[Wśród dokumentów Swami Wiwekanandy odkryto następujące trzy rozdziały. Najwyraźniej miał zamiar napisać książkę i zanotował kilka punktów do pracy.]

Niewola

1. Pragnienie jest nieskończone, a jego spełnienie ograniczone. Pragnienie jest nieograniczone w każdym; siła spełnienia jest różna. Dlatego niektórzy odnoszą w życiu większy sukces niż inni.

2. To ograniczenie to niewola, z którą zmagamy się przez całe życie.

3. Pragniemy tylko przyjemności, a nie bólu.

4. Wszystkie obiekty pożądania są złożone – dające przyjemność i przynoszące ból są wymieszane.

5. Nie widzimy lub nie możemy widzieć w przedmiotach części bolesnych, urzeka nas tylko część przyjemna; chwytając w ten sposób przyjemność, nieświadomie przyciągamy to, co bolesne.

6. Czasami na próżno mamy nadzieję, że w naszym przypadku przyjdzie tylko to, co przyjemne, pozostawiając na boku to, co bolesne, co nigdy się nie zdarza.

7. Nasze pragnienia również stale się zmieniają – to, co cenilibyśmy dzisiaj, jutro odrzucilibyśmy. Przyjemność teraźniejszości będzie bólem przyszłości, ukochana osoba będzie znienawidzona i tak dalej.

8. Próżno mamy nadzieję, że w przyszłym życiu będziemy mogli skupiać się wyłącznie na przyjemnościach, wykluczając to, co bolesne.

9. Przyszłość jest jedynie przedłużeniem teraźniejszości. Coś takiego nie może mieć miejsca!

10. Ktokolwiek szuka przyjemności w przedmiotach, osiągnie ją, ale musi przyjąć wraz z nią ból.

11. Wszelka obiektywna przyjemność na dłuższą metę musi powodować ból z powodu zmiany lub śmierci.

12. Śmierć jest celem wszystkich przedmiotów, zmiana jest naturą wszystkich rzeczy obiektywnych.

13. W miarę jak wzrasta pożądanie, wzrasta siła przyjemności, a co za tym idzie i siła bólu.

14. Im doskonalszy organizm, im wyższa kultura – tym większa jest moc czerpania przyjemności i tym ostrzejszy jest ból.

15. Przyjemności umysłowe znacznie przewyższają radości fizyczne. Bóle psychiczne są bardziej dotkliwe niż tortury fizyczne.

16. Siła myśli, patrzenia daleko w przyszłość i moc pamięci, przywoływania przeszłości do teraźniejszości sprawiają, że żyjemy w niebie; sprawiają także że żyjemy w piekle.

17. Człowiek, który potrafi zgromadzić wokół siebie największą ilość przyjemnych przedmiotów, z reguły nie ma zbyt dużej wyobraźni, aby się nimi cieszyć. Człowieka o wielkiej wyobraźni powstrzymuje intensywność poczucia straty, lęku przed stratą lub dostrzeżenia wad.

18. Ciężko walczymy aby pokonać ból osiągając sukces, a jednocześnie tworząc nowy ból.

19. Osiągamy sukces, a zostajemy pokonani przez porażkę; gonimy za przyjemnością, a jesteśmy gonieni przez ból.

20. Mówimy, że tak, jesteśmy do tego stworzeni. Mówimy, że pracujemy, jesteśmy stworzeni do pracy. Mówimy, że żyjemy, w każdej chwili jesteśmy skazani na śmierć. Jesteśmy w tłumie, nie możemy się zatrzymać, musimy iść dalej – to nie zasługuje na wiwat. Gdyby tak nie było, żadna ilość wiwatów nie skłoniłaby nas do podjęcia całego tego bólu i nieszczęścia dla odrobiny przyjemności – która, niestety, w większości przypadków jest tylko nadzieją!

21. Nasz pesymizm to przerażająca rzeczywistość, nasz optymizm to słaba radość i najlepsze wykorzystanie złej pracy.

Prawo

1. Prawo nigdy nie jest oddzielone od zjawisk, zasada od osoby.

2. Prawo jest metodą działania lub zasadą każdego pojedynczego zjawiska w jego zakresie.

3. Naszą wiedzę o prawie czerpiemy z sumowania i spajania zachodzących zmian. Nigdy nie widzimy prawa poza tymi zmianami. Idea prawa jako czegoś odrębnego od zjawisk jest mentalną abstrakcją, wygodnym użyciem słów i niczym więcej. Prawo jest częścią każdej zmiany w swoim zakresie, sposobem, który tkwi w rzeczach regulowanych przez prawo. Moc tkwi w rzeczach, jest częścią naszego wyobrażenia o tej rzeczy – jej działanie na coś innego odbywa się w określony sposób – takie jest nasze prawo.

