Wers 1.2.1

यदि मन्यसे सुवेदेति दहरमेवापि नूनं त्वं वेत्थ ब्रह्मणो रूपम् ।
यदस्य त्वं यदस्य देवेष्वथ नु मीमाँस्येमेव ते मन्ये विदितम् ॥ १ ॥

yadi manyase suvedeti dabhramevāpi nūnaṁ tvaṁ vettha brahmaṇo rūpam ।
yadasya tvaṁ yadasya deveṣvatha nu mīmāṁsyameva te manye viditam ॥ 1 ॥

1. Nauczyciel powiedział: „Jeśli myślisz: „Dobrze znam Brahmana”, to z pewnością niewiele wiesz o formie Tego; znasz tylko formę Tego uwarunkowaną przez człowieka lub bogów. Dlatego nawet teraz Brahman jest wart twojego dociekania.”Uczeń powiedział: „Wydaje mi się, że znam Brahmana”.

Komentarz:

JEŚLI MYŚLISZ ETC.: Nauczyciel obawiał się, że uczeń, usłyszawszy, że Brahman jest Ātmanem, może dojść do wniosku, że Brahman jest ego.

„ZNAM DOBRZE BRAHMANA”: Brahman nie może, podobnie jak inne przedmioty materialne, być przedmiotem wiedzy człowieka. Ogień może spalić wszystko, co łatwopalne, ale nie sam siebie. Podobnie poznający może poznać wszystkie przedmioty, które ze swej natury mogą być przez niego poznane; lecz nigdy nie będzie mógł poznać w podobny sposób swojej własnej Jaźni. Wszyscy Wedāntyści przyznają, że jedynie Brahman jest najgłębszą Jaźnią wszystkich wiedzących. Poprzednie wersety opisują Brahmana jako Oko oka, Ucho ucha itd., podkreślając w ten sposób niedwoistość Brahmana i Ātmana. Co więcej, nie ma innej świadomości poznającej czy postrzegającej, dzięki której można poznać Brahmana. Dlatego należy rozwiać wszelkie fałszywe wyobrażenia ucznia, jakoby dobrze znał Brahmana jako przedmiot. Powszechnym doświadczeniem jest to, że naukę niezwykle trudną do zrozumienia rozumie jedynie człowiek, którego bariery mentalne zostały zniszczone, a nie inni. Zauważono również, że spośród kilku uczniów otrzymujących tę samą instrukcję od zwykłego nauczyciela niektórzy rozumieją jego słowa właściwie, niektórzy je przekręcają, niektórzy uzyskują zupełnie przeciwne znaczenie, a niektórzy w ogóle ich nie rozumieją. Jeśli tak jest w przypadku zwykłych spraw, tym bardziej jest to prawdą w odniesieniu do Ātmana, który należy do sfery nadzmysłowej. Logicy mają sprzeczne poglądy na temat Ātmana. Niektórzy mówią, że Ātman jest wieczny i cieszy się doświadczeniami po śmierci; niektórzy mówią, że nie jest To wieczne i ginie wraz ze zniszczeniem ciała. Zatem wątpliwość, od której rozpoczyna się tekst, jest jak najbardziej słuszna.

ALE MAŁO ETC.: Rzeczywiście, istnieje wiele przejawów Brahmana we względnym świecie uwarunkowanych imionami i formami. Wszystkie przedmioty – od najwyższego Bóstwa po źdźbło trawy – są wieloma formami Brahmana ograniczonymi upādhi, które są stworzone przez mājā. Żaden z nich nie reprezentuje prawdziwej natury Brahmana. Według Wed Brahman jest wolny od dźwięku, dotyku, formy, imienia i innych atrybutów.

JEGO FORMA UWARUNKOWANA ETC.: Formy Brahmana uwarunkowane przez ciała i umysły ludzi i bogów są jedynie nieznacznymi jego przejawami w czasie i przestrzeni. Istotą tego fragmentu jest to, że Brahman, wolny od wszelkich ograniczeń, jest nieskończony, niedwoisty, wzniosły i wieczny i dlatego nie można Tego opisać jako dobrze znanego przez nikogo.

