Wers 2.1

अथ हैनं भार्गवो वैदर्भिः पप्रच्छ ।
भगवन्कत्येव देवाः प्रचां विधारयन्ते कतर एतत्प्रकशयन्ते कः पुनरेषां वरिष्ठ इति ॥ १ ॥

atha hainaṃ bhārgavo vaidarbhiḥ papraccha ।
bhagavankatyeva devāḥ pracāṃ vidhārayante katara etatprakaśayante kaḥ punareṣāṃ variṣṭha iti ॥ 1 ॥

1. Następnie Waidarbhi, należący do rodziny Bhrygu, zapytał go: Panie, ilu bogów podtrzymuje ciało stworzonej istoty? Ilu z nich manifestuje w ten sposób swoją moc? A ponadto, który z nich jest najważniejszy?

Komentarz:

BOGÓW: To znaczy, zdolności. Sanskryckie słowo dewa oznacza „to, co oświetla lub odsłania”. Namacalny, fizyczny organ percepcji lub działania zbudowany jest z materii i dlatego jest bezwładny. Sam przez siebie nie jest w stanie działać. Ale każdy organ jest kontrolowany przez bóstwo, to znaczy aspekt Świadomości.

CIAŁO ETC.: Sanskryckie słowo pradźā użyte w tym tekście nie oznacza Ātmana, czyli Duszy, ale ciało. To Ātman podtrzymuje prāṇa, który z kolei podtrzymuje ciało. Prāṇa nie jest podporą Ātmana.

Z NICH: Narządy percepcji i działania.

W TEN SPOSÓB: Poprzez ciało.

W pierwszym rozdziale zostało powiedziane, że prāṇa, czyli życie, jest zarówno Pradźāpatim jak i zjadaczem. Ten sam prāṇa, jak zostanie to wyjaśnione w tym rozdziale, jest także zjadaczem i Pradźāpati (Panem) w indywidualnym ciele. (Patrz Cz.Up. 4.3.7). Ścieżka Północna i Ścieżka Południowa, którymi podróżują dusze zmarłych, oraz proces odrodzenia zostały opisane w poprzednim rozdziale w celu pobudzenia u aspiranta postawy beznamiętności wobec saṃsāra, fenomenalnego wszechświata. Jednak samo nastawienie nie wystarczy do Poznania Jaźni. Aspirant potrzebuje jednopunktowości umysłu, które zostaje stworzone przez medytację (upāsanā). Rozdział drugi dotyczy medytacji nad prāṇa.

Nauczyciel Pippālāda odpowiada:

Wers 2.2

तस्मै स होवाचाकाशो ह वा एष देवो वायुरग्निरापः पृथिवी वाङ्मनश्चक्शुः श्रोत्रं च ।
ते प्रकाश्याभिवदन्ति वयमेतद्बाणमवष्टभ्य विधारयामः ॥ २ ॥

tasmai sa hovācākāśo ha vā eṣa devo vāyuragnirāpaḥ pṛthivī vāṅmanaścakśuḥ śrotraṃ ca ।
te prakāśyābhivadanti vayametadbāṇamavaṣṭabhya vidhārayāmaḥ ॥ 2 ॥

2. Do ucznia odpowiedział: Przestrzeń, ākāśa, zaprawdę jest tym bogiem – wiatr, ogień, woda, ziemia, mowa, umysł, oko i ucho. Ci, objawiwszy swą chwałę, powiedzieli z chełpliwością: „My [każdy z nas] wspieramy to ciało i podtrzymujemy je”.

Komentarz:

PRZESTRZEŃ . . . ZIEMIA: Terminy te odnoszą się do pięciu wielkich elementów, które są materiałami ciała fizycznego.

TYM BOGIEM: Świadomość przenika materię; wszystkie elementy i narządy są kontrolowane przez część Świadomości zwaną bogiem lub dewą.

MOWA: Obejmuje wszystkie organy działania.

OKO I UCHO: Należą do nich wszystkie narządy percepcji. Ciało jest skutkiem, a narząd przyczyną. Zgrubne jest skutkiem, a subtelne przyczyną.

CI: Narządy, a mianowicie mowa, umysł, oko i ucho.

WSPIERAMY: Podobnie jak filary podtrzymujące budynek.

CIAŁO: Które jest sumą przyczyny i skutku.

