ale taka ignorancja w rzeczywistości nie istnieje w Ātmanie. To dzięki iluzji widzi się odpowiednio węża, srebro, wodę i szarość odpowiednio w linie, macierzy perłowej, na pustyni i na błękitnym niebie. Lina i cała reszta w rzeczywistości nie są w najmniejszym stopniu dotknięte przedmiotami fałszywie im przypisanymi, ponieważ są one całkowicie zewnętrzne w stosunku do narzuconych w ten sposób pojęć. Podobnie poprzez ignorancję ludzie nakładają na Ātmana błędne pojęcie wolnej woli, działania i owocu – porównywalne z błędnym pojęciem węża, srebra itd. – a w konsekwencji doświadczają cierpienia, starości i śmierci. Jednak Sam Ātman, choć jest Jaźnią wszystkich, nie jest dotknięty nieszczęściem wywołanym nałożeniem przeciwnego pojęcia. Dlaczego? Ponieważ jest To, podobnie jak w przypadku liny i reszty, całkiem zewnętrzne w stosunku do przeciwnego pojęcia, nałożonego przez niewiedzę.”

Powszechnie wiadomo, że przyczyną nieszczęścia jest zależność. Najwyższa Jaźń, która nie jest dualna i Pan wszystkiego, jest wolna od nieszczęścia. Dlatego urzeczywistnienie Najwyższej Jaźni powinno być celem wszystkich, którzy szukają pokoju i Najwyższego Dobra.

Wers 2.2.12

एको वशी सर्वभूतान्तरात्मा एकं रूपं बहुधा यः करोति ।
तमात्मस्थं येऽनुपश्यन्ति धीराः तेषां सुखं शाश्वतं नेतरेषाम् ॥ १२ ॥

eko vaśī sarvabhūtāntarātmā ekaṃ rūpaṃ bahudhā yaḥ karoti ।
tam ātmasthaṃ ye 'nupaśyanti dhīrās teṣāṃ sukhaṃ śāśvataṃ netareṣām ॥ 12 ॥

12. „Jest jeden Najwyższy Władca, najgłębsza Jaźń wszystkich istot, która czyni Swoją jedną formę różnorodną. Wieczne szczęście należy do mądrych, którzy dostrzegają Go w sobie – a nie do innych.”

Komentarz:

WŁADCA: Cały wszechświat jest pod kontrolą Najwyższej Jaźni. Nie ma nikogo równego Mu pod względem mocy, a już na pewno większego.

CZYNI ETC.: Sam Pan ma naturę niepodzielnej, czystej i jednorodnej Świadomości; lecz z powodu mājā powstają różnorodne formy istot podludzkich, ludzkich i nadludzkich. W ten sposób niedualny Pan pojawia się jako wszechświat zawierający wiele imion i form. A ta mājā, czyli kosmiczna iluzja, która nie istnieje poza Panem, jest Jego niezgłębioną mocą.

WIECZNE SZCZĘŚCIE: Powstające z błogiej Jaźni, a nie z kontaktu z jakimkolwiek materialnym przedmiotem.

MĄDRYCH: Ci, którzy są obdarzeni rozróżnianiem i oderwali się od obiektów materialnych postrzegają Ātmana, postępując zgodnie z instrukcjami pism świętych objaśnionymi przez wykwalifikowanego nauczyciela.

WEWNĄTRZ SIEBIE: Pan objawia się jako świadomość w każdej czującej istocie. Odbija się On w buddhi, czyli intelekcie, jak światło w lustrze. Ātman, będąc bezcielesnym i wszechprzenikającym jak niebo, nie może mieć ciała jako Swoje oparcie.

Najwyższy Pan jest najgłębszą Jaźnią wszystkich, nawet najbardziej nierozróżniających osób przywiązanych do materialnych przyjemności świata zewnętrznego. Jednak ci drudzy, z powodu bariery ignorancji, nie mogą cieszyć się trwałym szczęściem.

Ponadto:

Wers 2.2.13

नित्योऽनित्यानां चेतनश्चेतनानाम् एको बहूनां यो विदधाति कामान् ।
तमात्मस्थं येऽनुपश्यन्ति धीराः तेषां शान्तिः शाश्वती नेतरेषाम् ॥ १३ ॥

nityo 'nityānāṃ cetanaś cetanānām eko bahūnāṃ yo vidadhāti kāmān ।
tam ātmasthaṃ ye 'nupaśyanti dhīrās teṣāṃ śāntiḥ śāśvatī netareṣām ॥ 13 ॥

13. „Jest Ktoś, kto jest wieczną Rzeczywistością wśród niewiecznych obiektów, jedyną [prawdziwie] świadomą Istotą wśród świadomych obiektów i która choć nie jest dualna, spełnia pragnienia wielu. Wieczny pokój należy do mądrych, którzy dostrzegają Go w sobie – a nie do innych.”

