Muṇḍaka 1.1

1. Om. Brahmā, Stwórca wszechświata i Opiekun świata, był pierwszym spośród dewów. Opowiedział swemu najstarszemu synowi Atharwa o wiedzy o Brahmanie, fundamencie wszelkiej wiedzy.

2. Wiedzę Brahmana, o której Brahmā opowiedział Atharwie, Atharwa w dawnych czasach opowiedział Aṅgirowi. Aṅgir nauczył jej Satjawāha, należącego do klanu Bhāradwādźa, a ten ostatni nauczył jej z kolei Aṅgirasa.

3. Śaunaka, wielki gospodarz, we właściwy sposób podszedł do Aṅgirasa i powiedział: „Czcigodny panie, czym jest to, poprzez znajomość czego wszystko staje się znane?”

4. Powiedział mu: „Należy znać dwa rodzaje wiedzy – tak mówią nam znawcy Brahmana. Są to wiedza wyższa i wiedza niższa.”

5. Z tych dwóch niższa wiedza to Ryg-Weda, Jadźur-weda, Sāma-Weda, Atharwa-Weda, śikszā (fonetyka), kalpa (rytuały), wjākaraṇam (gramatyka), nirukta (etymologia), czandas (metr) i dźjotisza (astronomia); a Wyższa Wiedza jest tą, dzięki której zostaje osiągnięty Niezniszczalny Brahman.

6. Dzięki Wyższej Wiedzy mądrzy wszędzie dostrzegają Brahmana, którego w przeciwnym razie nie można zobaczyć ani uchwycić, który nie ma korzenia ani atrybutów, oczu ani uszu, rąk ani stóp; który jest wieczny i wszechobecny, wszechprzenikający i niezwykle subtelny; który jest niezniszczalny i który jest źródłem wszystkich istot.

7. Tak jak pająk wypuszcza i wciąga swą nić, tak jak rośliny rosną na ziemi, tak jak włosy rosną na głowie i ciele żywego człowieka – tak wszystko we wszechświecie powstaje z Niezniszczalnego.

8. Brahman rozprzestrzenia się poprzez wyrzeczenie i z Tego powstaje pierwotna materia; z materii – Prāṇa; z Prāṇa – umysł; z umysłu – żywioły; z żywiołów – światy; z nich – działania, a z działań ich nieśmiertelne owoce.

9. Dla tego, który wie wszystko i wszystko rozumie, którego wyrzeczenie polega na wiedzy – z  Niego, Niezniszczalnego Brahmana, rodzi się Brahmā, nazwa, forma i pokarm.

Tutaj kończy się rozdział pierwszy części pierwszej Muṇḍaka Upaniszad.

Muṇḍaka 1.2

1. To jest prawda: czyny ofiarne, które zostały objawione ryszim w hymnach, zostały na wiele sposobów opisane w trzech Wedach. Praktykuj je, pragnąc osiągnąć ich prawdziwe rezultaty. Oto twoja droga prowadząca do owoców twoich działań.

2. Gdy ogień jest dobrze rozpalony i płomienie migoczą, niech człowiek składa swoje ofiary w przestrzeni pomiędzy dwiema porcjami roztopionego masła.

3.Jeśli ofierze Agnihotry wykonywanej przez człowieka nie towarzyszy ofiara Darśa i Paurṇamāsa, ofiarowanie Czterech Miesięcy i ofiarowanie jesienne; jeżeli nie towarzyszy temu gościnność lub obiaty nie są składane we właściwym czasie; lub jeśli ofierze nie towarzyszy ceremonia Waiśwadewa lub jest ona wykonywana niewłaściwie – wówczas niszczy ona jego siedem światów.

4. Kālī, Karālī, Manodźawā, Sulohitā, Sudhūmrawarṇā, Sphuliṅginī i świetlisty Wiśwarućī – te siedem, migoczących, tworzy siedem języków ognia.