Moce, dzięki którym elementy i narządy podtrzymują ciało, nie są ich własnymi, lecz są wyrazem prāṇa, czyli energii życiowej, która poprzez nie funkcjonuje. Ten prāṇa jest tym samym, co Pradźāpati, życie kosmiczne lub twórcza energia. Ta sama energia objawia się zarówno w mikrokosmosie, jak i makrokosmosie. Fakt ten jest stwierdzony w dwóch następujących wersetach:

Wers 2.3

तान्वरिष्ठः प्राण उवाच ।
मा मोहमापद्यथाऽहमेवैतत्पञ्चधात्मानं प्रविभज्यैतद्बाणमवष्टभ्य विधारयामीति तेऽश्रद्दधाना बभूवुः ॥ ३ ॥

tānvariṣṭhaḥ prāṇa uvāca ।
mā mohamāpadyathā’hamevaitatpañcadhātmānaṃ pravibhajyaitadbāṇamavaṣṭabhya vidhārayāmīti te’śraddadhānā babhūvuḥ ॥ 3 ॥

3. Do nich, prāṇa, najważniejszy powiedział: „Nie popadajcie w złudzenia. Ja sam, dzieląc się na pięć części, wspieram to ciało i je podtrzymuję”. Ale oni nie dowierzali.

Komentarz:

PRĀṆA: Słowo to oznacza zarówno siłę życiową, jak i całość narządów.

PIĘĆ CZĘŚCI: Prāṇa, chociaż jest jedym, znany jest pod pięcioma imionami, w zależności od jego różnych funkcji: prāṇa, apāna, wjāna, udāna i samāna. (Patrz Pr. Up. 3)

Ukazana zostaje wyższość prāṇa:

Wers 2.4

सो’भिमानादूर्ध्वमुत्क्रामत इव तस्मिन्नुत्क्रामत्यथेतरे सर्व एवोत्क्रामन्ते तस्मिँश्च प्रतिष्ठमाने सर्व एव प्रतिष्ठन्ते ।
तद्यथा मक्शिका मधुकरराजानमुत्क्रामन्तं सर्व एवोत्क्रमन्ते तस्मिँश्च प्रत्ष्ठमाने सर्व एव प्रतिष्टन्त एवं वाङ्मनष्चक्शुः श्रोत्रं च ते प्रीताः प्राणं स्तुन्वन्ति ॥ 4 ॥

so’bhimānādūrdhvamutkrāmata iva tasminnutkrāmatyathetare sarva evotkrāmante tasmim̐śca pratiṣṭhamāne sarva eva pratiṣṭhante ।
tadyathā makśikā madhukararājānamutkrāmantaṃ sarva evotkramante tasmim̐śca pratṣṭhamāne sarva eva pratiṣṭanta evaṃ vāṅmanaṣcakśuḥ śrotraṃ ca te prītāḥ prāṇaṃ stunvanti ॥ 4 ॥

4. Prāṇa z powodu dumy uniósł się niejako w górę z ciała. Teraz, kiedy on się wzniósł w górę, wszyscy inni również wznieśli się w górę, a kiedy osiadła na dół, wszyscy osiedli na dół razem z nim. Podobnie jak pszczoły wylatują gdy wychodzi ich królowa i wracają, gdy ona powraca, tak samo dzieje się z mową, umysłem, oczami i uchem. Oni będąc usatysfakcjonowani wychwalali prāṇa.

Komentarz:

NIEJAKO: Prāṇa wykonał jedynie gest opuszczenia ciała.

SIĘ WZNIÓSŁ: To znaczy dzięki samemu sobie.

Organy zostały upokorzone; zdały sobie sprawę z wyższości prāṇa i zaczęli go wychwalać.

Jak chwalony jest prāṇa?

Wers 2.5

एषोऽग्निस्तपत्येष सूर्य एष पर्जन्यो मघवानेष वायुरेष पृथिवी रयिर्देवः सदसच्चामृतं च यत् ॥ ५ ॥

eṣo’gnistapatyeṣa sūrya eṣa parjanyo maghavāneṣa vāyureṣa pṛthivī rayirdevaḥ sadasaccāmṛtaṃ ca yat ॥ 5 ॥

5. Płonie jak ogień, jest słońcem, jest deszczem; to jest Indra, to jest wiatr, to jest ziemia, to jest pożywienie. To jest świetlisty bóg. To jest bytem i niebytem; to jest nieśmiertelnością.

Komentarz:

INDRA: Niszczyciel demonów i potworów oraz obrońca bogów.

BYTEM: To znaczy elementami zgrubnymi.

NIEBYTEM: Elementami subtelnymi.

NIEŚMIERTELNOŚCIĄ: Odnosi się do niebiańskiego nektaru, którym karmią się bogowie.

Wers 2.6

अरा इव रथनाभौ प्राणे सर्वं प्रतिष्ठितम् ।
ऋचो यजूँषि सामानि यज्ञः क्शत्रं ब्रह्म च ॥ ६ ॥

arā iva rathanābhau prāṇe sarvaṃ pratiṣṭhitam ।
ṛco yajūm̐ṣi sāmāni yajñaḥ kśatraṃ brahma ca ॥ 6 ॥

6. Jak szprychy w piaście koła, wszyscy są osadzeni w prāṇa, łącznie z Ryg-Wedą, Jadźur-Wedą, Sāma-Wedą, kszatrijami i brāhminami.