4. Prawo dotyczy rzeczywistego stanu rzeczy – dotyczy tego, jak zachowują się one wobec siebie, a nie tego jak powinny. Może byłoby lepiej, gdyby ogień nie palił i nie moczyła woda; ale że tak robią – to jest prawo; i jeśli jest to prawdziwe prawo, ogień, który nie pali, i woda, która nie zwilża, nie jest ani ogniem, ani wodą.

5. Prawa duchowe, prawa etyczne, prawa społeczne, prawa narodowe – są prawami, jeśli stanowią części istniejących jednostek duchowych i ludzkich oraz niezawodne doświadczenie działania każdej jednostki, o której mówi się, że jest związana tymi prawami.

6. My z kolei jesteśmy stworzeni przez prawo i je tworzymy. Uogólnienie tego, co człowiek robi niezmiennie w pewnych okolicznościach, jest prawem odnoszącym się do człowieka w tym konkretnym aspekcie. To niezmienne, powszechne działanie ludzkie jest dla człowieka prawem – i przed którym żadna jednostka nie może uciec – a jednak sumą działań każdej jednostki jest Prawo powszechne. Suma całkowita, powszechna lub nieskończona kształtuje jednostkę, podczas gdy jednostka swoim działaniem podtrzymuje Prawo przy życiu. Prawo w tym sensie jest inną nazwą tego, co uniwersalne. To, co uniwersalne, zależy od jednostki, a jednostka zależy od tego, co uniwersalne. Jest to nieskończoność złożona ze skończonych części, nieskończona liczba, chociaż trudno jest przyjąć nieskończoność zsumowaną ze skończonych rzeczy, a jednak ze względów praktycznych jest to fakt przed nami. I tak jak prawa ani całości, ani nieskończoności nie można zniszczyć – a zniszczenie części nieskończoności jest niemożliwe, ponieważ nie możemy ani dodać, ani nic odjąć od nieskończoności – każda część trwa na zawsze.

7. Odkryto prawa dotyczące materiałów, z których składa się ciało człowieka, a także wykazano trwałość tych materiałów w czasie. Udowodniono, że elementy, które składały się na ciało człowieka sto tysięcy lat temu, nadal istnieją w tym czy innym miejscu. Myśli, które zostały wyświetlone, również żyją w innych umysłach.

8. Trudność polega jednak na znalezieniu prawa dotyczącego człowieka poza ciałem.

9. Prawa duchowe i etyczne nie są metodą działania każdego człowieka. Systemy etyki i moralności, nawet prawa narodowe są bardziej szanowane w przypadku ich łamania niż podczas ich przestrzegania. Gdyby były prawami, jak można by je złamać?

10. Żaden człowiek nie jest w stanie sprzeciwić się prawom natury. Jak to się dzieje, że zawsze narzekamy, że łamie on prawa moralne, prawa narodowe?

11. Prawa narodowe są w najlepszym przypadku ucieleśnioną wolą większości narodu – zawsze stanem rzeczy pożądanym, który w rzeczywistości nie istnieje.

12. Idealnym prawem może być to, że nikt nie powinien pożądać cudzej własności, ale rzeczywiste prawo jest takie, że robi to bardzo duża liczba osób.

13. Zatem słowo „prawo” użyte w odniesieniu do praw natury ma zupełnie inną interpretację w odniesieniu do etyki i ogólnie działań ludzkich.

14. Analizując prawa etyczne świata i porównując je ze stanem rzeczy, najważniejsze są dwa prawa. To, które odpycha od nas wszystko – oddziela nas od wszystkich – co prowadzi do wywyższania się nawet kosztem szczęścia innych. Drugie dotyczy poświęcenia się – niemyślenia o sobie – tylko o innych. Obydwa wynikają z poszukiwania szczęścia – jedno polega na znajdowaniu szczęścia w ranieniu innych i umiejętności odczuwania tego szczęścia tylko własnymi zmysłami. Drugim jest odnajdywanie szczęścia w czynieniu dobra innym – zdolność odczuwania szczęścia niejako za pomocą zmysłów innych. Wielkimi i dobrymi na świecie są ci, którzy mają przewagę tej drugiej mocy. Jednak oba te elementy działają wspólnie; prawie u wszystkich występują wymieszane, z przewagą jednego lub drugiego. Być może złodziej kradnie dla kogoś, kogo kocha.