5. Człowiek, który składa ofiary, gdy świecą te płomienie i składa ofiary we właściwym czasie, jest przenoszony przez te ofiary w promieniach słońca tam, gdzie mieszka jedyny władca bogów.

6. Świetliste obiaty mówią do składającego ofiarę: Przyjdź tutaj! Chodź tutaj! i prowadzą go po promieniach słońca, oddając mu cały czas cześć i pozdrawiając go przyjemnymi słowami: To jest święte niebo Brahmy, na które zasłużyłeś dzięki swoim dobrym uczynkom.

7. Ale rzeczywiście kruche są te liczne ofiary wykonywane przez osiemnaście osób, na których spoczywa ta gorsza praca; dlatego podlegają one zniszczeniu. Głupcy, którzy radują się nimi jako Najwyższym Dobrem, wciąż na nowo padają ofiarami starości i śmierci.

8. Głupcy mieszkają w ciemności, ale mądrzy w swej zarozumiałości i nadęci próżną nauką, błąkają się dotknięci wieloma chorobami, jak ślepcy prowadzeni przez ślepców.

9. Dzieci, na różne sposoby pogrążone w niewiedzy, pochlebiają sobie, mówiąc: Osiągnęliśmy cel życia. Ponieważ ci wykonawcy karmy nie znają Prawdy z powodu swego przywiązania, spadają z nieba dotknięci nieszczęściem, gdy wyczerpany jest owoc ich pracy.

10. Nieświadomi głupcy, uznający ofiary i działania humanitarne za najwyższe, nie znają żadnego wyższego dobra. Ciesząc się nagrodą na wysokościach niebieskich, zdobytą dzięki dobrym uczynkom, ponownie wchodzą do tego świata lub do niższego.

11. Ale ci mędrcy o spokojnych umysłach, którzy żyją w lesie z jałmużny praktykując pokuty odpowiednie do ich stanu życia i kontemplując takie bóstwa jak Hiraṇjagarbha, wolni od nieczystości, Ścieżką Słońca udają się do miejsca, gdzie mieszka nieśmiertelna Osoba, której natura jest niezniszczalna.

12. Niech brahmin po zbadaniu wszystkich tych światów zdobytych dzięki uczynkom uzyska wolność od pragnień: nic, co jest wieczne, nie może zostać stworzone przez to, co nie jest wieczne. Aby mógł zrozumieć tego Wiecznego, niech z paliwem w ręce zbliży się do guru, który jest dobrze zaznajomiony z Wedami i zawsze oddany Brahmanowi.

13. Uczniowi, który właściwie się do niego zbliżył, którego umysł jest całkowicie spokojny i którego zmysły są kontrolowane, mądry nauczyciel powinien rzeczywiście odpowiednio przekazywać Wiedzę o Brahmanie, dzięki której poznaje się niezmiennego i prawdziwego Puruszę.

Tutaj kończy się rozdział drugi części pierwszej Muṇḍaka Upaniszad.

Muṇḍaka 2.1

1. Oto prawda: Tak, jak z płonącego ognia wylatują tysiące iskier zasadniczo do niego podobnych, tak też, mój dobry przyjacielu, różne istoty wychodzą z niezniszczalnego Brahmana i ponownie powracają do Niego.

2. On jest samoświetlnym i bezkształtnym Purusza, niestworzonym i istniejącym zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. On jest pozbawiony prāṇa, pozbawiony umysłu, czysty i wyższy od najwyższego Niezniszczalnego.

3. Z Niego zrodzone są prāṇa, umysł, wszystkie narządy zmysłów, ākāśa, powietrze, ogień, woda i ziemia, która wszystko podtrzymuje.

4. Niebiosa są Jego głową; słońce i księżyc, Jego oczami; ćwiartki, Jego uszami; objawione Wedy, Jego mową; wiatr jest Jego oddechem; wszechświat, Jego serce. Z Jego stóp powstała ziemia. Zaprawdę, jest on wewnętrzną Jaźnią wszystkich istot.

