„IDEAŁ RELIGII POWSZECHNEJ”
(Wiwekananda w Indyjskich Gazetach, s. 331-33.)
[The Journal of the Maha-Bodhi Society, listopad 1896]

Otrzymaliśmy kopię broszury zatytułowanej „Ideał Powszechnej Religii”, wydanej przez Wydawnictwo Brahmawadin w Madrasie. Jest to wykład Swami Wiwekanandy wygłoszony w Ameryce. Wykład jest bardzo ciekawy i pouczający. Jest to próba pojednania pomiędzy różnorodnością religii. Uznajemy tę broszurę za symptom czasów, ponieważ z oczywistych powodów jest oczywiste, że ludzie zaczynają uświadamiać sobie wagę problemu harmonii religijnej. Ostatnio w tych krajach przywódcy różnych sekt religijnych próbowali na swój własny sposób pogodzić tę różnorodność religijną, ale bezskutecznie; aspirowali do obrony swoich dogmatów na gruncie wypaczonych poglądów na temat sekciarstwa. Swami Wiwekananda zaproponował filozoficzne i jednocześnie najbardziej praktyczne rozwiązanie problemu harmonii religijnej. Według niego Wedanta jest spoiwem pomiędzy zawsze sprzecznymi różnicami religijnymi. W świecie wewnętrznym, podobnie jak w świecie zewnętrznym, również zachodzi działanie dośrodkowe i odśrodkowe. Coś odpychamy, coś przyciągamy. Dziś niektórzy nas przyciągają, jutro niektórzy nas odpychają. Nie można zawsze i we wszystkich przypadkach stosować tego samego prawa. „Religia jest najwyższym miejscem ludzkiej myśli i życia i tutaj działanie tych dwóch sił zostało najbardziej widoczne”. Na początku najwyraźniej wydaje się, że na tym planie potężnej walki nie może panować nieprzerwana harmonia. Każda religia składa się z trzech części, a mianowicie filozofii, mitologii i rytuałów. Każda uznana religia [posiada] wszystkie te trzy rzeczy. Ale nie może być uniwersalnej filozofii, mitologii i rytuałów dla całego świata. Gdzie zatem uniwersalność? Jak zatem możliwa jest uniwersalna forma religii? „Wszyscy słyszymy” – mówi Swami Wiwekananda,

„o powszechnym braterstwie i o tym, jak społeczeństwa praktycznie podnoszą się, aby głosić to Powszechne braterstwo, to znaczy krzyczymy jak pijani, że wszyscy jesteśmy równi, dlatego stwórzmy sektę. Gdy tylko tworzysz sektę, protestujesz przeciwko równości i dlatego już jej nie ma. (Zobacz wykład amerykański, wygłoszony 12 stycznia 1896 (Kompletne Dzieła Tom 2)).

Muzułmanie mówią o powszechnym braterstwie, ale co od nich wychodzi w rzeczywistości? Do bractwa nie zostanie przyjęty nikt, kto nie jest Muzułmaninem, a poderżną mu gardło. Uważamy, że nie możemy zrobić nic lepszego, jak zacytować jego własne słowa, w których ze swą cudowną przejrzystością i głębią poglądów oraz w wyjątkowo katolickim umyśle głosi z całą mocą filozofię religii uniwersalnej [Zobacz Kompletne Dzieła Tom 2]….

W społeczeństwie ludzie mają różne natury. Niektórzy są aktywnymi ludźmi pracy, jest człowiek emocjonalny, następnie jest mistyk i na końcu jest filozof. Wiwekananda uderza w kluczową nutę całej swojej filozofii, gdy stwierdza, że jego ideałem religijnym jest próba pomocy ludzkości w osiągnięciu pięknej równowagi we wszystkich tych czterech kierunkach, a religię tę nazywa się w Indiach Jogą. Pracownik nazywany jest Karma-Joginem; kto szuka zjednoczenia poprzez miłość, nazywany jest Bhakti-Joginem; ten, kto szuka poprzez mistycyzm, nazywany jest Radźa-Joginem; a ten, kto szuka tego poprzez filozofię, nazywany jest Dźnān[a]-Joginem. Religia, w której jest miejsce dla ludzi o różnych naturach i która zaspokaja pragnienia ludzi o różnych skłonnościach może być religią uniwersalną i taką religią jest Wedanta. Serdecznie polecamy tę godną podziwu książeczkę naszym czytelnikom. Zawiera bowiem pewne jasne i jednoznaczne sformułowania poglądów na temat najistotniejszego problemu, który zajmuje poważną uwagę teologów. Cena książki to ok. 3 rupie i można je uzyskać w biurze Brahmawadin, Triplicane, Madras.

……