Absolut i osiągnięcie wolności

1. Om Tat Sat – ta Istota–Wiedza–Błogość.

(a) Jedyne realne Istnienie, które samo jest – wszystko inne istnieje o tyle, o ile odzwierciedla to realne Istnienie.

(b) Jest to jedyny Wiedzący – jedyna świetlista Jaźń – Światło świadomości. Wszystko inne świeci światłem zapożyczonym od Tego. Wszystko inne wie tylko tyle, na ile odzwierciedla Jego wiedzę.

(c) Jest to jedyne Błogosławieństwo – gdyż nie ma w Tym niedostatku. Obejmuje wszystko – jest esencją wszystkiego. To jest Sat–Ćit–Ānanda.

(d) Nie ma części, żadnych atrybutów, ani przyjemności, ani bólu, ani nie jest materią ani umysłem. Jest to Najwyższa, Nieskończona, Bezosobowa Jaźń we wszystkim, Nieskończone Ego Wszechświata.

(e) To jest Rzeczywistość we mnie, w tobie i we wszystkim – dlatego „Ty jesteś Tym” – Tattwamasi.

2. Ten sam bezosobowy jest pojmowany przez umysł jako Stwórca, Władca i Rozpuszczacz tego wszechświata, jego materialnej i sprawczej przyczyny, Najwyższy Władca – Żyjący, Kochający, Piękny, w najwyższym sensie.

(a) Istota Absolutna manifestuje się w Swoim najwyższym przejawieniu jako Iśwara, czyli Najwyższy Władca, jako najwyższe i wszechmocne Życie lub Energia.

(b) Wiedza Absolutna manifestuje Się w Swojej najwyższej postaci jako Nieskończona Miłość, w Najwyższym Panu.

(c) Absolutna Błogość manifestuje Się jako Nieskończone Piękno w Najwyższym Panu. On jest największym przyciąganiem duszy.

Satjam–Śiwam–Sundaram.

Absolut czyli Brahman, Sat–Ćit–Ananda, jest bezosobowy i jest prawdziwą Nieskończonością.

Każde istnienie, od najwyższego do najniższego, objawia się zgodnie ze swoim stopniem jako energia (w wyższym życiu), przyciąganie (w wyższej miłości) i walka o równowagę (w wyższym szczęściu). To najwyższe Energia–Miłość–Piękno jest osobą, jednostką, Nieskończoną Matką tego wszechświata – Bogiem bogów – Panem panów, wszechobecnym, choć oddzielonym od wszechświata – Duszą dusz, a jednak oddzieloną od każdej duszy – Matką tego wszechświata, bo Ona go stworzyła – jego Władcą, ponieważ prowadzi go z największą miłością i na dłuższą metę sprowadza wszystko z powrotem do Siebie. Dzięki Jej rozkazowi świeci słońce i księżyc, deszcz spada z chmur i śmierć kroczy po ziemi.

Ona jest siłą wszelkiej przyczynowości. Bez wątpienia energetyzuje każdą przyczynę, aby wywołać skutek. Jej wola jest jedynym prawem, a ponieważ nie może się mylić, prawa natury – Jej wola – nigdy nie mogą zostać zmienione. Ona jest życiem Prawa Karmy, czyli przyczynowości. Ona spełnia owoce każdego działania. Pod Jej przewodnictwem kreujemy nasze życie poprzez nasze czyny, czyli karmę. Wolność jest motywem wszechświata, wolność jego celem. Prawa natury to metody, którymi staramy się osiągnąć tę wolność pod przewodnictwem Matki. Ta powszechna walka o wolność osiąga w człowieku swój najwyższy wyraz w świadomym pragnieniu bycia wolnym.

Wolność tę można osiągnąć trzema sposobami – pracą, wielbieniem i wiedzą.

(a) Praca – ciągły, nieustanny wysiłek, aby pomagać innym i kochać innych.

(b) Uwielbienie – polega na modlitwie, uwielbieniu i medytacji. (c) Wiedza – która następuje po medytacji.