Kena 1.1

1. Uczeń zapytał: Om. Z czyjej woli umysł zmierza do swego przedmiotu? Na czyj rozkaz najważniejszy prāṇa spełnia swój obowiązek? Na czyją wolę ludzie wypowiadają mowę? Kim jest bóg, który kieruje oczami i uszami?

Ponieważ uczeń był dobrze wykwalifikowany do wiedzy, wyjaśniono mu Pierwszą Zasadę.

2. Nauczyciel odpowiedział: To jest Ucho ucha, Umysł umysłu, Mowa mowy, Życie życia i Oko oka. Odłączywszy Jaźń [od narządów zmysłów] i wyrzekając się świata, mądrzy osiągają nieśmiertelność.

Brahmana nie można poznać umysłem ani zmysłami, ponieważ jest to sam Ātman, czyli najgłębsza Jaźń człowieka.

3-4. Nie dociera tam oko, ani mowa, ani umysł. Nie znamy Tego; nie rozumiemy, jak ktoś może Tego uczyć. To jest inne od tego co znane; To jest ponad tym co nieznane. Tak słyszeliśmy od dawnych nauczycieli, którzy nas tego nauczali.

Powyższy werset rodzi pewną trudność. Można zapytać, jak Brahman może być Ātmanem. Panuje powszechne przekonanie, że Ātman, czyli Jaźń, jest fenomenalną istotą, która wykonuje działania i oddaje cześć, aby osiągnąć niebo lub obcować z bogami i która podlega prawu odrodzenia. Dlatego Brahman może odnosić się do jakiegoś innego bóstwa, takiego jak Wisznu, Indra czy Īśwara, które ma prawo do naszego uwielbienia, nie zaś do tej Jaźni. Kilka szkół akceptuje ten pogląd. Stąd słuszny jest wniosek, że tym, co jest znane i godne czci jest Brahman i że Jaźń, to znaczy czciciel, jest czymś różnym od Niego. Przewidując taką trudność ze strony ucznia, nauczyciel odpowiedział, że Ātman to nic innego jak Czysta Inteligencja, bez której zmysły nie mogą funkcjonować.

5. Tamto, czego nie można wyrazić mową, ale przez które wyraża się mowa – tylko Tamto poznaj jako Brahmana, a nie to, co ludzie tutaj czczą.

6. Tamto, czego umysł nie może pojąć, ale dzięki któremu, jak mówią, umysł jest pojmowany – tylko Tamto można poznać jako Brahmana, a nie to, co ludzie tutaj czczą.

7. Tamto, czego oko nie może dostrzec, ale przez które oko jest postrzegane – tylko Tamto poznajemy jako Brahmana, a nie to, co ludzie tutaj czczą.

8. Tamto, czego ucho nie może usłyszeć, ale dzięki któremu słuch jest postrzegany – tylko Tamto poznaje się jako Brahmana, a nie to, co ludzie tutaj czczą.

9. Tamto, czego oddech nie może wyczuć, ale przez co oddech wyczuwa przedmiot – tylko Tamto jest znane jako Brahman, a nie to, co ludzie tutaj czczą.

Tutaj kończy się rozdział pierwszy Kena Upaniszad.

Kena 1.2

1. Nauczyciel powiedział: „Jeśli myślisz: „Dobrze znam Brahmana”, to z pewnością niewiele wiesz o formie Tego; znasz tylko formę Tego uwarunkowaną przez człowieka lub bogów. Dlatego nawet teraz Brahman jest wart twojego dociekania.”Uczeń powiedział: „Wydaje mi się, że znam Brahmana”.

Uczeń nie był wstrząśnięty słowami nauczyciela, który chciał sprawdzić jego przekonanie. Przypomniał sobie co nauczyciel powiedział o Brahmanie, a mianowicie że różni się To od tego znane i jest ponad nieznanym. Uzasadnił to stwierdzenie i zweryfikował jego prawdziwość na podstawie własnego doświadczenia.

2. Uczeń powiedział: „Nie sądzę, abym znał To dobrze, ani nie sądzę, abym Tego nie znał. Ten z nas, który zna znaczenie „Ani nie wiem, ani wiem” – zna Brahmana.”

Upaniszad odchodzi obecnie od metody pytań i odpowiedzi i przedstawia własne poglądy na temat stosunku oświeconej duszy do Brahmana.

3. Ten, przez którego Brahman nie jest znany, zna To; ten, przez którego jest To znane, nie zna Tego. Nie jest To znane przez tych, którzy To znają; jest To znane przez tych, którzy Tego nie znają.

4. Brahmana poznaje się, gdy To jest urzeczywistnione w każdym stanie umysłu; gdyż dzięki takiej Wiedzy osiąga się Nieśmiertelność. Dzięki Ātmanowi uzyskuje się siłę; przez Wiedzę, Nieśmiertelność.

To naprawdę nieszczęśliwe urodzić się na świecie jako ofiara ignorancji i prowadzić życie fenomenalnej istoty – czy to boga, człowieka, czy istoty podludzkiej – i doświadczać cierpienia starości, chorób i śmierci. Dlatego człowiek, który osiągnął wysoki stan ewolucji i kultywuje tęsknotę duchową, powinien podjąć szczególny wysiłek, aby w tym życiu zrealizować cel, jakim jest Wolność.

5. Jeśli człowiek zna tutaj Ātmana, wówczas osiąga prawdziwy cel życia. Jeśli Tego tutaj nie pozna, czeka go wielka zagłada. Urzeczywistniwszy Jaźń w każdej istocie, mądrzy porzucają świat i stają się nieśmiertelni.

Tutaj kończy się rozdział drugi Kena Upaniszad.