MYŚLĘ, ŻE WIEM itd.: Uczeń posłuchał rady nauczyciela, odszedł w samotność i w skupieniu rozważał instrukcje. Potem zrozumiał jej znaczenie poprzez właściwe rozumowanie i co więcej, doświadczył go tak namacalnie, jak widzi się owoc na dłoni. Potem wrócił i powiedział nauczycielowi, że poznał prawdę o Brahmanie.

Uczeń nie był wstrząśnięty słowami nauczyciela, który chciał sprawdzić jego przekonanie. Przypomniał sobie co nauczyciel powiedział o Brahmanie, a mianowicie że różni się To od tego znane i jest ponad nieznanym. Uzasadnił to stwierdzenie i zweryfikował jego prawdziwość na podstawie własnego doświadczenia.

Wers 1.2.2

नाहं मन्ये सुवेदेति नो न वेदेति वेद च ।
यो नस्तद्वेद तद्वेद नो न वेदेति वेद च ॥ २ ॥

nāhaṁ manye suvedeti no na vedeti veda ca ।
yo nastadveda tadveda no na vedeti veda ca ॥ 2 ॥

2. Uczeń powiedział: „Nie sądzę, abym znał To dobrze, ani nie sądzę, abym Tego nie znał. Ten z nas, który zna znaczenie „Ani nie wiem, ani wiem” – zna Brahmana.”

Komentarz:

Może się wydawać, że w wypowiedzi ucznia jest sprzeczność. Jeśli coś jest nieznane, to nie można powiedzieć, że jest znane. Jeżeli zaś coś jest znane, to z całą pewnością nie można o tym powiedzieć, że jest nieznane. Określenie rzeczy jako znanej i nieznanej jest możliwe tylko dla osoby, która jest ofiarą wątpliwości lub halucynacji. Takie stwierdzenie o Brahmanie jest sprzeczne, gdyż Wiedza o Brahmanie usuwa wszelkie wątpliwości, błędy i konflikty. Głębsza refleksja nad tym wersetem usunie jednak oczywistą sprzeczność. Brahman jest pozbawiony atrybutów i działań; dlatego nie można Go poznać jako garnka, słoika ani żadnego innego zewnętrznego przedmiotu. Dlatego właściwe jest stwierdzenie, że nie można dobrze poznać Brahmana. Z drugiej strony Brahman istnieje we wszystkich istotach jako ich najgłębsza Jaźń. Nikt nie może zaprzeczyć Jaźni. Nawet wątpiący lub negujący Jaźń myśli tylko w świetle Jaźni. Każdy jest pewien siebie, ale nie zna jego prawdziwej natury. Więc nie jest to zupełnie nieznane. Dlatego nie można powiedzieć, że w ogóle nie zna się Brahmana. Dlatego nie było niewłaściwe, gdy uczeń powiedział: „Ani nie wiem, ani nie wiem”.

Upaniszad odchodzi obecnie od metody pytań i odpowiedzi i przedstawia własne poglądy na temat stosunku oświeconej duszy do Brahmana.

Wers 1.2.3

यस्यामतं तस्य मतं मतं यस्य न वेद सः ।
अविज्ञातं विजानतां विज्ञातमविजानताम् ॥ ३ ॥

yasyāmataṁ tasya mataṁ mataṁ yasya na veda saḥ ।
avijñātaṁ vijānatāṁ vijñātamavijānatām ॥ 3 ॥

3. Ten, przez którego Brahman nie jest znany, zna To; ten, przez którego jest To znane, nie zna Tego. Nie jest To znane przez tych, którzy To znają; jest To znane przez tych, którzy Tego nie znają.

Komentarz:

TEN, PRZEZ KTÓREGO BRAHMAN NIE JEST ZNANY ETC.: Odnosi się do prawdziwego znawcy Brahmana.

TEN, PRZEZ KTÓREGO JEST ZNANE ETC.: Odnosi się do nieoświeconej osoby, która fałszywie twierdzi, że zna Brahmana.

NIE JEST TO ZNANE ETC.: Odnosi się do znawców Brahmana, którzy twierdzą, że Tego nie znają.

