Teraz zaczyna się rozdział dziewiąty¹, w którym przedstawiamy Kena Upaniszad, która traktuje o Najwyższym Brahmanie. Wcześniej² zostały w pełni wyjaśnione wszystkie karmy, podobnie jak medytacja nad prāṇa, która jest podstawą wszystkich rytuałów, a także te medytacje, które traktują o sāmanach, środkach pomocniczych karmy.

Następnie są opisy Gājatrī Sāman i Waṃśa, czyli genealogiczna lista nauczycieli i uczniów. Kiedy wszystkie opisane powyżej rytuały i medytacje są wiernie wykonywane, mają one tendencję do oczyszczania umysłu poszukiwacza Wyzwolenia, który jest wolny od pragnień. Z drugiej strony, ten, kto wykonuje czynności określone w Śruti i Smryti, ale pielęgnuje pragnienia i jest pozbawiony wiedzy, w rezultacie podąża Południową Ścieżką³ i powraca do samsāra⁴.

Ale ci, którzy kierując się swoimi naturalnymi impulsami, angażują się w działania zabronione przez pisma święte, degradują się i odradzają w niższych ciałach, począwszy od zwierząt po nieruchome przedmioty.⁵

Na poparcie powyższego Wedy mówią: „[Ci, którzy wykonują działanie pod przymusem swoich naturalnych pragnień] nie podróżują ani Północną⁶, ani Południową Ścieżką. Rodzą się jako małe stworzenia [takie jak robaki i owady], ofiary powtarzających się narodzin i śmierci. «Urodzić się i umrzeć» – oto trzecia ścieżka.” Inny fragment Wed mówi: „Trzy rodzaje żywych istot [mianowicie te zrodzone z łona i jaj oraz te zrodzone z ziemi, takie jak drzewa i pnącza], niezdolne do podróżowania żadną z tych ścieżek, osiągają nędzny koniec.”

Ale ten kto ma czyste serce i jest wolny od pragnień i kto dzięki dobrym skłonnościom powstałym w wyniku chwalebnej pracy wykonanej w tym lub w poprzednich wcieleniach, kultywuje oderwanie się od działań zewnętrznych i przemijających, charakteryzujących się środkami i celami, ten bada naturę najskrytszej Jaźni. Właśnie ten temat poruszany jest w Kena Upaniszad – której nazwa wzięła się od pierwszego słowa tej księgi, Keneszitam – w formie pytań i odpowiedzi.

Kaṭha Upaniszad (2.1.1) stwierdza: „Samoistniejący Najwyższy Pan wyrządził szkodę narządom zmysłów, tworząc je z zewnętrznymi tendencjami; dlatego człowiek postrzega za ich pomocą tylko zewnętrzne przedmioty, a nie wewnętrzną Jaźń. Ale spokojna osoba, pragnąca nieśmiertelności, patrzy na wewnętrzną Jaźń z zamkniętymi oczami.

Muṇḍaka Upaniszad (1.2.12) stwierdza: „Niech brāhmin po zbadaniu wszystkich światów, które można zdobyć dzięki uczynkom, uwolni się od pragnień: nic, co jest wieczne, nie może zostać wytworzone przez to, co nie jest wieczne. Aby mógł on zrozumieć to Wieczyste, niech z paliwem w ręku zbliży się do guru, który jest dobrze zaznajomiony z Wedami i zawsze oddany Brahmanowi.”Tylko w ten sposób, a nie inaczej, człowiek wolny od pragnień zyskuje kwalifikacje do słuchania, medytowania i zdobywania wiedzy o najgłębszej Jaźni. Dzięki wiedzy o tożsamości najgłębszej Jaźni i Brahmana, adźñāna (ignorancja), która jest nasieniem samsāra i przyczyną pragnień oraz przepływu działań, zostaje całkowicie zniszczona. Wedy mówią: „Jak może istnieć złudzenie i jak może istnieć smutek dla tego, kto widzi jedność?” „Znawca Ātmana pokonuje smutek”. „Pęta serca zostają zerwane, wszelkie wątpliwości zostają rozwiane, a wszelkie uczynki przestają przynosić owoce, gdy ogląda się Tego, który jest zarówno wysoki, jak i niski.” (Mu. Up. 2.2.8)

Można twierdzić, że wiedza połączona z działaniem może umożliwić osiągnięcie wyżej wymienionego rezultatu. Odpowiedź jest negatywna. Bryhadāraṇjaka Upaniszad stwierdza, że taka kombinacja daje różne rezultaty. Werset tej Upaniszady rozpoczyna się słowami: „Pozwól mi mieć żonę”, a następnie mówi: „Przez spłodzenie syna jedynie zdobywa się ten świat, a nie przez inne działania; przez karmę, Świat Ojców; a przez wiedzę Świat Bogów.” Zatem Bryhadāraṇjaka Upaniszad stwierdza, że połączenie karmy i wiedzy skutkuje osiągnięciem trzech światów, a nie Ātmana. Ten sam werset nawołuje człowieka, aby został wędrownym sannjāsinem i podaje następujący powód: „Co osiągniemy poprzez dzieci – my, którzy osiągnęliśmy tę Jaźń, ten świat?” Znaczenie tego stwierdzenia jest następujące: „Co osiągniemy poprzez dzieci, karmę i połączenie karmy i wiedzy, które są środkami do osiągnięcia światów śmiertelników, ojców i bogów, a które nie pozwolą nam osiągnąć świat Ātmana? Z pewnością nie pragniemy trzech przejściowych światów, które można osiągnąć tymi środkami⁷.” Dla nas pożądany jest jedynie ten Świat, który jest bezprzyczynowy, bez narodzin, niezniszczalny i nieustraszony, który nie zwiększa się lub zmniejsza przez karmę i który jest wieczny. Ponieważ jest on wieczny, tamtego Świata nie można osiągnąć w żaden inny sposób, jak tylko przez zniszczenie ignorancji. Dlatego powinniśmy pamiętać o wiedzy o niedualności najgłębszej Jaźni i Brahmana i wyrzec się wszelkich pragnień.

