Wedānta w Szczegółach – Słowniczek

Chociaż ten blog został napisany dla studentów Wedānty, którzy są już zaznajomieni ze słowami sanskryckimi używanymi w tradycji nauczania, poniżej znajduje się słowniczek niektórych terminów używanych na tej stronie. Definicje podane poniżej są raczej uproszczone i nie należy ich traktować jako reprezentatywnych dla pełnego znaczenia tych słów.

abādhita: (przymiotnik) Niezanegowany, tj. przez inne pramāṇa.
ābhāsa: (rzeczownik)  Podobieństwo, to co wydaje się być czymś, czym w rzeczywistości nie jest.
adhiszṭhāna: (rzeczownik) Podstawa, fundament; umiejscowienie adhjāsa; dający istnienie.
adhjāsa: (rzeczownik) Błąd, nałożenie.
adhjasta: (przymiotnik) Błędny, nałożony.
adṛszṭa: (przymiotnik) Niewidzialny, zob. karma-fala.
ahaṅkāra: zob. ćid-ābhāsa.
anadhigata: (przymiotnik) Nieznany, tj. przez inne pramāṇa.
anādi: (przymiotnik) Bez początku.
antaḥ-karaṇa: (rzeczownik) Umysł; niefizyczna jednostka. Jest zbudowany z subtelnej materii, a zatem wewnętrznie dźaḍa.
aparoksza: (przymiotnik) Bezpośredni, nie oddzielny, np. aparoksza-dźñāna jest wiedzą o tym, co nie jest oddzielone od poznającego (antonim: paroksza).
awaćczinna: (przymiotnik) Określony obrazowo (w przeności) lub powiązany, np. objętość doniczki jest równa wszechprzenikającej przestrzeni, którą jest awaćczinna przy doniczce.
āwaraṇa: (rzeczownik) Jedna z dwóch zdolności związanych z awidjā, która „zakrywa” lub utrudnia wiedzę o czymś.
awidjā: (rzeczownik) Materia przyczynowa, niezamanifestowany stan dźagat zwany także mājā i adźñāna.
bandha: (rzeczownik) Ograniczenie; zależność od przedmiotów i warunków szczęścia; przeciwieństwo moksza.
bhūta: (rzeczownik) Element; pięciokrotna manifestacja awidjā, tj. ākāśa, wāju, agni, dźala, pṛthiwī.
ćaitanja: zob. dźñāna.
ćid-ābhāsa: (rzeczownik) Ćaitanja związany z jednostką i uwarunkowany właściwościami i ograniczeniami antaḥ-karaṇa. Znany również jako ahaṅkāra
ćit: zob. dźñāna.
dosza: (rzeczownik) Wada, wina.
duḥkha: (rzeczownik) Nieszczęście, smutek; to, czego absolutnie i powszechnie unikają wszystkie istoty.
dźaḍa: (przymiotnik) Nieświadomy niezależnie; bezwładny.
dźagat: (rzeczownik) Przejawiony wszechświat.
dźidźñāsu: (rzeczownik) Świadomy poszukiwacz brahma-dźñāna.
dźīwa: (rzeczownik) zob. ćid-ābhāsa.
dźñāna: (rzeczownik) 1. Bezwarunkowa świadomość; najwyższa rzeczywistość. Znana również jako ćit lub ćaitanja; 2. Myśl zrodzona przez pramāṇa. Znana również jako pramā; 3. Każde poznanie.
guṇa: (rzeczownik) 1. Atrybut; 2. Potrójna manifestacja awidjā, tj. sattwa, radźas i tamas.
kāla: (rzeczownik) Czas.
karma: (rzeczownik) Rytuał; także skrót od karma-fala.
karma-fala: (rzeczownik) Wynik działania, albo dṛszṭa (widoczny, bezpośrednio powiązany ze znanym działaniem) albo adṛszṭa (niewidzialny, niepowiązany bezpośrednio ze znanym działaniem).
khjāti: (rzeczownik) Błąd, zob. adhjāsa.
lakszja: (rzeczownik) Pośrednie lub wtórne znaczenie słowa.
loka: (rzeczownik) Poziom doświadczenia osiągnięty dzięki puṇja lub pāpa.
mala: (rzeczownik) Mentalne przeszkody w brahma-dźñāna spowodowane przez pāpa.
mīmāṃsā: (rzeczownik) Analiza upaniszady tradycyjnymi metodami w celu rozpoznania jej tātparja.
mithjā: (przysłówek): fałszywie lub zależnie (istniejący).
moksza: (rzeczownik) wolność od ograniczeń; bezwarunkowe szczęście; cel leżący u podstaw wszelkich dążeń każdego człowieka.