JEST TO ZNANE PRZEZ TYCH ETC.: Odnosi się do tych, których wiedza o Brahmanie jest niedoskonała, a nie do tych, którzy są całkowicie ignorantami; w przypadku tego ostatniego nawet nie pojawia się myśl o Wiedzy o Brahmanie. Niedoskonały znawca postrzega Ātmana jako uwarunkowanego przez takie ograniczające elementy, jak umysł, intelekt i zmysły. Nie widzi Ātmana wolnego od upādhi. Myli swoje pojęcie intelektu, umysłu i reszty z wiedzą o Brahmanie. Zatem niedoskonałemu znawcy Brahman jedynie wydaje się być znany; w rzeczywistości To nie jest znane.

Jeśli rzecz ma formę lub atrybuty, można ją wyrazić słowami lub pojąć myślą. Jeśli jednak jest ich pozbawiona, wszelkie wysiłki umysłu i narządów zmysłów, aby to zrozumieć, są daremne. Brahman jest pozbawiony formy, imienia i cech. Co więcej, sam umysł nie jest świetlisty: jego pozorna jasność pochodzi ze światła Ātmana. Wreszcie, moc umysłu jest ograniczona. Im więcej kontempluje Brahmana i uświadamia sobie Jego prawdziwą wielkość i chwałę, tym bardziej rozumie, że nigdy nie będzie w stanie uchwycić Jego pełnej natury. Dlatego dla oświeconej duszy Brahman pozostaje jakby nieznany. Ale nieoświecona osoba, niezdolna do zrozumienia Brahmana, uważa jedną z Jego upādhi za Brahmana i w ten sposób dochodzi do wniosku, że poznała Brahmana. To, co poznała jest w rzeczywistości umysłem, buddhi lub jakimś innym upādhi Brahmana.

Jeśli Brahman w ogóle nie jest znany, może wówczas utrzymywać, że zwykłej światowej osoby nie można odróżnić od oświeconej. Zarzut ten zostaje odrzucony:

Wers 1.2.4

प्रतिबोधविदितं मतममृतत्वं हि विन्दते ।
आत्मना विन्दते वीर्यं विद्यया विन्दतेऽमृतम् ॥ ४ ॥

pratibodhaviditaṁ matamamṛtatvaṁ hi vindate ।
ātmanā vindate vīryaṁ vidyayā vindate’mṛtam ॥ 4 ॥

4. Brahmana poznaje się, gdy To jest urzeczywistnione w każdym stanie umysłu; gdyż dzięki takiej Wiedzy osiąga się Nieśmiertelność. Dzięki Ātmanowi uzyskuje się siłę; przez Wiedzę, Nieśmiertelność.

Komentarz:

KAŻDY STAN UMYSŁU: Słowo bodha w tekście oznacza doświadczenie mentalne. Tym, dzięki czemu wszystkie stany umysłu są oświecone i postrzegane jako przedmioty jest Ātman. Choć sam w sobie jest czystą inteligencją i świadkiem, Ātman jaśnieje poprzez każde doświadczenie umysłu. Ten, kto zna Ātmana jako tego, który oświetla i jako świadka wszystkich stanów mentalnych, zna Go naprawdę dobrze. Ātman jest wolny od narodzin i śmierci, nieuwarunkowany i niedualny, chociaż zamieszkuje wszystkie istoty.

NIEŚMIERTELNOŚĆ: Nieśmiertelność jest samą naturą Ātmana. Nie jest to coś, co Ātman nabywa z zewnątrz. Jeśli Ātmana uważa się za śmiertelnego, dzieje się tak dlatego, że poprzez ignorancję utożsamia się go z tak nietrwałymi przedmiotami jak ciało czy narządy zmysłów.

SIŁA: To znaczy moc, która umożliwia osiągnięcie nieśmiertelności. Siła zdobyta dzięki bogactwu, zdrowiu, mantrze (magicznym słowom), medycynie, wyrzeczeniom lub jodze nie może pokonać śmierci, ponieważ taka siła pochodzi z przyczyn, które same w sobie są nietrwałe. Znajomość Ātmana jest siłą samą w sobie.

POPRZEZ WIEDZĘ ETC.: Wiedza Ātmana sama w sobie jest Nieśmiertelnością. Śmierć wynika z niewiedzy. Wiedza niszczy zasłonę niewiedzy i odsłania nieśmiertelną naturę Ātmana. Znawca Ātmana może przyjąć lub porzucić ciała tak samo, jak ubranie, lecz zawsze pozostaje świadomy swojej nieśmiertelności.