Komentarz:

NIEWIECZNYCH: Pan jest jedyną, niezmienną podstawą całej fenomenalnej egzystencji, która nakłada się na Niego poprzez awidjā. Według Wed na początku nowego cyklu Pan stwarza słońce, księżyc, planety i inne obiekty materialne, tak jak istniały w poprzednim cyklu. Pod koniec cyklu nie ulegają one całkowitemu unicestwieniu; pozostają w formie przyczynowej, połączone w niezróżnicowaną prakryti. Pan jest niezmiennym podłożem całego zmieniającego się wszechświata podczas jego tworzenia, utrzymywania i rozpadu.

WŚRÓD ŚWIADOMYCH ETC.: Bóstwa i inne żywe istoty czerpią swą inteligencję i świadomość od Najwyższej Jaźni, tak jak kawałek gorącego żelaza czerpie swą moc spalania od ognia. Bez Świadomości Ātmana wszystkie istoty stałyby się bezwładne.

SPEŁNIA ETC.: Powoduje urzeczywistnienie działań człowieka zgodnie z prawem karmy. Prawo samo w sobie nie może funkcjonować; musi być zarządzane i prowadzone przez inteligencję Pana.

WIELU: Wcielonych istot uwikłanych w mājā.

Prawdziwym i wiecznym pokojem można cieszyć się jedynie poprzez komunię z Najwyższym Panem.

Błogość wynikająca z urzeczywistnienia Jaźni niewątpliwie wykracza poza myśl i mowę, które należą do względnej egzystencji; ale są one bezpośrednio doświadczane przez oświecone dusze. Dlatego nie należy rezygnować z wysiłku na rzecz urzeczywistnienia Jaźni, uważając je za niemożliwy; należy raczej dążyć z wiarą i szacunkiem.

Wers 2.2.14

तदेतदिति मन्यन्तेऽनिर्देश्यं परमं सुखम् ।
कथं नु तद्विजानीयां किमु भाति विभाति वा ॥ १४ ॥

tad etad iti manyante 'nirdeśyaṃ paramaṃ sukham ।
kathaṃ nu tad vijānīyāṃ kim u bhāti vibhāti vā ॥ 14 ॥

14. „Mędrcy zdają sobie sprawę z tej nieopisanej Najwyższej Radości jako „To jest Tamtym”. Jak mogę sobie uświadomić To? Czy To jest samoświetlne? Czy To świeci jasno, czy nie?”

Komentarz:

MĘDRCY: Którzy wyrzekli się wszelkich ziemskich pragnień. „TO JEST TAMTYM”: to znaczy, jako bezpośrednie i natychmiastowe doświadczenie, różniące się od wiedzy pośredniej poprzez wnioskowanie lub świadectwo werbalne. Kiedy narządy zmysłów przestają działać, a umysł, charakteryzujący się pragnieniami i wolą wycisza się, wówczas jedynie można osiągnąć Poznanie Jaźni jako bezpośrednie doświadczenie.

CZY TO ŚWIECI ETC.: Czy można jasno dostrzec światło Ātmana za pomocą własnego intelektu? Wątpliwości pojawiają się, ponieważ Ātman jest poza słowami i myślami.

Odpowiedź na wątpliwości powstałe w powyższym wersecie brzmi: Brahman jest samoświetlny; Daje również światło innym jasnym obiektom. Zatem Brahmana można poznać zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio.

Wers 2.2.15

न तत्र सूर्यो भाति न चन्द्रतारकं नेमा विद्युतो भान्ति कुतोऽयमग्निः ।
तमेव भान्तमनुभाति सर्वं तस्य भासा सर्वमिदं विभाति ॥ १५ ॥

na tatra sūryo bhāti na candratārakaṃ nemā vidyuto bhānti kuto 'yam agniḥ ।
tam eva bhāntam anu bhāti sarvaṃ tasya bhāsā sarvam idaṃ vibhāti ॥ 15 ॥

15. „Nie świeci tam słońce, ani księżyc, ani gwiazdy, ani te błyskawice – nie mówiąc już o tym ogniu. On świecąc, wszystko świeci dzięki Niemu. Jego światłem wszystko to zostaje oświetlone.”

Komentarz:

SŁOŃCE: Które oświetla wszystkie przedmioty materialne.

TAM: To znaczy w Brahmanie, który jest najgłębszą Jaźnią wszystkiego.

Oparzyć może tylko ciepło wrzącej wody: woda sama w sobie nie może się poparzyć. Podobnie słońce, księżyc i inne jasne obiekty same w sobie nie są świetliste: to światło Brahmana obdarza je światłem. Widzący poznają bezpośrednio jasność Brahmana w głębi swojej medytacji; można to również wywnioskować na podstawie światła słońca, księżyca i innych obiektów. To, że Ātman jest samoświetlny, można również poznać po różnych przejawach ego, takich jak „czuję”, „myślę” i „wiem”. Samo ego jest bezwładne i nieinteligentne.

Tutaj kończy się rozdział drugi części drugiej Kaṭha Upaniszad.