5. Od Niego pochodzi Ogień, którego paliwem jest słońce; z księżyca przychodzi deszcz; z deszczu zioła rosnące na ziemi; z ziół, nasienie, które mężczyzna wlewa w kobietę. W ten sposób wiele żywych istot rodzi się z Purusza.

6. Od Niego pochodzą Ryk, Sāman, Jadźu, Dikszā, wszystkie ofiary, Kratu, dary, rok, składający ofiarę i światy, które księżyc uświęca a słońce oświetla.

7. Przez Niego rodzą się różni dewowie, sadhjowie, ludzie, bydło, ptaki, a także prāṇa i apāna, ryż i zboże, pokuta, wiara, prawda, wstrzemięźliwość i prawo.

8. Od Niego wyrosło siedem prāṇa, siedem płomieni, siedem rodzajów paliwa, siedem ofiar, a także siedem płaszczyzn, w których poruszają się prāṇa leżące w jaskini, a jest ich siedem w każdej żywej istocie.

9. Od Niego pochodzą wszystkie oceany i góry; od Niego wypływają rzeki wszelkiego rodzaju; od Niego pochodzą także wszystkie rośliny i smaki, dzięki którym wewnętrzne ja utrzymuje się otoczone przez żywioły.

10. Sam Purusza jest zaprawdę wszechświatem, który składa się z pracy i wyrzeczeń. O mój dobry przyjacielu, ten, kto zna Brahmana – Najwyższego i Nieśmiertelnego, ukrytego w jaskini serca – przecina węzeł ignorancji nawet tutaj.

Tutaj kończy się rozdział pierwszy części drugiej Muṇḍaka Upaniszad.

Muṇḍaka 2.2

1. Świetlisty Brahman mieszka w jaskini serca i wiadomo, że tam się porusza. Jest To wielkie wsparcie dla wszystkich; gdyż w Tym zcentralizowane jest wszystko, co się porusza, oddycha i mruga. O uczniowie, wiedzcie, że to jest wasza Jaźń – to, co jest zarówno zgrubne, jak i subtelne, co jest godne podziwu, najwyższe i wykraczające poza zrozumienie stworzeń.

2. To, co jest promienne, subtelniejsze od subtelnego, To, na czym opierają się wszystkie światy i ich mieszkańcy – To zaprawdę jest niezniszczalny Brahman; To jest prāṇa, mowa i umysł; To jest Prawda i To jest Nieśmiertelność. Tylko w To należy uderzyć. Uderz To, mój dobry przyjacielu.

3. Weź Upaniszad za łuk, wielką broń i umieść na niej strzałę zaostrzoną przez medytację. Następnie, naciągnąwszy go z umysłem skierowanym na myśl o Brahmanie, uderz w ten znak, o mój dobry przyjacielu – w to, co jest Niezniszczalne.

4. Om jest łukiem; ātman jest strzałą; Mówi się, że Brahman jest celem. Należy uderzać w niego nierozproszonym umysłem. Wtedy ātman staje się jednym z Brahmanem, jak strzała z celem.

5. W Nim utkane są niebo, ziemia i przestrzeń pomiędzy nimi, a także umysł ze wszystkimi narządami zmysłów. Poznajcie tylko tego niedualnego Ātmana i porzućcie wszelkie inne rozmowy. On jest mostem do Nieśmiertelności.

6. Porusza się On, stając się różnorodnością, wewnątrz serca gdzie spotykają się tętnice, niczym szprychy zamocowane w nawie koła rydwanu. Medytuj nad Ātmanem jako Om. Pozdrowienia dla ciebie! Obyś przekroczył morze ciemności!