Według Wedānty sam umysł jest istotą materialną pozbawioną świadomości; ale podobnie jak lustro może odzwierciedlać świadomość. Za pomocą światła Ātmana jest w stanie uchwycić przedmioty. Nie może być żadnego doświadczenia – żadnej wewnętrznej czy zewnętrznej percepcji – bez światła Ātmana. Kiedy naczynie zostanie umieszczone przed oczami, umysł przybiera formę. Wtedy światło Ātmana odbite w umyśle ukazuje garnek. Ten stan umysłu oświetlony światłem Ātmana nazywany jest w tekście bodha. Oświecona dusza widzi w każdym stanie mentalnym lub doświadcza jedynie Brahmana, który jest Świadomością, Istnieniem i Absolutną Błogością. Tekst wedāntyczny stwierdza, że jeśli aspirant nie utożsamia się z ciałem i zna Najwyższą Prawdę, wówczas w każdym stanie umysłu doświadcza komunii z Brahmanem.

Według systemu filozoficznego Njāja świadomość nie jest nieodłączną częścią Ātmana. Powstaje tylko wtedy, gdy Ātman wchodzi w kontakt z umysłem. Wolny od tego kontaktu Ātman jest pozbawiony świadomości i świetlistości. Pogląd ten jest sprzeczny z poglądem wyrażonym w Upaniszadach: że Ātman jest Wiedzą i Świadomością. Według szkoły buddyjskich idealistów świadomość jest samoświetlna, ale chwilowa; dlatego też nie jest wieczna. Pogląd ten jest sprzeczny z pismami świętymi, które mówią o Brahmanie jako o wiecznej i samoświecącej Świadomości.

To naprawdę nieszczęśliwe urodzić się na świecie jako ofiara ignorancji i prowadzić życie fenomenalnej istoty – czy to boga, człowieka, czy istoty podludzkiej – i doświadczać cierpienia starości, chorób i śmierci. Dlatego człowiek, który osiągnął wysoki stan ewolucji i kultywuje tęsknotę duchową, powinien podjąć szczególny wysiłek, aby w tym życiu zrealizować cel, jakim jest Wolność.

Wers 1.2.5

इह चेदवेदीदथ सत्यमस्ति न चेदिहावेदीन्महती विनष्टिः ।
भूतेषु भूतेषु विचित्य धीराः प्रेत्यास्माल्लोकादमृता भवन्ति ॥ ५ ॥

iha cedavedīdatha satyamasti na cedihāvedīnmahatī vinaṣṭiḥ ।
bhūteṣu bhūteṣu vicitya dhīrāḥ pretyāsmāllokādamṛtā bhavanti ॥ 5 ॥

5. Jeśli człowiek zna tutaj Ātmana, wówczas osiąga prawdziwy cel życia. Jeśli Tego tutaj nie pozna, czeka go wielka zagłada. Urzeczywistniwszy Jaźń w każdej istocie, mądrzy porzucają świat i stają się nieśmiertelni.

Komentarz:

PRAWDZIWY CEL ŻYCIA: To znaczy najwyższe dobro, czyli nieśmiertelność. Tekst może również odnosić się do długowieczności, światowego dobrobytu i prawości. Znawca Brahmana może zdobyć wszystkie te cenne przedmioty życia; ale zawsze woli Wolność od jakiegokolwiek ziemskiego posiadania.

JEŚLI TEGO ETC.: To znaczy pomimo wszystkich ułatwień danych mu w celu urzeczywistnienia Prawdy.

WIELKA ZAGŁADA: Człowiek umierający w niewiedzy o Jaźni jest skazany na wędrówkę po świecie przez niekończący się łańcuch narodzin i śmierci. Nie ma nic bardziej żałosnego niż utrata duchowego dziedzictwa z powodu lenistwa lub nieuwagi.

W KAŻDEJ ISTOCIE: Żywej i nieożywionej. Brahman jest immanentny we wszystkim. To jedynie istnieje. Imiona i formy są na Niego fałszywie nakładane poprzez awidjā.

PORZUCAJĄ ETC.: Świat charakteryzujący się fałszywymi pojęciami „ja” i „moje” jest projektowany przez siłę ignorancji.

Kto zna Brahmana, staje się Brahmanem. Urzeczywistnienie jedności z Brahmanem jest nauką Upaniszad.