Komentarz:

WSZYSTKIE: Patrz 6.4.

KSZATRIJAMI: Odnosi się do drugiej kasty czyli do kasty wojowników w społeczeństwie hinduskim.

BRĀHMINAMI: Pierwsza kasta, czyli kapłańska, której obowiązkiem jest składanie ofiar i wykonywanie innych prac rytualnych.

W starożytnym społeczeństwie hinduskim brāhmini byli strażnikami ofiar i kultu, a kszatrijowie obrońcami brāhminów i innych kast. Ścisła współpraca brāhminów i kszatrijów chroniła kulturę hinduską.

Wers 2.7

प्रजापतिश्चरसि गर्भे त्वमेव प्रतिजायसे ।
तुभ्यं प्राण प्रजास्त्विमा बलिं हरन्ति यः प्रणैः प्रतितिष्ठसि ॥ ७ ॥

prajāpatiścarasi garbhe tvameva pratijāyase ।
tubhyaṃ prāṇa prajāstvimā baliṃ haranti yaḥ praṇaiḥ pratitiṣṭhasi ॥ 7 ॥

7. Jako Pradźāpati ty poruszasz się w łonie matki; to w istocie ty jesteś narodzony na nowo. Tobie, o Prāṇa, stworzenia przynoszą ofiary, tobie, który mieszkasz w ciele wraz z narządami.

Komentarz:

TO W ISTOCIE TY, ETC.: Ojciec i matka odradzają się jako syn.

TOBIE, ETC.: Prāṇa zamieszkujący ciało jest jak król, a narządy zmysłów są jak jego poddani. Wrażenia zebrane przez zmysły są hołdem, jaki składają prāṇa.

Prāṇa jest tym samym, co Pradźāpati, Pan stworzeń, który przenika wszystkie przedmioty. Dlatego też prāṇa jest obecny we wszystkim. Prāṇa jest ojcem i matką; ponownie rodzi się jako syn. Wrażenia przedmiotów odbierane przez zmysły nie służą własnym celom; wszystkie są zbierane dla prāṇa.

Wers 2.8

देवानामसि वह्नितमः पितृणां प्रथमा स्वधा ।
ऋषीणां चरितं सत्यमथर्वाङ्गिरसामसि ॥ ८ ॥

devānāmasi vahnitamaḥ pitṛṇāṃ prathamā svadhā ।
ṛṣīṇāṃ caritaṃ satyamatharvāṅgirasāmasi ॥ 8 ॥

8. Ty jesteś głównym niosącym ofiary bogom i pierwszą ofiarą dla zmarłych ojców; jesteś prawdziwymi działaniami ryszich, Atharwāṅgirów.

Komentarz:

NIOSĄCYM: Kiedy w ofierze składane są obiaty bogom, Ogień, Agni, przenosi je do odbiorców. Sanskryckie słowo bahni w tekście oznaczające ogień, pochodzi od rdzenia baha, co oznacza „nieść”.

PIERWSZĄ OFIARĄ: Na początku ofiary składa się pierwszą ofiarę zmarłym ojcom. Wykonuje się ją podczas wypowiadania słowa swadhā. Dlatego słowo to zostało tutaj przetłumaczone jako „pierwsza ofiara”. To prāṇa niesie ofiarę ojcom.

PRAWDZIWYMI DZIAŁANIAMI: Dzięki którym podtrzymuje się ciało.

RYSZICH: Odnosi się do narządów zmysłów, łącznie z prāṇa. W Upaniszadach narządy zmysłów często nazywane są prāṇa.

Wers 2.9

इन्द्रस्त्वं प्राण तेजसा रुद्रोऽसि परिरक्शिता ।
त्वमन्तरिक्शे चरसि सूर्यस्त्वं ज्योतिषां पतिः ॥ ९ ॥

indrastvaṃ prāṇa tejasā rudro’si parirakśitā ।
tvamantarikśe carasi sūryastvaṃ jyotiṣāṃ patiḥ ॥ 9 ॥

9. Ty jesteś Indrą, o Prāṇa, i Rudrą także, w mocy. Ty jesteś Obrońcą. Poruszasz się po niebie; ty jesteś słońcem, panem świateł.

Komentarz:

INDRĄ: Słowo to oznacza tutaj Najwyższego Pana.

RUDRĄ: Niszczyciel wszechświata.

OBROŃCĄ: Łagodny Obrońca świata, znany jako Wisznu.

PORUSZASZ SIĘ: Poprzez niekończący się proces wschodu i zachodu słońca.

ŚWIATEŁ: Świecących kul takich jak gwiazdy i planety.