mumukszu: (rzeczownik) Świadomy poszukiwacz moksza.
nirguṇa: (przymiotnik) Bez atrybutów (antonim: saguṇa).
nitja: (przymiotnik) Trwały, nieograniczony czasowo (antonim: anitja).
pāpa: (rzeczownik) Niepożądana karma-fala.
pāramārthika: (przymiotnik) Absolutnie prawdziwy. Nazywany także satja.
paroksza: (przymiotnik) Pośredni, odrębny, np. paroksza-dźñāna jest wiedzą o tym, co jest oddzielone od poznającego (antonim: aparoksza).
prakaraṇa: (rzeczownik) 1. Temat; 2. Metoda nauczania; 3. Tekst należący do tradycji wedānta, który podsumowuje lub rozwija nauki prasthāna-traja.
prakṛti: (rzeczownik) podstawowa materia; stan przyczynowy dźagat, zob. awidjā.
pramā: zob. dźñāna.
pramāṇa: (rzeczownik) Sposoby poznawania, wiedzy.
pramātṛ: (rzeczownik) Wiedzący, zob. ćid-ābhāsa.
prameja: (rzeczownik) Przedmiot wiedzy.
prasthāna-traja: (rzeczownik): Trzy podstawowe teksty tradycji Wedānty, mianowicie: upaniszad lub śruti-prasthāna, źródło nauk znajdujących się w Wedach; Bhagawad- Gītā lub smṛti-prasthāna, późniejszy tekst znaleziony w Mahābhārata; oraz Brahma-Sūtra lub njāja-prasthāna, logiczna analiza upaniszady i podstawowych nauk wedānty.
prātibhāsika: (przymiotnik) Względnie i subiektywnie realny.
puṇja: (rzeczownik) Pożądana karma-fala.
rāga: (rzeczownik) Tęsknota, wiążące pragnienie.
sādhaka: (rzeczownik) Osoba celowo realizująca moksza poprzez odpowiednie bezpośrednie i pośrednie sādhany.
sādhana: (rzeczownik) Środek do konkretnej sādhja, szczególnie do moksza, dla której bezpośrednią sādhaną jest ātma-dźñāna.
sādhja: (rzeczownik) Cel lub koniec.
saguṇa: (przymiotnik) Z atrybutami (antonim: nirguṇa).
śakja: (rzeczownik) Bezpośrednie lub podstawowe znaczenie słowa.
sāmānja: (przymiotnik) Ogólny, uniwersalny.
samaszṭi: (przymiotnik) Całkowity, makrokosmiczny.
sattā: (rzeczownik) Porządek rzeczywistości, a mianowicie. pāramārthika, wjāwahārika i prātibhāsika, czyli satja i mithjā.
satja: (przymiotnik) Absolutnie prawdziwy. Zwany także pāramārthika.
sthūla: (przymiotnik) Zgrubny, materialny, zwykle z formą fizyczną.
sūkszma: (przymiotnik) Subtelny, bez fizycznej formy.
swarga: (rzeczownik) Loka wyższa od tej.
swarūpa: (rzeczownik) Rzeczywistość, esencja.
swataḥ-siddha: (przymiotnik) Samo-udowodniony.
tātparja: (rzeczownik) Główny temat lub nauka tekstu.
tripuṭī: (rzeczownik) Podział pramātṛ, prameja i pramāṇa, który stanowi podstawę bandha.
upadźīwaka: (przymiotnik) Zależny, wtórny, szczególnie dot. pramāṇa.
upadźīwja: (przymiotnik) Niezależny, pierwotny, szczególnie dot. pramāṇa.
upāsana: (rzeczownik) Rytuał mentalny w formie medytacyjnej wizualizacji.
wāćja: (rzeczownik) zob. śakja.
wairāgja: (rzeczownik) Zrozumienie ograniczeń wszystkich zajęć innych niż moksza.
wākja: (rzeczownik) Oświadczenie, zdanie, szczególnie to z upaniszad.
wikszepa: (rzeczownik) 1. Jedna z dwóch zdolności awidjā, która nakłada błąd na obiekt, który nie jest całkowicie znany; 2. Nałożony błąd; 3. Nieuwaga wobec brahma-dźñāna z powodu pāpa.
wiśesza: (przymiotnik) Specyficzny, indywidualny.
wiweka: (rzeczownik) Zdolność do rozróżniania, szczególnie pomiędzy tym, co jest nitja i anitja.
wrtti: (rzeczownik) Forma, w jakiej istnieje antaḥ-karaṇa; myśl; związek między słowem a jego znaczeniem.
wjaszṭi: (przymiotnik) Indywidualny, mikrokosmiczny.
wjāwahārika: (przymiotnik) Względnie i obiektywnie realny.