Innym powodem tego, co powiedziano powyżej, jest to, że wiedza o niedualności najskrytszej Jaźni i Brahmana jest antagonistyczna wobec karmy. Karma zakłada wiedzę o rozróżnieniu między wykonawcą a rezultatem, ale jednocząca wiedza o najskrytszej Jaźni i Brahmana kładzie kres postrzeganiu rozróżnień. Dlatego karma i Wiedza o najgłębszej Jaźni nie mogą współistnieć.

Co więcej, Wiedza o Brahmanie zależy całkowicie od rzeczywistości samego Brahmana, a nie od woli poznającego⁸. Dlatego badanie Brahmana jako połączonego z najgłębszą Jaźnią przez osobę, która wyrzekła się wszelkich widzialnych⁹ i niewidzialnych¹⁰ nagród możliwych do osiągnięcia środkami zewnętrznymi jest wprowadzone w Kena Upaniszad, zaczynającej się od Keneszitam itd.

Tematyka jest niezwykle subtelna. Stąd jej wyjaśnienie w formie dialogu pomiędzy uczniem a jego nauczycielem, w celu jej łatwego zrozumienia. Dialog jasno wskazuje również, że Wiedzy o Brahmanie nie można osiągnąć drogą zwykłej logicznej dyskusji. Wedy mówią: „Tej wiedzy nie można osiągnąć poprzez rozumowanie”. „Ten, kto uczył się pod okiem nauczyciela, wie”. „Wiedza zdobyta od nauczyciela staje się owocna”. Bhagawad Gītā mówi: „Ucz się tego poprzez pokłony [przed nauczycielem]”. Dlatego można sobie wyobrazić, że ktoś, kto nie znalazł schronienia nigdzie indziej jak tylko w Wiedzy najgłębszej Jaźni i pragnął tego, co nieustraszone, wieczne, wszechdobre i niezmienne, należycie zwrócił się do nauczyciela, który był mocno ugruntowany w Brahmanie i zadał mu pytania, od których zaczyna się Kena Upaniszad.

Przypisy:

1. Kena Upaniszad stanowi dziewiąty rozdział Brāhmaṇy należącej do Sāma-Weda. Wedy dzielą się zasadniczo na dwie części, mianowicie Mantra i Brāhmaṇa, do których zalicza się większość Upaniszad. Według Ānandagiri Kena Upaniszad należy do wersji Talawakāra. ↩︎
2. To znaczy w ośmiu poprzednich rozdziałach, które dotyczą różnych ofiar i form rytualnego kultu sprzyjających szczęściu ich wykonawców tutaj i w przyszłości. Kiedy te nabożeństwa odprawiane są bez pragnienia korzyści ziemskich lub niebiańskich, oczyszczają serce. Śaṅkarāćārja utrzymuje, że karma (rytualne oddawanie czci lub działalność humanitarna) nie może bezpośrednio spowodować Wyzwolenia, ale jest konieczna do oczyszczenia serca, bez czego człowiek nie może kultywować Wiedzy o Brahmanie. ↩︎
3. Odniesienie do ścieżki, którą podążają po śmierci ci, którzy angażują się w różne obowiązki życiowe określone w pismach świętych, aby cieszyć się szczęściem tu i w przyszłości. ↩︎
4. Świat względny charakteryzujący się narodzinami i śmiercią, bólem i przyjemnością oraz innymi parami przeciwieństw. ↩︎
5. Należy pamiętać, że według Wedānty Ātman, czyli prawdziwa Dusza, jest wolny od narodzin i śmierci. Ale pod wpływem czaru mājā pielęgnuje pragnienia i przyjmuje ciała, wysokie i niskie, aby spełnić te pragnienia. Ostatecznie wszystkie dusze osiągają samowiedzę i wyzwolenie. ↩︎
6. Ścieżka prowadząca do Brahmāloka. ↩︎
7. Wszystko, co można osiągnąć za pomocą zewnętrznych środków, dobiega końca. Każdy skutek w świecie przyczynowym jest przejściowy. ↩︎
8. Wiedza zależy od przedmiotu wiedzy, ale działanie zależy od woli sprawcy. Wiedza, prawdziwa czy fałszywa, musi powstać, gdy narząd zmysłu wchodzi w kontakt z przedmiotem. Znawca nie może tego uniknąć. Ale sprawca może zaangażować się w jakieś działanie, zaniechać go lub działać w inny sposób, jaki mu się podoba. Zatem działanie zależy od woli sprawcy. Kiedy aspirant osiągnie gotowość dzięki odpowiedniej dyscyplinie, Wiedza o Brahmanie musi w nim zajaśnieć. Nie ma możliwości poznania lub nie poznania Brahmana lub poznania Go w inny sposób. Zatem nakazy pism świętych dotyczące działań nie mogą wytworzyć Wiedzy o Brahmanie. W odniesieniu do Brahmana nie ma miejsca na karmę, która nie dopuszcza żadnego rozróżnienia. ↩︎
9. Na tej ziemi. ↩︎
10. W świecie poza. ↩︎