7. Ten, który wie wszystko i wszystko rozumie i do którego należy wszelka chwała świata – On, Ātman, jest umieszczony w przestrzeni w świetlistej siedzibie Brahmana. On przyjmuje formy umysłu i prowadzi ciało i zmysły. Mieszka On w ciele, w sercu. Dzięki wiedzy o Tamtym, co jaśnieje jako błogi i nieśmiertelny Ātman, mędrcy dostrzegają Go w pełni we wszystkim.

8. Pęta serca zostają zerwane, wszelkie wątpliwości zostają rozwiane, a wszelkie uczynki przestają przynosić owoce, gdy ujrzymy Tego, który jest zarówno wysoki, jak i niski.

9. Tam nieskazitelny i niepodzielny Brahman jaśnieje w najwyższej, złotej powłoce. To jest czyste; To jest Światłem świateł; To jest Tamtym, które znają ci, którzy znają Jaźń.

10. Nie świeci tam słońce, ani księżyc, ani gwiazdy, ani te błyskawice, nie mówiąc już o tym ogniu. Kiedy On świeci, wszystko świeci dzięki Niemu; Jego światłem wszystko zostaje oświecone.

11. Tylko ten nieśmiertelny Brahman jest z przodu, ten Brahman jest z tyłu, ten Brahman jest po prawej i lewej stronie. Sam Brahman przenika wszystko powyżej i poniżej; ten wszechświat jest jedynie Najwyższym Brahmanem.

Tutaj kończy się rozdział drugi części drugiej Muṇḍaka Upaniszad.

Muṇḍaka 3.1

1. Dwa ptaki, zawsze zjednoczone i znane pod tym samym imieniem, ściśle przylegają do tego samego drzewa. Jeden z nich zjada słodki owoc; drugi patrzy nie jedząc.

2. Siedząc na tym samym drzewie dźīwa jęczy, oszołomiony swoją niemocą. Ale kiedy widzi drugiego, Pana, którego wszyscy czczą, i Jego chwałę, wtedy uwalnia się od smutku.

3. Kiedy widzący ujrzy samoświetlistego Stwórcę, Pana, Purusza, przodka Brahmā, wtedy on, mądry widzący, otrząsa się z dobra i zła, staje się nieskazitelny i osiąga najwyższą jedność.

4. On rzeczywiście jest Prāṇa; On świeci na różne sposoby we wszystkich istotach. Mądry człowiek, który Go zna, nie bełkocze. Radując się w Jaźni, rozkoszując się Jaźnią i wykonując działania, jest najważniejszym spośród znawców Brahmana.

5. Tego Ātmana, olśniewającego i czystego, którego bezgrzeszni sannjāsini oglądają zamieszkującego wewnątrz ciała, można osiągnąć poprzez nieustanną praktykę prawdomówności, wyrzeczenia, właściwej wiedzy i wstrzemięźliwości.

6. Zwycięża tylko prawda, a nie fałsz. Przez prawdę wytyczona jest ścieżka, Droga Bogów, po której widzący, których każde pragnienie jest zaspokojone, udają się do Najwyższej Siedziby Prawdy.

7. Tamten Brahman jaśnieje, ogromny, samoświetlny, niepojęty, subtelniejszy niż to, co subtelne. On jest daleko poza tym, co odległe, a jednak tutaj, bardzo blisko. Zaprawdę, jest On widziany tutaj, przebywający w jaskini serca świadomych istot.

8. Brahmana nie można uchwycić okiem, mową, innymi zmysłami, pokutą ani dobrymi uczynkami. Człowiek staje się czysty dzięki pogodzie intelektu; wtedy w medytacji widzi Tego, który jest bez części.

9. Tego subtelnego Ātmana należy poznać przez intelekt tutaj, w ciele, gdzie prāṇa wniknął pięciorako. Ātman przenika intelekt człowieka wraz ze zmysłami. Kiedy intelekt zostaje oczyszczony, Ātman jaśnieje.