Wers 2.10

यदा त्वमभिवर्षस्यथेमाःप्राण ते प्रजाः ।
आनन्दरूपास्तिष्ठन्ति कामायान्नं भविष्यतीति ॥ १० ॥

yadā tvamabhivarṣasyathemāḥprāṇa te prajāḥ ।
ānandarūpāstiṣṭhanti kāmāyānnaṃ bhaviṣyatīti ॥ 10 ॥

10. Kiedy, o Prāṇa, zsyłasz deszcz, te twoje stworzenia są zachwycone myśląc, że będzie tyle pożywienia, ile zapragną.

Komentarz:

Do tego wersu nie ma komentarza.

Wers 2.11

व्रात्यस्त्वं प्राणैकर्षरत्ता विश्वस्य सत्पतिः ।
वयमाद्यस्य दातारः पिता त्वं मातरिश्वनः ॥ ११ ॥

vrātyastvaṃ prāṇaikarṣarattā viśvasya satpatiḥ ।
vayamādyasya dātāraḥ pitā tvaṃ mātariśvanaḥ ॥ 11 ॥

11. Ty, o Prāṇa, jesteś wrātja i ogniem Ekaryszi, który pożera masło. Ty jesteś Najwyższym Panem wszystkiego. Jesteśmy dawcami masła, które konsumujesz, o Mātariśwa! Ty jesteś naszym ojcem.

Komentarz:

WRĀTJA: Odnosi się do osób z którejkolwiek z trzech wyższych kast, dla których nie zostały odprawione saṃskāra, czyli sakramentalne rytuały inicjacyjne. Są nieczystymi grzesznikami, pozbawionymi dharmy. Ponieważ prāṇa był pierworodny, nie było nikogo, kto mógłby odprawić dla niego rytuały. Dlatego nazywa się go wrātja. Ale prāṇa jest z natury czysty i nie potrzebuje rytuałów sakramentalnych aby się oczyścić. W retoryce sanskryckiej takie wyrażenie nazywa się bjangastuti, co oznacza pochwałę poprzez wskazanie skazy.

OGNIEM EKARYSZI: Dobrze znany ogień ofiarny wyznawców Atharwa-Wedy.

MASŁO: Używane razem z oblacjami w ofierze.

TY JESTEŚ NAJWYŻSZYM, ETC.: Według innego tłumaczenia znaczenie tego zdania jest następujące: „Ty jesteś Panem wszystkich istniejących rzeczy”.

O MĀTARIŚWA ETC..: Według innego odczytania zdanie to oznacza: „Ty jesteś ojcem Mātariśwana, wiatru, a zatem całego świata”.

Wers 2.12

या ते तनूर्वाचि प्रतिष्ठिता या श्रोत्रे या च चक्शुषि ।
या च मनसि सन्तता शिवां तां कुरू मोत्क्रमीः ॥ १२ ॥

yā te tanūrvāci pratiṣṭhitā yā śrotre yā ca cakśuṣi ।
yā ca manasi santatā śivāṃ tāṃ kurū motkramīḥ ॥ 12 ॥

12. Ta twoja forma, która trwa w mowie, która trwa w uchu, która trwa w oku i która przenika umysł, przynosi pomyślność. Nie odchodź!

Komentarz:

Spośród różnych form prāṇa, to apāna kontroluje narząd mowy; wjāna narząd słuchu; prāṇa (oddech) wzroku; i samāna – myślenia. Jeśli prāṇa opuszcza ciało, żadna z tych form nie funkcjonuje i narządy stają się nieaktywne.

Pochwała prāṇa kończy się następująco:

Wers 2.13

प्राणस्येदं वशे सर्वं त्रिदिवे यत्प्रतिष्ठितम् ।
मातेव पुत्रान्रक्शस्व श्रीश्च प्रज्ञां च विधेहि न इति ॥ १३ ॥

prāṇasyedaṃ vaśe sarvaṃ tridive yatpratiṣṭhitam ।
māteva putrānrakśasva śrīśca prajñāṃ ca vidhehi na iti ॥ 13 ॥

13. Wszystko, co istnieje tutaj, znajduje się pod kontrolą prāṇa, podobnie jak to, co istnieje w niebie. Chroń nas jak matka swoich synów; obdarz nas dobrobytem i mądrością.

Komentarz:

WSZYSTKO TO ETC.: Wszystko, czym można cieszyć się na ziemi.

CO ISTNIEJE ITP: Czym cieszą się bogowie.

MĄDROŚCIĄ: Dobrobyt można utrzymać jedynie dzięki mądrości.

To Pradźāpati, czyli Stwórca, manifestuje się jako makrokosmiczny i mikrokosmiczny prāṇa. Energia twórcza jest jedna, ale jest znana w różny sposób poprzez swoje różne funkcje.

इति प्रश्नोपनिषदि द्वितीयः प्रश्नः ॥

Tutaj kończy się drugie pytanie Praśna Upaniszad.