Kena 1.3

1. Według opowieści Brahman odniósł zwycięstwo dla bogów; i przez to zwycięstwo Brahmana bogowie byli uszczęśliwieni. Mówili sobie: „Zaprawdę, to zwycięstwo jest nasze; zaprawdę, ta chwała jest tylko nasza.”

Brahman, wszechwiedzący Duch i Świadek, od razu dowiedział się o fałszywym pojęciu bogów. Nie chciał, żeby pozostali zwiedzeni jak demony.

2. Brahman z pewnością wszystko zrozumiał i pojawił się przed nimi. Ale nie wiedzieli, kim był ten uroczy Duch.

Bogowie przestraszyli się widoku tej cudownej postaci i chcieli wiedzieć, kto to był.

3-6. Powiedzieli do Agni (Ognia): „O Agni! Dowiedz się, kim jest ten wielki Duch”. „Tak” – powiedział i pospieszył do Tego. Brahman zapytał go: „Kim jesteś?” Odpowiedział: „Jestem znany jako Agni; nazywam się także Dźātawedā.” Brahman powiedział: „Jaka moc jest w tobie, który jesteś tak dobrze znany?” Ogień odpowiedział: „Mogę spalić wszystko – cokolwiek jest na ziemi”. Brahman położył przed nim słomkę i powiedział: „Spal to”. On rzucił się ku temu z całym zapałem, ale nie mógł jej spalić. Potem powrócił od Ducha i powiedział bogom: „Nie mogłem dowiedzieć się, kim jest ten Duch”.

7-10. Wtedy powiedzieli do Wāju (Powietrza): „O Wāju! Dowiedz się, kim jest ten wielki Duch”. „Tak” – powiedział i pospieszył do Tego. Brahman zapytał go: „Kim jesteś?” Odpowiedział: „Jestem znany jako Wāju; Nazywam się także Mātariśwā.” Brahman powiedział: „Jaka moc jest w tobie, który jesteś tak dobrze znany?” Wāju odpowiedział: „Mogę unieść wszystko – cokolwiek jest na ziemi”. Brahman położył przed nim słomkę i powiedział: „Unieś to”. On rzucił się ku temu z całym zapałem, ale nie mógł jej ruszyć. Potem powrócił od Ducha i powiedział bogom: „Nie mogłem dowiedzieć się, kim jest ten Duch”.

11-12. Wtedy bogowie powiedzieli do Indry: „O Maghawan! Dowiedz się, kim jest ten wielki Duch”. „Tak” – powiedział i pospieszył do Tego. Ale Duch zniknął przed nim. Wtedy Indra ujrzał w tym właśnie rejonie nieba niezwykle ozdobioną Kobietę. Była to Umā, córka Himālaja. Podszedł do Niej i zapytał: „Kim jest ten wielki Duch?”

Tutaj kończy się rozdział trzeci Kena Upaniszad.

Kena 1.4

1. Odpowiedziała: „To w rzeczy samej Brahman. Tylko dzięki zwycięstwu Brahmana osiągnęliście chwałę.” Po tym Indra zrozumiał, że był to Brahman.

Indra, Wāju i Agni są przywódcami bogów „ze względu na ich głęboką wiedzę o Brahmanie.

2. Ponieważ zbliżyli się bardzo blisko Brahmana i jako pierwsi dowiedzieli się, że był to Brahman, ci dewowie, mianowicie Agni, Wāju i Indra, przewyższyli innych bogów.

Indra powiedział Agni i Wāju, że Duch jest Brahmanem; ale Indra dowiedział się o Brahmanie od Umā. Dlatego Indra przewyższał wszystkich innych bogów.

3. Ponieważ Indra był najbliżej Brahmana i jako pierwszy dowiedział się, że był to Brahman, Indra przewyższał innych bogów.

4. Oto instrukcja dotycząca Brahmana w odniesieniu do bogów: jest To jak błyskawica; To jest jak mrugnięcie oka.

5. A teraz instrukcja o Brahmanie w odniesieniu do indywidualnej jaźni: Umysł niejako kieruje się do Brahmana. Poszukiwacz za pomocą umysłu nieustannie nawiązuje z Tym bliską komunię. Taka powinna być wola jego umysłu.

Jak czcić Brahmana:

6. Ten Brahman nazywany jest Tadwana, Najśliczniejszym ze wszystkich; należy To czcić pod imieniem Tadwana. Wszystkie stworzenia pragną tego, który w ten sposób czci Brahmana.

Po otrzymaniu powyższego pouczenia uczeń zwrócił się do nauczyciela.

7. Uczeń powiedział: „Naucz mnie, panie, Upaniszady”. Nauczyciel odpowiedział: „Opowiedziałem ci już Upaniszad. Z pewnością opowiedziałem ci Upaniszad o Brahmanie.”

Wiedza o Jaźni, opisana w Upaniszadach, jest wieczna i samoświetlna, lecz pozostaje zasłonięta przez awidjā, czyli ignorancję. Po zniszczeniu niewiedzy natychmiast następuje objawienie Jaźni. Opisano sposoby zniszczenia niewiedzy:

8. Wyrzeczenia, powściągliwość i rytuały ofiarne są Tego stopami, a Wedy są Tego członkami. Prawda jest Tego siedzibą.

Rezultat wiedzy zawartej w Kena Upaniszad:

9. Kto w ten sposób zna tę Upaniszad, otrząsa się ze wszystkich grzechów i zostaje mocno osadzony w nieskończonym i najwyższym Niebie, zaiste, najwyższym Niebie.

Tutaj kończy się rozdział czwarty Kena Upaniszad.