10. Jakikolwiek świat człowiek o czystym zrozumieniu wyobraża sobie w swoim umyśle i jakiekolwiek pragnienia pielęgnuje, ten świat podbija i te pragnienia osiąga. Dlatego niech każdy, kto pragnie dobrobytu, czci człowieka, który zna Jaźń.

Tutaj kończy się rozdział pierwszy części trzeciej Muṇḍaka Upaniszad.

Muṇḍaka 3.2

1. On, znawca Jaźni, zna Najwyższą Siedzibę Brahmana, która jasno świeci i w której spoczywa wszechświat. Ci mędrcy, którzy będąc wolnymi od pragnień czczą taką osobę, przekraczają nasienie narodzin.

2. Ten, kto miłując przedmioty pragnie ich, rodzi się na nowo tu i tam poprzez swoje pragnienia. Ale dla tego, którego pragnienia są zaspokojone i który jest utwierdzony w Jaźni, wszelkie pragnienia znikają nawet tutaj na ziemi.

3. Tego Ātmana nie można osiągnąć poprzez studiowanie Wed, ani poprzez inteligencję, ani poprzez dużo nauki. Tego, kogo wybiera Ātman, tylko przez niego Ātman zostaje osiągnięty. To Ātman odsłania poszukiwaczowi Swoją prawdziwą naturę.

4. Tego Ātmana nie może osiągnąć osoba pozbawiona siły i powagi lub osoba pozbawiona wiedzy, której towarzyszy wyrzeczenie. Ale jeśli mądry człowiek przy użyciu tych pomocy, jego dusza wejdzie do siedziby Brahmana.

5. Urzeczywistniwszy Ātmana, widzący stają się zadowoleni z tej Wiedzą. Ich dusze są ugruntowane w Najwyższej Jaźni, są wolne od namiętności i mają spokojny umysł. Takie spokojne dusze, zawsze oddane Jaźni, dostrzegają wszędzie wszechobecnego Brahmana i w końcu wchodzą w To, co jest tym wszystkim.

6. Po dobrym ustaleniu w Jaźni, celu wiedzy Wedāntycznej i po oczyszczeniu swoich umysłów poprzez praktykę sannjāsy, widzący, nie rezygnując nigdy ze swoich wysiłków, cieszą się tutaj najwyższą Nieśmiertelnością, a w chwili wielkiego końca osiągają całkowitą wolność w Brahmanie.

7. Piętnaście części wraca do swoich przyczyn, a wszystkie zmysły do swoich bóstw; działania i ātman odzwierciedlony w buddhi stają się jednym z najwyższym, niezniszczalnym Brahmanem, który jest Jaźnią wszystkiego.

8. Tak jak płynące rzeki znikają w morzu, tracąc swoje nazwy i formy, tak też mądry człowiek, wolny od imienia i formy, osiąga Purusza, który jest większy od Wielkiego.

9. Ten, kto zna Najwyższego Brahmana, naprawdę staje się Brahmanem. W jego rodzinie nikt nie rodzi się nieświadomy Brahmana. Pokonuje on smutek; przezwycięża zło; uwolniony z więzów serca, staje się nieśmiertelny.

10. Werset Ryk stwierdza: Tę Wiedzę o Brahmanie należy przekazywać jedynie tym, którzy wypełnili niezbędne obowiązki, którzy są zaznajomieni z Wedami i oddani Brahmanowi oraz którzy pełni wiary złożyli ofiary w Ogniu Ekaryszi i spełnili zgodnie z regułą obrzęd niesienia ognia na głowie.

11. W ten sposób widzący Aṅgiras ogłosił tę prawdę w dawnych czasach. Człowiek, który nie złożył ślubowania, nie powinien tego czytać. Pozdrowienia dla wielkich widzących! Pozdrowienia dla wielkich widzących!

Tutaj kończy się rozdział drugi części trzeciej Muṇḍaka Upaniszad.

Tutaj kończy się Muṇḍaka Upaniszad.